تاياۋدا شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ اكىمى دانيال احمەتوۆتىڭ توراعالىعىمەن وبلىس اكىمدىگىنىڭ اپپاراتتىق كەڭەسى ءوتتى. «نۇرلى جول» ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ باعدارلاماسىنىڭ جۇزەگە اسۋ بارىسى، وڭىردە اۆتوونەركاسىپتىك كلاستەر قالىپتاستىرۋ، قالالارداعى بازار ءتارتىبىن رەتتەۋ جانە ەلدى مەكەندەردى اباتتاندىرۋ ماسەلەلەرى قارالعان كەڭەستە ايماق باسشىسى ءتيىستى باسقارمالارعا ءبىرقاتار تاپسىرمالار جۇكتەدى.
اۋەلى ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ بيۋدجەتتىك مەجەسىنە قاتىستى كوزقاراسىن بىلدىرگەن دانيال احمەتوۆ قارجى جەتكىلىكسىز دەپ بايبالام سالۋعا نەگىز جوق ەكەنىن ەسكەرتتى.
– بيىلعى بەكىتىلگەن بيۋدجەت، مەنىڭ ويىمشا، وبەكتيۆتى تۇردە مەجەلەنگەن. وتكەن جىلى رەسپۋبليكادان 220 ملرد. تەڭگە بولىنسە، بيىل 202 ملرد. تەڭگە قاراستىرىلدى. جالپى العاندا، وتكەن جىلعى كولەم ساقتالعان. ال ءوڭىردى دامىتۋعا بىلتىرعا قاراعاندا 38 ملرد. تەڭگە قارجى از ءبولىنىپ وتىر. بۇدان قورقۋدىڭ قاجەتى جوق. كەرىسىنشە، اۋدان، قالا اكىمدەرىنىڭ جۇمىسى قانشالىقتى ءتيىمدى ەكەنىن كورەتىن بولامىز. ءبىز بۇل ايىرماشىلىقتى حالىقارالىق دامۋ ينستيتۋتتارىنان تارتىلاتىن ينۆەستيسيالارمەن تولتىرامىز. مەملەكەت باسشىسى بىزدەن وسىنى تالاپ ەتىپ وتىر، – دەدى ايماق باسشىسى.
بۇل رەتتە ەۋروپالىق قايتا قۇرۋ جانە دامۋ بانكىمەن ورناعان قاتىناستى نىعايتا ءتۇسۋ قاجەت. اتالمىش بانكپەن كەلەر جىلدىڭ ورتاسىنا دەيىن 23 ملرد. تەڭگەنى يگەرۋ بويىنشا كەلىسىم جاساۋ كۇتىلۋدە. جالپى، ءوڭىر بويىنشا حالىقارالىق قارجى ينستيتۋتتارىنىڭ قولداۋىمەن 38 جوبا ىسكە اسىرىلۋى ءتيىس. وبلىس باسشىسى اتالعان ءار جوبانىڭ ورىندالۋىنا جەرگىلىكتى اكىمدەر جاۋاپتى ەكەنىن ەسكەرتتى.
جيىن بارىسىندا وبلىس اكىمى بيۋدجەتتىك شىعىنداردى ۇنەمدەۋدىڭ نەگىزگى باعىتتارىن اتاپ كورسەتتى. بۇل ءبىرىنشى كەزەكتە ەنەرگيا جانە جىلۋ تۇتىنۋ سالاسىن قامتۋ قاجەت. مەكتەپ، اۋرۋحانا سىندى مەملەكەتتىك مەكەمەلەردى ەلەكتر قۋاتى ارقىلى جىلىتۋ ايتارلىقتاي شىعىندى تالاپ ەتىپ وتىر. وسى ماسەلەنى شەشۋ بويىنشا وبلىس اكىمىنىڭ ورىنباسارى دميتريي گاريكوۆ باستاعان جۇمىس توبىنا ۇسىنىس دايىنداۋ مىندەتتەلگەن. وبلىس اكىمى جۇمىس توبى ۇسىنعان جوبا ءوزىن اقتامايتىندىعىن ايتىپ، اقىلعا قونىمدى ءارى بيۋدجەتكە ءتيىمدى جاڭا باعدارلاما ويلاستىرۋ كەرەكتىگىن ەسكەرتتى.
