QR Saýda jáne ıntegrasıa mınıstriniń orynbasary Azamat Asqaruly óz sózinde ótken jyldyń 11 aıynda elimizdiń taýar eksporty 4,7% tómendep, aýyl sharýashylyǵy taýarlarynyń eksporty 7,1% óskenin, sonymen qatar óńdelgen taýarlardyń eksporty 4,1% tómendegenin atap ótti. Ol sondaı-aq eksport kórsetkishteriniń tómendeýi azyq-túlik taýarlaryna álemdik eksport baǵasynyń tómendeýine baılanysty ekenin aıtty.
– Importty almastyrý basty másele bolyp otyr. «Qarapaıym zattar ekonomıkasy» baǵdarlamasy boıynsha tamaq jáne jıhaz ónerkásibi sıaqty birinshi kezekte qajet bolatyn taýarlarmen qamtamasyz etý úshin ımportty almastyrýǵa qarjy bólindi, – dep atap ótti mınıstrdiń orynbasary.
Senat Tóraıymy óz kezeginde fermer odaqtary mundaı statısıkamen kelispeıtinin atap ótti.
– Bizdiń ónimderimizdiń óz sóremizge jetýi óte qıyn. İri saýda ortalyqtary ónim óndirýshilerdi paıdasyz jaǵdaıǵa dýshar etedi. Deldaldar 200-300% ústeme baǵa qosyp otyr. Otandyq naryqqa ónim shyǵarý tıimsiz bolýǵa aınaldy. Saýda ústemesin, ásirese, bólshek saýda baǵasyn retteý saıasaty bolýy tıis. Eń bolmaǵanda, ózimiz eń tómengi kúnkóris deńgeıi dep esepteıtin birinshi kezekte qajet bolatyn taýarlarǵa qatysty bolýy kerek, – dedi D.Nazarbaeva.
Darıǵa Nazarbaeva azyq-túlik qaýipsizdigi taqyrybyn jalǵastyra otyryp, tamaq ónimderi baǵasynyń ósýine nazar aýdardy.
– Halyq birinshi kezekte qajet bolatyn azyq-túlikterdiń, kartop, qaraqumyq baǵasynyń ósýine alańdaýly. Qanshama jumystar atqaryldy, sýbsıdıa berildi, qarjy salyndy, túrli baǵdarlamalar men jol kartalary bar, áıtse de jaǵdaı jaqsarmaı keledi. Halyqtyń áleýmettik álsiz toptaryna kórsetiletin memlekettik qoldaýdyń barlyq sharalaryn baǵanyń ósýi joıyp otyr, – dedi Senat Tóraıymy.
Palata basshysynyń aıtýynsha, eksport saıasatyn retteýde tájirıbeden ótken birqatar tetikteri bar. Máselen, ımporttaýshy elderge qatysty dálme-dál qarsy shara qoldanýǵa jáne ákelinetin ónimniń sapasyn baqylaý sharalaryn kúsheıtýge bolady.
Bul rette, ekinshi jaǵynan eksportty damytý jáne arzandatý úshin agroónerkásip kesheni ónimderiniń logıstıkasyn ońaılatý, oǵan jeke kompanıalardyń qarqyndy qosylý múmkindigi jóninde baǵdarlama ázirleý kerek.
Senator Álı Bektaev statısıkalyq derekterdegi ónimniń ártúrli ataýlary men túrli memlekettik organdarda bólekshe alynǵan tarmaqtardy túsiný máselesin kóterdi. «Óz kezeginde mundaı málimetter memlekettik organdardy jańylystyrýǵa alyp keledi» dep atap ótti senator jáne bul júıeni tártipke keltirýge shaqyrdy.
Shara barysynda «Azyq-túlik kelisimshart korporasıasy» ulttyq kompanıasy» AQ Basqarma tóraǵasy Qanat Qaraýylov baıandama jasady. Ol astyq qabyldaý mekemelerindegi astyqtyń san men sapalyq turǵyda saqtalý problemasyna toqtala kelip, olardyń ıelerine qatysty urlyq-qarlyq pen memlekettik baqylaýdyń joqtyǵyn aıtty.
