باسىلىم قازاقستاندى وتىز جىلعا جۋىق باسقارعان نۇرسۇلتان نازاربايەۆتى ءوز زامانىنان وزىپ تۋعان دەپ، وعان ورتا ازيانىڭ دەن ءسياوپينى دەگەن
باعا بەرەدى. زاماناۋي قازاق مەملەكەتىنىڭ نەگىزىن قالاعان قايراتكەر رەتىندە سۋرەتتەپ، باتىس پەن رەسەيدىڭ ءتىلىن تابا بىلگەن ءتىسقاققان ساياساتكەرگە بالايدى. حالىقارالىق قاتىناستا ءدۇرداراز تاراپتاردىڭ ديالوگ ورناتۋىنا اتسالىسقان ازدى-كوپتى ەڭبەگىن ەسكە الادى. ماقالا اۆتورىنىڭ پىكىرىنشە نۇر-سۇلتان اق ءۇي مەن كرەملدىڭ كەلىسسوز الاڭىنا اينالۋى قاجەت.
“الپاۋىت ەلدەر ديالوگ الاڭىن شىعىسقا قاراي ويىستىرۋدى ويلاعانى ءجون. بايدەن پۋتينمەن ءپاتۋالاسۋعا قارسى ەمەس. تۇنەكۇنگى مالىمدەمەسىنەن كەيىن رايىنان قايتىپ، كرەملمەن كەلىسسوز جۇرگىزۋگە ازىرلىگىن اڭعارتتى. امەريكا-رەسەي ءماجىلىسىن وتكىزۋ ءال ءازىر اسا اكتۋالدى”، – دەيدى بريتان باسىلىمى.
بۇعان دەيىن پۋتين مەن بايدەننىڭ كەزدەسۋى ەۋروپانىڭ ءبىر ەلىندە وتەدى دەگەن اقپارات تاراعان-دى. Independent مالىمەتىنشە مۇنى رەسەي تارابى قۇپ كورمەي وتىر.
كرەمل كەلىسسوز جۇرگىزۋدە گەوساياسي ايتىس-تارتىستان الشاق جاتقان ايماقتى تاڭداعىسى كەلەدى. ۇلكەن جەتىلىكتىڭ جۇزدەسۋىنەن كەيىن پۋتين پەن بايدەننىڭ قاي جەردە كەزدەسەرى ناقتى بەلگىلەنۋى ءتيىس.
“وسى جولعى رەسەي - امەريكا ءسامميتىنىڭ فورماتى قىرعي-قاباق كەزەڭدى ەسكە سالماۋى كەرەك. سوندىقتان بۇل كەزدەسۋ جەنيەۆا، ۆەنا نەمەسە حەلسينكيدەن اۋلاعىراق جەردە وتكەنى ءجون.
گەوساياسي ديسكۋسسياعا قازاقستاننىڭ استاناسى نۇر-سۇلتان قالاسى قولايلى ورىن. بىرىنشىدەن مۇنداي جوعارى دەڭگەيدەگى شارا وتكىزىپ ماشىقتانعانى بار، ەكىنشىدەن كوپۆەكتورلى باعدارعا ادال، الگى ستراتەگيادان ءالى كۇنگە اينىماي كەلەدى.
نۇر-سۇلتان ناعىز نەيترالدى ايماق”، – دەپ تۇجىرىمدايدى بريتان باسىلىمى.
Independentء-تىڭ پايىمداۋىنشا بايدەن پەن پۋتين نۇر-سۇلتاندا توقايلاسسا، بۇل باسقا دا الپاۋىت ەلدەرگە وي سالادى.
ساياسي كەلىسسوز جۇرگىزەر ديالوگ الاڭىنىڭ ءورىسى كەڭەيىپ، ىلگەرىدەگى جەنيەۆا مەن ۆەناعا بالاما پايدا بولماق.
بريتان باسىلىمى قازاقستان ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداققا مۇشە بولعانمەن، رەسەيدىڭ ايتقانىنا باعىنا بەرمەيدى ەسەپتەيدى.