– بۇگىندە ەلەكتر قۋاتى ارقىلى جىلىتىلاتىن ءار مەكتەپ پەن اۋرۋحانانىڭ جىلۋ جۇيەسىن ءتيىمدى كوزگە اۋىستىرۋ قاجەت. وبلىس كولەمىندە 21 مىڭ شارشى مەتر كەشەندى ايىنا 3 ملن. تەڭگە جۇمساپ قانا جىلىتىپ وتىرعان مىسالدار بار. وسى باعىتتا بالتىق جاعالاۋى ەلدەرىنىڭ تەحنولوگياسىن زەردەلەۋدى تاپسىرامىن. ۇنەمدەۋ ىسىنە ءبىرىنشى كەزەكتە يننوۆاسيالىق شەشىمدەر قاجەت، – دەگەن ايماق باسشىسى مەملەكەت ەسەبىنەن جالعا الىناتىن عيماراتتار مەن قىزمەت تۇرلەرىن دە مەيلىنشە وڭتايلاندىرۋدى تاپسىردى. ول ءۇشىن بيۋدجەت ارقىلى قارجىلاندىرىلاتىن بارلىق ارەندالىق قىزمەتتەردىڭ تىزبەسى جاسالىپ، جالپى قۇنىن ەسەپتەۋ قاجەت. بۇدان كەيىن سول قىزمەتتەردىڭ قايسىسى نەگىزسىز جانە شىعىنى شاش ەتەكتەن ەكەنى انىقتالاتىن بولادى. قاڭتار ايىنىڭ سوڭىندا وسى ماسەلە بويىنشا بارلىق قالا جانە اۋدان اكىمدەرى، باسقارما باسشىلارى مالىمەت دايىنداپ، قابىلدانعان شارالار بويىنشا ەسەپ بەرەتىن بولادى.
ۇنەمدەۋ بارلىق سالاعا قاتىستى بولعانىمەن، بالاباقشامەن قامتۋ جۇمىستارى توقتاماق ەمەس. كەرىسىنشە، مەملەكەت مەنشىگىندە تۇرعانىمەن ماقساتقا ساي ەمەس نەمەسە ءتيىمسىز پايدالانىلىپ وتىرعان عيماراتتار مەكتەپكە دەيىنگى تاربيە نىسانىنا اينالۋى ءتيىس. ايماق باسشىسى اكىمدەردى بۇل تۇرعىدا ريددەر قالاسىنان ۇلگى الۋعا شاقىردى.
وتاندىق ماتەريالدى پايدالانۋعا دەن قويىلادى
ەلدى مەكەندەردى اباتتاندىرۋ بويىنشا دا جاڭا باعدارلامالار دايىندالۋى كەرەك. ماسەلەن، وبلىس ورتالىعىنىڭ №19 تۇرعىن اۋدانى مەن جمك اۋدانىن جاسىل جەلەكپەن كومكەرۋ تالابى تۋىنداپ كەلەدى.
– №19 جانە جمك اۋداندارىنان سايالايتىن اعاش تابۋ قيىن. بۇل ماسەلە قالا اكىمىنە ەسكەرتىلگەن. ەندى سول بويىنشا ناقتى باعدارلاما كەرەك. ءتيىمسىز اعاشتاردى كەسۋ شارالارى دا مۇقيات جۇرگىزىلۋى ءتيىس. ءبىر اعاش كەسىلسە، ورنىنا مىندەتتى تۇردە كوشەت وتىرعىزىلاتىن بولسىن، – دەدى ايماق باسشىسى.
