فيليالدارى، نەسيە مەنەدجەرلەرى جانە كاسسالارى بار بىزگە تانىس بانك الەمى سوڭعى جىلدارىن باستان كەشۋدە. بۇل ەشقانداي الىپ-قاشپا ءسوز ەمەس، ايقىن فاكتىلەر: قارجى سەكتورىندا ءداستۇرلى بانكينگتى تاريح قويناۋىنا قالدىراتىن تەحنولوگيالىق وزگەرىستەر "داۋىلى" كەلە جاتىر. وندا دا ءۇش قۋاتتى درايۆەر رەتىندە سيفرلىق تەڭگە، جاساندى ينتەللەكت (AI) جانە بالامالى قارجى قۇرالدارى سيپاتىندا بۇگىندەرى قالىپتاسىپ جاتقان جاڭا لاندشافت اتالادى، ولار بانكتەردى تۇبەگەيلى وزگەرتۋگە نەمەسە قازىرگى كۇيىندەگىسىن ساحنادان كەتۋگە ءماجبۇر ەتەدى. بۇل تۋرالى تانىمال قاجىگەر عالىم قۇسايىنوۆ ءوز سۇقباتىندا ايتتى، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz Forbes Kazakhstan-عا سىلتەمە جاساپ.
ونىڭ ايتۋىنشا، بۇل رەتتەگى باستى تالاپ كۇتپەگەن تاراپتان، ياعني مەملەكەتتىڭ وزىنەن تۋىنداۋدا. ۇلتتىق بانك ازىرلەپ جاتقان سيفرلىق تەڭگە قولما-قولعا جاتپايتىن اقشانىڭ تاعى ءبىر ءتۇرى عانا ەمەس. ول،نەگىزىنەن، سيفرلىق اقشا - تىكەلەي ورتالىق بانك الدىنداعى مىندەتتەمەلەر. كوممەرسيالىق بانكتەر ءۇشىن بۇل تىكەلەي تونگەن ءقاۋىپ بولماق.
"سيفرلىق تەڭگەگە كەلگەندە بۇل تىزبەكتەن ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەر تىسقارى قالاتىن سەكىلدى. كۇندەلىكتى تولەمدەر ەكىنشى دەڭگەيدەگى بانكتىڭ اياسىنان تىس، تىكەلەي كليەنتتەر اراسىندا جاسالۋى مۇمكىن. بۇل دەگەنىمىز بانكتەردىڭ ونداعان جىلدار بويى پايدا تاۋىپ كەلگەن تولەمدەر مەن اۋدارىمدارداعى دەلدال رەتىندەگى نەگىزگى ءرولىن جوعالتۋ ءقاۋپى بار. ازاماتتار مەن كومپانيالار ترانزاكسيالاردى ۇلتتىق بانكتىڭ ءامياندارى ارقىلى تىكەلەي جۇرگىزە الاتىن بولسا، نەگە ولارعا كوممەرسيالىق بانك تۇرىندەگى دەلدالداردىڭ قاجەتى قانشا؟»، - دەيدى ول.
بانكتەرگە شابۋىل باسقا تۇستاردان دا جاسالۋدا.
"بىرىنشىدەن،بۇل -كريپتوۆاليۋتالار. رەتتەۋشى ورگاننىڭ كۇمان-كۇدىگىنە قاراماستان، ولار پاراللەل قارجى جۇيەسىن قۇرا وتىرىپ، دامۋىن جالعاستىرۋدا. بۇل - مەملەكەت جانىنان پايدا بولعان بالامالى قارجى جۇيەسى، ول تولەم جۇيەسى رەتىندە ىشكى ۆاليۋتانى الماستىرا الادى. ەكىنشىدەن، بۇل قور نارىعىن دەموكراتيالاندىرۋ. ءموبيلدى ينۆەستيسيالىق قوسىمشالاردىڭ ارقاسىندا بۇگىندە كەز-كەلگەن كومپانيا باعالى قاعاز شىعارا الادى، ال كەز-كەلگەن ادام بانكتەردى اينالىپ ءوتىپ، ولاردى ساتىپ الا الادى. قور نارىعىنىڭ دامۋىمەن نەسيەلەردى كومپانيالار قور نارىعىنان الاتىن بولادى... وسى تىزبەكتە دە بانك ءوز ءرولىن جوعالتادى"،-دەيدى ساراپشى.
