ەر ادامدى تارتىمدى ەتەتىن ايقىن قاسيەتتەر بار. سول قاسيەتتەردى كەي ەر ادام بويىندا بولماسا دا، وزىنە كوڭىل اۋدارتۋ ءۇشىن عانا پايدالانادى. ەركەك سىمباتتى، داۋلەتتى بولماسا دا، نەگىزگى ارتىقشىلاردى بىلسە، ايەل ءۇشىن قالاي تارتىمدى بولا ءبىلۋدى مەڭگەرەدى. ول ءۇشىن ەڭ الدىمەن ءوزىنىڭ بەلسەندىلىگىن كورسەتۋى ءتيىس. ءوزىنىڭ قاي ىستە دە ءبىرىنشى ەكەنىن دالەلدەۋى كەرەك. جانىنداعى سۇلۋعا ەكىنشى ساتىدا قالۋعا مۇمكىندىك تۋدىرا وتىرىپ، ونىڭ جۇرەگىن جاۋلاپ الۋعا بولادى. ول ءۇشىن ەركەككە قازىنا تولى التىن قاجەت ەمەس. تەك وزىنە دەگەن سەنىم بولسا بولعانى. تاڭداۋ جاساۋ مەن شەشىم شىعارۋدا بەلسەندى بولۋى ءتيىس. سوندا ايەل ونى قالتقىسىز مويىندايدى.

يگور ساتورين، رەسەي

ءتۇرى ونشا ەمەس جىگىت وزىنە سەنىمدى بولىپ، ۇناتقان قىزعا گۇل سىيلاپ، كامپيت اپەرسە، كينوعا شاقىرىپ، قولىنان ۇستاسا، وندا قىز دا ءوزىن ارۋ سەزىنە باستايدى. ەر ادامنىڭ «يان» تۇيسىگى بەلسەندى ەكەنىن سەزىنەدى. قىزدىڭ «ين» قابىلداۋى يلىگەدى. ايەل مۇنداي قارىم-قاتىناستا ەنجار بولادى. ءوزىن قالاعاندى، يە بولعاندى، باسقارىپ كەتكەندى كورىپ، شىن قۋانادى.

بەلگىلى الەۋمەتتانۋشى ي.كون ايتپاقشى: «ەركەك – سكريپكا تارتۋشى، ايەل سكريپكا، ەر ادام ءوزىنىڭ دارىنى مەن شەبەرلىگىنە ساي سان الۋان اۋەز شىعارا الادى». ايەلدىڭ بويىنداعى ايەلدىگىن اشۋ ەركەكتىڭ سەنىمىنەن. ايەلدى بەلسەندى، وزىنە سەنىمدى ەركەك تولعاندىرادى. ول وسىنداي ادامنىڭ جانىندا وزىنە ءالسىز، نازىك بولىپ قالۋعا رۇقسات ەتەدى. ارىندى جىگىتتىڭ جانىندا ءوزىن قورعالعان، قامقورلىققا الىنعانىن تۇسىنەدى. وسىنداي سەنىمگە يە بولعان ايەلدىڭ نازىكتىگى وزدىگىنەن ءبۇر جارادى.

بويكۇيەز جىگىتتەن ايەل اتاۋلى بويىن اۋلاق سالۋعا تىرىسادى. بويكۇيەزدىك پەن بەلسەندىلىك اراسى تىم الشاق جاتىر. نە سەن قامقورشى بولاسىڭ، نە قامقورشىنىڭ قالقانىنىڭ استىندا قالاسىڭ.

بەلسەندىلىكتىڭ باسى بالا كۇننەن باستالادى. بالا اتا-اناسىنىڭ جانىندا الىنباس قامالدىڭ ارتىندا تۇرعانداي ءقاۋىپسىز سەزىنەدى. ەرەسەك ادامدار بالاعا قامقورلىق تانىتادى. ونىڭ ىستەگەنى ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىكتى ءوز موينىنا الادى. كەرەك كەزدە كومەكتەسەدى. قول ۇشىن سوزادى. ءومىر سۇرۋگە ۇيرەتەدى. ەسەيۋ مەن وسىنداي قامقورلىقتان قۇتىلۋ جاستارعا وڭاي ەمەس. بالاعا ەركىندىك بەرمەۋ ونىڭ ەرەسەك ومىردە ءوز ورنىن تابۋىنا كوپ زيان تيگىزەتىنى ەسكەرىلمەي جاتادى.

ۇنەمى قامقورلىقتا وسكەن بالا جاۋاپكەرشىلىكتەن ادا وسەدى. ول ەسەيگىسى كەلمەيدى. مۇنداي بالالار كوبىنە ءينفانتيلدى بولىپ قاپ كەتەدى. ەنجار، بويكۇيەز، وسال بولىپ ەرجەتەدى. ول ءومىردىڭ قيىندىقتارىن قاسقايىپ قارسى الۋعا، جەڭۋگە قابىلەتسىز كەلەدى.

جىگىتتەردىڭ كوبىسى اتا-اناعا زارۋلىگىن ەرەسەك ومىرگە الا كەلەدى. مۇنداي جىگىت جۇبايىنان «انالىق الاقان» ىزدەپ اۋرە بولادى. ال، كۇيەۋگە ەندى شىققان كەلىنشەك جارىن اكەسىندەي قامقور دەپ قابىلدايدى. كەي كەزدەردە جۇمىستاعى باستىعىن دا «اتا-انامەن» شاتاستىراتىن ادامدار جولىعادى. ايتەۋىر، جاۋاپكەرشىلىكتى ىلە سالاتىن ادام كەزدەسسە، اۋىرتپالىقتان وزدىگىنەن ەمەس، وزگەنىڭ كومەگىمەن قۇتىلۋعا پەيىلدى بوپ تۇرادى.