«نۇرلى جول» باعدارلاماسى ارقىلى وبلىستىڭ ينجەنەرلىك ينفراقۇرىلىمىنا ەنگەن وزگەرىستەر جايىندا وبلىستىق ەنەرگەتيكا جانە تۇرعىن ۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق باسقارماسىنىڭ باسشىسى ايتقازى شەرۋبايەۆ باياندادى.
ەكىباستۇز-سەمەي باعىتىنداعى جوعارى كەرنەۋلى ەلەكتر جەلىلەرىن تارتۋ جوباسىنىڭ جىلدىق جوسپارى 90 پايىزعا ورىندالعان. بۇل جوبا 2018 جىلعا قاراي وبلىستى ەلەكتر قۋاتىن تۇتىنۋدا رەسەيگە دەگەن تاۋەلدىلىكتەن قۇتقارۋى ءتيىس. «نۇرلى جول» باعدارلاماسى اياسىندا كوگىلدىر وتىنمەن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن زايسان قالاسىنا – 240 ملن. تەڭگە، ەلدى مەكەندەرگە – 491 ملن. تەڭگە بولىنگەن. جالپى، 2013 جىلدان بەرى اۋدان بويىنشا 410 ۇيگە، 36 مەكەمەگە گاز تارتىلعان. گاز تارتىلعان توعىز ەلدى مەكەننىڭ ۇشەۋىندە جۇمىس تولىعىمەن بىتسە، قالعان التاۋى كەلەر جىلى تولىقتاي گازبەن قامتاماسىز ەتىلەدى.
وبلىس اكىمى «تارباعاتاي-مۇناي» كومپانياسىنىڭ ەلدى مەكەندەردى گازبەن قامتۋدا الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىگىن تولىقتاي اتقارماي وتىرعانىنا نازار اۋداردى.
– بۇل كومپانيانىڭ ءوڭىردىڭ دامۋىنا قولداۋ كورسەتۋ جۇمىستارى ماردىمسىز. وندىرىستىك الەۋەتى جوعارى بولا تۇرا، كورسەتىپ وتىرعان قولداۋى ناشار دەپ ايتار ەدىم. بۇل ماسەلەنى ءتيىستى مينيسترلىك پەن ۇكىمەتتىڭ نازارىنا ۇسىنۋىمىزعا تۋرا كەلەدى، – دەدى ايماق باسشىسى.
باعدارلاما اياسىندا وسكەمەن جانە سەمەي قالالارىنىڭ جىلۋ جەلىلەرىن جاڭعىرتۋعا ءتورت ملرد. تەڭگە بولىنگەن بولاتىن. بۇل قارجىعا سەمەيدە 12 جوبا، وسكەمەندە ەكى جوبا قولعا الىنعان. سونىڭ ارقاسىندا وبلىس ورتالىعىندا 900 مەتر جىلۋ جەلىسى جاڭادان توسەلىپ، 400 مەتر جەلى قايتا جاراقتالدى. بۇل قالاداعى توزىعى جەتكەن جەلىلەردىڭ كولەمىن 1،4 پايىزعا ازايتىپ وتىر. ال سەمەيدە 18 شاقىرىم جەلى قايتا جاراقتالعان. ءتورت بىردەي قازاندىق جوندەلۋدە. كەلەر جىلى بۇل باعىتتاعى جۇمىستارعا 4،5 ملرد. تەڭگە قاراستىرىلىپ وتىر. وسى قارجىنىڭ كومەگىمەن وبلىس بويىنشا 15 ينفراقۇرىلىمدىق جوبا جۇزەگە اسىرىلادى. ءبىر وكىنىشتىسى، باعدارلاما اياسىندا اتقارىلعان قۇرىلىس جانە جوندەۋ جۇمىستارى بارىسىندا قولدانىلعان ماتەريالدىڭ 66 پايىزى شەتەلدەن اكەلىنگەن. وبلىس باسشىسى بۇل ماسەلەدە قاتاڭ تالاپ قويىلاتىنىن ەسكەرتتى. ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋعا باعىتتالعان جوبالاردىڭ بارلىعى وتاندىق ماتەريالداردى پايدالانۋ ارقىلى جۇزەگە اسۋى ءتيىس.