Q.Qaraýylov máseleni sheshý retinde astyq qabyldaý jáne astyq qabyldaý mekemelerindegi astyqty tıep jóneltýdi esepke alý prosesterin avtomattandyrýda elektrondyq astyq qolhattaryn damytýdy; Problemalyq kredıtter qorynda kepilde turǵan astyq qabyldaý kásiporyndaryn Azyq-túlik korporasıasyna berýdi; astyqtyń naryqqa qatysýshylarda bolýy men sapasyn jáne onyń esebine sáıkestigin mezgil-mezgil tekserýdi usyndy.
Sharaǵa qatysýshylar aýyl sharýashylyǵynyń óndirisi taqyrybyn jalǵastyra otyryp, sharýashylyq júrgizetin sýbektiler úshin nesıe resýrstarynyń qoljetimsizdigi týraly aıtyp berdi. Sala ókilderiniń baǵalaýy boıynsha ekinshi deńgeıdegi bankter aýyl sharýashylyǵy sektoryn ótimdiligi tómen ári kepil bazasynyń joqtyǵymen sıpattalatyn táýekeli joǵary sanatqa jatqyzady, bul beriletin kepildikterdiń mólsherin azaıtady.
«Atameken» basqarma tóraǵasynyń birinshi orynbasary Eldar Jumaǵazıevtiń aıtýynsha, ónimdi eksporttaý kezinde qosymsha qun salyǵyn qaıtarý – kásipkerlerdiń ózekti máseleleriniń biri bolyp tabylady. Bul birneshe jyldan beri sheshilmeı kele jatqan másele.
– Qazaqstannyń un óndirýshileri salyq organdarynda únemi qosymsha qun salyǵyn qaıtarý problemasyna tap bolady. Osyǵan baılanysty eksporttaýshylardyń jeńildetilgen tetiktermen eksporttaý kezindegi qosymsha qun salyǵyn qaıtarý rásimin qaıta qaraý qajettigi týyndaıdy, – dedi E.Jumaǵazıev.
Ulttyq Kásipkerler palatasynyń basshysy sondaı-aq astyq pen undy basqa elder arqyly tranzıtteý kezindegi joǵary tarıfterdi atap ótti. E.Jumaǵazıev qazaqstandyq astyq pen undy eksporttaýshylardyń temir jol kóligimen tasymaldaý kezinde tranzıttik elderde qolaıly tarıftik jaǵdaılar qamtamasyz etilse jaǵdaı jaqsararatynyn alǵa tartty.
Darıǵa Nazarbaeva kezdesý sońynda shıkizattyq emes eksportty damytý jónindegi negizgi ınstıtýttar fýnksıalarynyń qaıtalanýyna qatysýshylardyń nazaryn aýdardy.
– Osy uıymdar qyzmetiniń tıimdiligin baǵalaýǵa kim taldaý jasaıdy? Eksportqa múddeli adamdar úshin búgingi kúni nege «biryńǵaı tereze» jasalmaıdy? Óz unymen nemese kartobymen kelgende «bir tereze» arqyly tıisti barlyq qajet aqparatty, konsýltasıalyq qoldaý men sýbsıdıalardy alýǵa jáne jumys isteýge ketýge bolmas pa edi, – dedi D.Nazarbaeva.
Sharanyń qorytyndysy boıynsha Parlament joǵarǵy palatasynyń basshysy Agrarlyq máseleler, tabıǵatty paıdalaný jáne aýyldyq aýmaqtardy damytý komıtetine kezdesýge qatysýshylar qozǵaǵan problemalyq máselelerdi zerdeleýdi jáne olardy parlamenttik tyńdaýlarda talqylaýǵa daıyndaýdy tapsyrdy.