“قازاقستان بيلىگى الىستى بولجاي بىلەدى. ماسكەۋدىڭ مەنشىگىندەگى وداقتىڭ مۇشەسى بولسا دا رەسەيدىڭ الدىندا باس شۇلعي بەرمەيدى. بەيجىڭمەن دە بەرىك بايلانىس ورناتقان. قازاقستان ەكونوميكاسىنداعى قىتايدىڭ ۇلەسى رەسەيدىڭ كورسەتكىشىن ون ورايدى. قازاقستاننىڭ ساياسي ەليتاسى جۇڭگو مەن رەسەيدىڭ ىقپال ەتۋ ايماعىن بەلگىلى ءبىر مەجەدەن اسىرمايدى.
وداقتاسى بولسا دا رەسەيدىڭ كورشىسىنە دەگەن سىي-قۇرمەتى سىن كوتەرمەيدى. تۇنەۋكۇنى بىرنەشە رەسەيلىك شەنەۋنىك قازاق تەرريتورياسىنا كوز الارتىپ، اگرەسسياعا تولى مالىمدەمە جاسادى. ارتىنان بۇعان قاتىستى رەسەيدىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترى پىكىر ءبىلدىرىپ، الگىلەردىڭ ءسوزىن جۋىپ-شايعان بولدى.
قازاقستاندا جۇڭگو ىقپالى كۇشەيىپ جاتقانى جاسىرىن ەمەس. بۇل ماسەلە قازاقتاردى تولعاندىرىپ وتىر”، – دەپ تۇيىندەگەن ەكەن بريتان باسىلىم.
ال تۇڭعىش پرەزيدەنتتىڭ قازاقستان تاريحىنداعى ورنىنا الابوتەن توقتالىپتى.
Independent ايتۋىنشا نازاربايەۆ ءبىر كەزدەرى كسرو كولونياسى بولعان ەلدەن زاماناۋي قازاق مەملەكەتىنىڭ ىرگەسىن قالاعان. پوستكەڭەستىك كەڭىستىكتە الىس-جاقىن ساناساتىن تابىستى مەملەكەت قۇرعان.
كرەملمەن ينتەگراسياعا كەت ءارى ەمەسىن ايتقانمەن، باتىس باعىتتى دا ۇمىتپاي، تارازى باسىن تەڭ ۇستاۋعا ۇمتىلعان.
“نازاربايەۆتىڭ تۇسىندا قازاقستان ەۋروپانىڭ ارىپتەستىك جانە قاۋىپسىزدىك ۇيىمىنا كىردى. 2010 جىلى بۇل ۇيىمعا ءتوراعالىق ەتتى. بۇدان بولەك وزگە دە ترانساتلانتتىق جانە ەۋروپالىق ۇيىمداردىڭ مۇشەلىگىنە ءوتتى.
نۇر-سۇلتان پەن باتىس ەلدەرىنىڭ ەكونوميكالىق ءھام قارجىلىق بايلانىسى تەرەڭگە كەتكەن. ءدال ءقازىر قازاقستان ەكسپورتتىڭ تەڭ جارتىسىنا جۋىعىن ەۋروپاعا جونەلتىپ وتىرعان ورتا ازياداعى جالعىز ەل”، – دەيدى Independent.
بريتان باسىلىمى قازاقستاننىڭ ايماقتىق قاۋىپسىزدىككە قۇمبىل كوڭىل بولەتىنىن باسا ايتادى. امەريكا اسكەرى اۋعان جەرىنەن تولىق شىقسا دا، تەرروريزممەن كۇرەس كۇن تارتىبىنەن تۇسپەيدى. وسى جاعدايدا نۇر-سۇلتاننىڭ باتىس ەلدەرىنىڭ ايماقتاعى بىردەن-بىر وداقتاسى اتانار مۇمكىندىگى بار.