كەي جۇپتار مۇنداي جاعدايعا ءوزارا ريزا بولادى. كەي ەركەك ايەلىنىڭ ايتقانىنان شىقپاي ءومىر سۇرگەندى قالايدى. اسىرەسە، ينتروۆەرتتەر  بويكۇيەزدىككە بەيىم كەلەدى. ولار كولەڭكەدە قالعاندى ۇناتادى. قانداي جاعداي بولماسىن جۇرەكپەن قابىلدامايدى. وزدىگىنەن جاعدايدى رەتتەۋگە نيەت بىلدىرمەيدى. بۇل ەرەجە ەمەس، زاڭدىلىق.

ماڭىزدى دايەك. ەكستراۆەرسيا – ەرىك-جىگەرى مىقتى، باتىل ادامعا ءتان قاسيەت بولىپ سانالۋى مۇمكىن. قورقىنىشقا قاراماستان جاعدايدى قولىنا الادى. ءبىراق ەكستراۆەرت ءۇشىن ماسەلە شەشۋ، كۇرەسۋ قالىپتى جاعداي. ولارعا ءوزىنىڭ جانىنا ءۇڭىلۋ، جالعىز قالۋ ۇرەيلىرەك. سوندىقتان ول ۇنەمى قىدىرىپ، كوپشىلىك جەردە ۋاقىت وتكىزگەندى قالايدى. ينتروۆەرت قوعامدىق ىستەرمەن شۇعىلدانعاندى جەك كورەدى. ەكستراۆەرت جالعىز قالۋ قورقىنىشىن ۇمىتۋ ءۇشىن ءتۇرلى جۇمىستارعا ءوز ەركىمەن جەگىلەدى.

سۇيەگى قاتقان ەكستراۆەرت بەلسەندى ءارى نامىسشىل بولىپ كورىنۋى كادىك. دەگەنمەن دە، سەزىمگە كەلگەندە ءۇستىرت بولۋى ىقتيمال. جۇرەكپەن قابىلدامايدى. ەرەسەك ەركەك بولسا دا، سەزىمگە كەلگەندە ءوزىن مەكتەپتىڭ وقۋشىسىنداي سەزىنۋى ابدەن مۇمكىن.

ينتروۆەرت تۇيسىك، سەزىم، شىعارماشىلىق، سەزىمدى سەزدىرۋگە كەلگەندە سىرتىنان تىم ويشىل، تەرەڭ بولىپ كورىنۋى مۇمكىن. ءبىراق ارەكەتكە كەلگەندە ىندىنى قۇريدى. قىزدى كەزدەسۋگە شاقىرۋ ەنجار ينتروۆەرتكە سالتاناتتى شارا بولىپ شىعۋى ابدەن مۇمكىن. ول قورقىپ، الاڭداپ، تولقىپ، قوبالجيدى. ەكستراۆەرت تە قوبالجي بىلەدى. ءبىراق ونىڭ قوبالجۋى ارەكەتپەن تىعىز بايلانىستى.

تۋراسىن ايتقاندا ينتروۆەرتتەر تىم ۇركەك، كوپ ۋايىمداعىش كەلەدى. بارلىق جاعدايدى بەكەر ۋايىمداۋمەن قۇرتىپ تىنادى. ەكستراۆەرتتەر كەي جاعدايدى تىم قارابايىر قابىلدايدى. تۇيسىك پەن سەزىم كەرەك كەزدە، تىم دورەكىلىك تانىتىپ الادى.

قارىم-قاتىناستا تىم ەنجار بولعان ەركەكتىڭ ءبارى ينتروۆەرت بولا بەرمەيدى. ەكستراۆەرتتەر ارەكەتكە كەلگەندە بەلسەندى بولعانمەن، ىشكى قورقىنىشتان جەڭىلەتىن كەزدەرى از ەمەس. ول جوق دەسە قايتەم دەپ ۇرەيلەنەدى. قارىم-قاتىناستا تىم بەلسەندى ەركەك اركەز ەستراۆەرت بولا بەرمەيدى. كەيدە شىن قالاسا، ينتروۆەرتتەر وتە سەنىمدى قيمىلدايدى.

ەكستراۆەرتتەر ارەكەتتە بەلسەندى. ىشكى الەمنىڭ ۇڭعىل-شۇڭعىلىنا ۇڭىلۋگە كەلگەندە ۇركەك كەلەدى. ينتروۆەرتتەر كەرىسىنشە ءوزىن تانۋعا بارىن سالادى. ءبىراق سىرتقى الەمدى تانۋعا كەلگەندە كوپ قاتەلىك جاسايدى.

رۋحاني ءوسۋ ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىكتەن قورىقپاۋ كەرەك. جاننىڭ راحاتىن سەزىنەتىن كەڭىستىكتەن سانالى تۇردە شىعىپ وتىرعان پايدالى. ەكستراۆەرتتەرگە – وزىنە ءۇڭىلۋ كەرەك. ينتروۆەرتتەرگە سىرتقى الەمدى تانۋ پايدالى.

اۋدارعان شىنار ءابىلدا