مىنە، سودان بەرى ءبىر جىلعا جۋىق ۋاقىت ءوتتى، اسقار مامين باسقارعان جاڭا ۇكىمەت بۇل ۇدەدەن شىعا الدى ما؟ انە-مىنە، ياعني ەرتەڭ - 24 قاڭتاردا پرەزيدەنتتىڭ قاتىسۋىمەن ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسى وتەدى. وندا، ارينە ەسەپ سۇرالادى. ەلباسى ايتقانداي، باقىتجان ءابدىر ۇلى باسقارعان ۇكىمەتتىڭ قولىنان كەلمەگەن مىندەتتەردى اسقار ۇزاقپاي ۇلى تىزگىندەگەن مينيسترلەر كابينەتى قانشالىقتى اتقارا الدى؟ بۇل سۇراققا جاۋاپ تابۋ ءۇشىن كەلەسى تالداۋلارعا تەرەڭىرەك ۇڭىلەلىك.
- ساپالى ەكونوميكالىق ءوسىم جانە شيكىزاتتىق سەكتوردىڭ ۇلەسى
ستاتيستيكا كوميتەتىنىڭ سوڭعى مالىمەتتەرىنە سۇيەنسەك، دالىرەك ايتساق، 2019 جىلدىڭ توعىز ايىندا قازاقستان ەكونوميكاسى 4،3 پروسەنتكە ءوستى، بۇل 2018 جىلدىڭ سايكەس كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا 0،2 پروسەنت پۋنتكە جوعارى. ونىڭ ۇستىنە، تاۋ-كەن ءوندىرىسى ونەركاسىبىنىڭ ۇلەسى (مۇناي ءوندىرىسىنىڭ تومەندەۋى جانە قارا مەتالدار ءوندىرىسىنىڭ تومەندەۋى اياسىندا) بار-جوعى 0،49 پروسەنت پۋنكتى قۇرادى، بۇل 2016 جىلدىڭ اياعىنداعى كورسەتكىشتىڭ ەڭ تومەن ءمانى. بۇل ارادا مۇناي ءوندىرىسى كولەمىنىڭ تومەندەۋى، نەگىزگىنەن، كەن ورىندارىنىڭ كۇردەلى جوندەۋ جۇمىستارىنا بايلانىستى تۇرىپ قالۋىنان ورىن العانىن باسا ايتا كەتەلىك. ال قارا مەتالدار ءوندىرىسىنىڭ ازايۋى 2018 جىلدىڭ قاراشاسىندا «ارسەلور ميتتالداعى» اپات سالدارىنان بولعانىن اتاپ وتكەن ءجون.
سوعان قاراماستان، قىزمەت كورسەتۋ ءوندىرىسىنىڭ ەكونوميكا وسىمىنە قوسقان ۇلەسى 2019 جىلدىڭ 9 ايىندا 2،3 پروسەنت پۋنكتى قۇرادى جانە بۇل ءوز كەزەگىندە 2015 جىلدىڭ ءى-توقسانىنان بەرگى رەكوردتىق كورسەتكىش بولىپ تابىلادى. بۇل ارادا مۇنداي كۇرت وسىمگە قوزعاۋ سالعان كۇش، نەگىزگىنەن، ساۋدا-ساتتىق، كولىك، بايلانىس جانە اقپارات سالالارى بولىپ تابىلادى.
ءبىر سوزبەن ايتقاندا، وتكەن جىلى قازاقستاننىڭ ىشكى جالپى ءونىمىنىڭ ءوسىمى شيكىزاتتىق باعىتتان قىزمەت كورسەتۋ سالاسىنا بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە ويىسىپ، ەكونوميكالىق ءوسىمنىڭ ساپالىق قىرىن نىعايتقانىن كورسەتتى.
- حالىقتىڭ ناقتى اقشالاي تابىسى
2019 جىلدىڭ 11 ايىندا حالىقتىڭ ناقتى اقشالاي تابىسى 5،8% ءوستى، بۇل - وتكەن جىلدىڭ باسقا ايلارىنداعى ناتيجەلەرىن ەسەپكە الماعانداعىسى. ال بۇل 2012 جىلدان بەرگى كورسەتكىشتەردىڭ ەڭ جوعارى ءوسىمى بولىپ تابىلادى. سونىمەن بىرگە حالىقتىڭ ناقتى اقشالاي تابىسىنىڭ ءوسىمى ەڭ تومەنگى جالاقىنىڭ ەكى ەسە وسۋىمەن، مەملەكەتتىڭ الەۋمەتتىك قامسىزداندىرۋعا جۇمسالاتىن شىعىندارىنىڭ ارتۋىمەن، سونداي-اق ەكونوميكانىڭ بارلىق سالالارىندا ناقتى جالاقىنىڭ وسۋىمەن قامتاماسىز ەتىلدى.