سالىمشىلار دا، قارىز الۋشىلار دا ءبىر-بىرىن اشىق نارىقتان تاۋىپ الىپ جاتقاندا "دەپوزيتكە الۋ-نەسيە بەرۋ" تۇرىندەگى ءداستۇرلى مودەلدىڭ قابىرعاسى سوگىلىپ قويا بەرەدى دەپ سانايدى ول.
"ءۇشىنشى جانە مۇمكىن ەڭ كۇشتى فاكتور - جاساندى ينتەللەكت.AI جاي قۇرال بولىپ قانا قويماي، باسەكەگە قابىلەتتىلىكتىڭ نەگىزگى فاكتورىنا اينالۋدا. AIء-دى ءوز پروسەستەرىنە كىرىكتىرە الماعان بانكتەر ءومىر سۇرە المايدى.جاساندى ينتەللەكت ءونىمنىڭ وزىندىك قۇنىن وزگەرتەدى. AIء-دى ءوز جۇيەلەرىنە تەزىرەك ەنگىزگەن بانكتەر باسەكەگە قابىلەتتى بولادى... سەبەبى جاساندى ينتەللەكت جاقسى، شارشاۋدى بىلمەيدى، ول 24/7 جاعدايىندا جۇمىس ىستەي الادى"،— دەپ اتاپ ءوتتى عالىم قۇسايىنوۆ.
AI بۇگىندەرى قوڭىراۋلارعا جاۋاپ بەرىپ، قارىز الۋشىنىڭ نەسيەلىك قابىلەتىن باعالاي الادى، الاياقتىقتىڭ دا الدىن الىپ، ەسەپ بەرە الادى. وسى پروسەستەردى ادامدارعا سەنىپ تاپسىرۋشى بانكتەر جىلدامدىق، ساپا جانە ەڭ باستىسى قىزمەتتەردىڭ قۇنى بويىنشا وزگەدەن قالىس قالادى. بۇل رەتتەگى جالعىز جول - ەكوجۇيەگە اينالۋ. قۇسايىنوۆتىڭ پىكىرىنشە، مۇندايدا تەك بانك بولىپ قالۋ ءتيىمسىز. بولاشاق كليەنتتىڭ ءومىرىنىڭ بارلىق سالالارىنا بىرىكتىرىلگەن پلاتفورمالار سيپاتىنداعى ەكوجۇيەلەر مەن سۋپەراپپتاردا. قازاقستانداعى ونىڭ ەڭ جارقىن مىسالى - Kaspi.
"بانكتەر ءقازىردىڭ وزىندە ۇلكەن ەكوجۇيەلەرگە اينالۋدا. ولار بانك جۇيەسىنە ءتان ەمەس بيزنەستى قامتۋعا تىرىسادى: بيلەتتەر، ازىق-تۇلىكتەر ساتىپ، ماركەتپلەيسكە اينالادى"، - دەيدى ساراپشى. بۇل جولعا بۇگىندەرى Freedom Holding جانە Halyk Bank سياقتى باسقا ويىنشىلار دا تۇسۋگە تىرىسۋدا. ەندى كۇرەس ەڭ جاقسى دەپوزيتتىك پايىز ءۇشىن ەمەس، كليەنتتىڭ سمارتفونىنداعى تاپتىرماس قوسىمشاعا اينالا بىلۋدە بولادى، ول ارقىلى تۇتىنۋشى ءوزىنىڭ بارلىق تۇرمىستىق جانە قارجىلىق مىندەتتەرىن شەشە الۋى كەرەك. وسىلايشا كلاسسيكالىق بانكينگتىڭ كۇندەرى كەلمەسكە كەتەدى"، دەپ ءسوزىن تۇيىندەيدى مامان.