«وڭىرلىك دامۋ» باعدارلاماسى اياسىندا حالىقتى اۋىزسۋمەن قامتۋ بويىنشا نەگىزگى جوبالار وبلىس ورتالىعى مەن تارباعاتاي اۋدانىنىڭ اقجار اۋىلىندا جۇزەگە اسادى دەپ كۇتىلۋدە.
وبلىس اكىمى دانيال احمەتوۆ سەمەي قالاسىنىڭ قاراعايلى تۇرعىن اۋدانىن جىلۋ جانە ەلەكتر قۋاتىمەن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ازيا دامۋ بانكىنەن ينۆەستيسيا تارتۋدى جۇكتەدى.
وبلىستىق كاسىپكەرلىك جانە يندۋستريالىق-يننوۆاسيالىق دامۋ باسقارماسىنىڭ باسشىسى نۇرلان مۋسين «PricewoterhouseCoopers» كومپانياسى دايىنداعان شەبەرلىك جوسپارىن تانىستىردى. وڭىردە اۆتوونەركاسىپ كلاستەرىن قۇرۋدى كوزدەيتىن جوسپاردى قازىرگى تاڭدا باسقارما ماماندارى جان-جاقتى تالداۋ ۇستىندە. كەشەندى جوسپاردا جوعارى تەحنولوگيالى ءوندىرىس ۇيىمداستىرۋدان بولەك مامانداردى قايتا دايارلاۋ، تەحنوپارك بازاسىندا جەتەكشى وندىرۋشىلەرمەن تەحنولوگيا الماسۋ، ونىمدەردى سەرتيفيكاتتاۋ، وندىرىستىك مادەنيەتتى جەتىلدىرۋ سىندى باسىم باعىتتار ايقىندالىپتى. وبلىستىڭ وندىرىستىك الەۋەتىن زەردەلەگەن كومپانيا بىرنەشە وسال تۇستارىمىزدى نۇسقاپ، سىن-قاتەرلەردى دە بەلگىلەپتى. ءبىرىنشى كەزەكتەگى قاتەر ىشكى سۇرانىستىڭ ءوندىرىس كولەمىنە ساي كەلمەۋىمەن بايلانىستى. دەگەنمەن، «ازيا اۆتو» ج ش س باسشىلىعى بۇل ولقىلىقتى رەسەي نارىعىمەن تولتىراتىندارىن ايتۋدا. بۇعان ورتا ازيانىڭ تۇتىنۋ اۋماعىن دا قوسۋعا مۇمكىندىك بار. بۇعان دەيىنگى ماشينا جاساۋ سالاسىنىڭ تەك قۇراستىرۋمەن شەكتەلىپ كەلۋ دە قيىندىقتار تۋعىزۋى مۇمكىن. ال ماشينا جاساۋعا باعىتتالعان ساپالى مەتالل مەن اينەك شىعاراتىن كەن ورىندارىنىڭ وبلىستا بولماۋى «ازيااۆتو قازاقستان» زاۋىتىنا ىلەسپە كاسىپورىنداردى قۇرۋ تالابىن تۋىنداتىپ وتىر. ن.ءمۋسيننىڭ ايتۋىنشا، ساپالى اينەك شىعارۋعا قاجەت قۇم كارەرلەرىن كۋرچاتوۆ قالاسىنىڭ ماڭايىنان نەمەسە كۇرشىم اۋدانىنىڭ بۇقتىرما سۋ قويماسى ماڭىنان يگەرۋگە بولادى. اتالمىش ۇسىنىستى «ازيا اۆتو» ج ش س دا قولداپ وتىر.
ەسىمجان ناقتىباي ۇلى