ماسەلەن، وتكەن جىلدىڭ 9 ايىندا رەسپۋبليكامىزدا ناقتى جالاقى 8،8% -عا ءوستى (2012 جىلدان باستاپ ەڭ جوعارى)، بۇل رەتتە ەڭ ماڭىزدى ءوسىم اۋىل شارۋاشىلىعى (13،1%)، قارجىلىق جانە ساقتاندىرۋ قىزمەتى (25،9)، كاسىبي، عىلىمي جانە تەحنيكالىق قىزمەت (9،9%)، مەملەكەتتىك باسقارۋ جانە قورعانىس (9،7%)، ءبىلىم بەرۋ (13،9%) جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ (12،7%) سالالارىندا بايقالدى. ونەركاسىپ سالاسىندا ناقتى جالاقى – 5،3%، ساۋدا-ساتتىقتا – 5،6% جانە قۇرىلىس سالاسىندا 4،2% ءوستى.
بۇل ارادا ناقتى جالاقىنىڭ ايتارلىقتاي ءوسۋى نارىقتىق ەمەس جولمەن ەمەس، ياعني جالاقى قورىن قولدان ءوسىرۋ امالىنا نەگىزدەلمەگەنىن باسا ايتا كەتكەن ءجون. ەكونوميكاداعى ءوندىرىس سالاسى رەنتابەلدىلىگىن 28% -عا (2019 جىلدىڭ ءى-توقسانىندا) دەيىن ۇلعايۋىن الساق، بۇعان ەكونوميكالىق نەگىزدەمە بولعانىن كورۋگە بولادى، بۇل الدىڭعى جىلعى 17% كورسەتكىشپەن سالىستىرعاندا ايتارلىقتاي ءوسىم (2018 جىلدىڭ ءتورتىنشى توقسانىنداعى).
ءوز كەزەگىندە ناقتى اقشالاي كىرىستەر مەن جالاقىنىڭ ءوسۋى ءۇي شارۋاشىلىعىنداعى تۇتىنىس كولەمىن 6% (تۇراقتى باعالارمەن) جانە بولشەك تاۋار اينالىمىن 5،8% (ناقتى كولەم يندەكسى) ارتۋىنا الىپ كەلدى. وسى سيفردان دا ەلدىڭ ناقتى جالاقى ءوسىمىنىڭ ارتقانىن بايقاۋعا بولادى.
- مەملەكەتتىك باعدارلامالار
2019 جىلدىڭ اياعىندا قازاقستان ەكونوميكاسى ءۇشىن ماڭىزدى باعدارلامالاردىڭ ءبىرى - 2015 جىلى قولعا الىنعان، ەكىنشى بەسجىلدىقتاعى – ءۇييدمب ءوز مارەسىنە جەتتى. وكىنىشكە قاراي، وسى باعدارلامانىڭ قورىتىندىسى بويىنشا ونداعى 4 ماقساتتى ينديكاتوردىڭ تەك ەكەۋىنە عانا قول جەتكىزىلگەنى بەلگىلى بولدى.
اتاپ ايتقاندا، وڭدەۋشى ونەركاسىپتىڭ نەگىزگى كاپيتالىنا سالىنعان ينۆەستيسيالاردىڭ جالپى ماقساتتى كولەمى 4،50 ترلن تەڭگە دەلىنسە، بۇل ارادا 4،89 ترلن تەڭگەگە قول جەتكىزىلدى، سول سەكىلدى وڭدەۋ ونەركاسىبىندەگى ەنەرگيا سىيىمدىلىعى 2014 جىلعى دەڭگەيمەن سالىستىرعاندا 7،0% تومەندەتۋ كەرەك دەسەك، ول كورسەتكىش 2018 جىلى 11،5% تومەندەپ، ارتىعىمەن ورىندالدى.
سونىمەن بىرگە، وڭدەۋ ونەركاسىبىندە 2015-2019 جىلدارعا ارنالعان تاۋارلار ەكسپورتىنىڭ قۇنى جوسپاردا 19% ءوسىرۋ كەرەك دەلىنسە، ول ءوسىم 8،2% كورسەتتى، ال ەڭبەك ونىمدىلىگى جوسپارعا سايكەس، 22% ارتۋى ءتيىس بولسا، بۇل باعىتتا يگەرىلگەن كورسەتكىش نە-بارى 4،2% ءوسىمدى قۇرايدى.
بۇل باعدارلامانىڭ ناتيجەلەسى وسىلايشا بىرەسە وڭ، بىرەسە تەرىس سيپاتقا يە بولدى. بۇل، ءبىر جاعىنان زاڭدى دا سەكىلدى، ويتكەنى بۇل باعدارلامانى قازىرگى ۇكىمەت ساعىنتايەۆتىڭ مينيسترلەر كابينەتىنەن ەستافا تاياعى قۇساپ، جارتىلاي قابىلداپ الدى ەمەس پە؟ وسى جاعىنان العاندا، ءۇييدمب-2 قورىتىنىدىسى اسقار مامين ۇكىمەتىنىڭ جۇمىسىنىڭ تيىمدىلىگىن تولىقتاي سيپاتتاي المايدى. كەرىسىنشە، ول باقىتجان ءابدىر ۇلى مەن ونىڭ مينيسترلەرى قابىلداعان شەشىمدەر مەن ارەكەتتەرگە بايلانىستى بولسا كەرەك.
الايدا، ءۇشىنشى بەسجىلدىققا، ياعني 2020-2025 جىلدارعا ارنالعان ءۇييدمب-نى قازىرگى مينيسترلەر كابينەتى قابىلداپ الدى، ونىڭ ماقساتتارى، قۇرالدارى مەن تاسىلدەرى الدىنداعى يندۋستريالىق باعدارلامالاردان ايتارلىقتاي وزگەشە. بۇل دا ءبىر وزىنشە سانادا ءۇمىت ۇيالاتادى ەكەن. مىنە، وسى باعدارلامانى جۇزەگە اسىرۋ ناتيجەلەرى قازىرگى مينيسترلەر كابينەتىنىڭ بۇرىنعى ۇكىمەتپەن سالىستىرعاندا قانشالىقتى ءتيىمدى جۇمىس ىستەگەنىن كورسەتە الادى. ال ول ءۇشىن بۇعان كەم دەگەندە 2-3 جىل ۇكىمەت ۇزدىكسىز تالماي جۇمىس ىستەۋى كەرەك.
- ەكونوميكاداعى وزگە ترەندتەر
شىندىعىن ايتقاندا، جاسىراتىن نەسى بار، وتكەن جىلى قازاقستان ەكونوميكاسىندا ازىق-تۇلىك ينفلياسياسىنىڭ جەدەلدەۋى، ەكسپورتتىڭ تازا ءوسىمى كورسەتكىشىنىڭ رەكوردتىق دەڭگەيدە تومەندەۋى، ۆاليۋتا باعامىنىڭ تۇراقسىزدىعى، بيۋدجەت تاپشىلىعىنىڭ ۇلعايۋى، تۇتىنۋشىلىق نەسيە بەرۋ نارىعىنداعى نەسيەلىك «ينفلياسيا» سياقتى ءبىرقاتار ايتارلىقتاي جاعىمسىز تەندەنسيالار بايقالعانىن اتاي كەتكەن ءجون.
الايدا، وسى جاعىمسىز قۇبىلىستاردىڭ كوپشىلىگى ۇكىمەتكە ەمەس، ۇلتتىق بانكتىڭ قىزمەتىنە قاتىستى (ۆاليۋتا باعامى ساياساتى، تۇتىنۋشىلىق نەسيە كوپىرشىگى، ينفلياسيالىق قىسىم) نەمەسە ەكونوميكاداعى كۇتپەگەن پروسەستەرگە بايلانىستى (الەۋمەتتىك شىعىنداردىڭ وسۋىنە بايلانىستى بيۋدجەت تاپشىلىعىنىڭ ارتۋى، مۇناي كەن ورىندارىنداعى جوندەۋ جۇمىستارىنا جانە مەتاللۋرگيا زاۋىتىنداعى اپاتتارعا بايلانىستى تاۋارلار ەكسپورتىنىڭ قىسقارۋى) تۋىنداعانىن ايتا كەتۋ كەرەك.
وسىلايشا، جوعارىدا كەلتىرىلگەن دايەكتەردىڭ بارلىعى قازىرگى ۇكىمەتتىڭ ەكونوميكالىق ساياساتىنىڭ ساتسىزدىگىنەن گورى، كەرىسىنشە بەلگىلى ءبىر جاعدايدا وڭ ءتۇسى بارشىلىق ەكەنىن كورسەتە الادى. وعان قوسا، جاڭا ۇكىمەتتىڭ بۇرىنعىسىنان گورى جاقسى نەمەسە ناشار بولعانى تۋرالى قورىتىندى شىعارۋ ءۇشىن، ارينە ۇزاعىراق ۋاقىت كەرەك. ال مامين ۇكىمەتىنىڭ جۇمىس ىستەگەنىنە تەك ءبىر جىل عانا بولدى.