Independent قازاقستاننىڭ قازىرگى پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆ اق ءۇي پەن كرەملدى سابىرعا شاقىرىپ، ەكى ەل اراسىنداعى كيكىلجىڭدى باسەڭدەتۋى مۇمكىن دەپ بولجايدى.
“نازاربايەۆ ورتا ازيانىڭ دەن ءسياوپينى بولسا، ەلدىڭ قازىرگى باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ كانىگى ديپلومات، كەلىسسوز جۇرگىزۋدە قاتەلىك جىبەرمەيتىن تاجىريبەلى مامان.
نۇر-سۇلتانعا مۇنداي دەڭگەيدەگى سامميت وتكىزۋ تاڭسىق ەمەس. وسىدان التى جىل بۇرىن ءدال وسى جەردە يران يادرولىق باعدارلاماسى توڭىرەگىندەگى بىرلەسكەن ءىس-قيمىل بويىنشا كەلىسسوزگە قول قويىلعان-تىن.
نۇر-سۇلتان سيرياداعى احۋالدى رەتتەۋگە دە اتسالىستى. “استانا پروسەسى” دەپ اتالعان باسقوسۋ سيرياداعى باقتالاس پارتيالاردى ءبىر ۇستەلدىڭ باسىنا جيدى. ءسويتىپ ازاماتتىق سوعىستىڭ الدىن-الىپ، ماسەلەنى بەيبىت تۇردە رەتتەۋگە كۇش سالدى.
پۋتين مەن بايدەننىڭ كەلىسسوزى قازاقستان استاناسىندا وتسە، بۇل بەيجىڭگە دە وي سالارى انىق. ونىڭ ۇستىنە باتىس باسشىلارى دا بۇل ەلدە وزدەرىن بوتەن سەزىنبەيدى. رەسەيدىڭ قايتا ويانعان يمپەرلىك تابەتى مەن قىتايدىڭ ەكونوميكالىق ورلەۋىن، ۋكرايناداعى احۋال مەن پالەستيناداعى كريزيستى ورتا ازيانىڭ قاق ورتاسىندا ورنالاسقان قازاقستان استاناسىندا تالقىلاسا نەسى ايىپ؟!”، – دەيدى Independent.
…
بۇل ماقالا قازاقستان ۇكىمەتىنىڭ تاپسىرىسىمەن جازىلۋى ابدەن مۇمكىن.
بريتان باسىلىمىنىڭ بىزگە تەگىن جارناما جاساۋى بىرىنشىدەن نارىق زاڭىنا قايشى.
ەكىنشىدەن نازاربايەۆتىڭ ماقتاۋىن اسىرىپ، ونى دەن سەياپينمەن سالىستىرۋى كوڭىلدەگى كۇدىكتى قويۋلاتا تۇسەدى.
باسىلىمنىڭ تۇراقتى اۋديتورياسى Independentء-تىڭ قازاقستانعا قاتىستى ريتوريكاسى كۇرت وزگەرگەنىن بىردەن اڭعارارى انىق.
ءبىر جىلدارى قازاقستانداعى سايلاۋدى سىناپ، بيلىكتىڭ ءبىر ادامنىڭ قولىندا شوعىرلانعانىن اشىپ جازعان Independentء-تىڭ اياقاستى قۇبىلۋى بەكەر بولماسا كەرەك.
ماقالانى تاپسىرىسپەن جازىلدى دەۋىمىزگە شەتەلدىك باسىلىمدارعا سۇحبات بەرۋگە قۇلشىنىپ تۇراتىن بيلىكتەگى تەندەنسيا دا تۇرتكى بولىپ وتىر.
قاتەلەسپەسەك وسىدان 6 جىل بۇرىن سول تۇستا ۇلتتىق بانكتى باسقارىپ تۇرعان قايرات كەلىمبەتوۆ بلۋمبەرگە ماقالا بەرىپ، قازاقستاندى ورتا ازيانىڭ سينگاپۋرىنە تەڭەگەن ەدى.
بۇعان Dalanews.kz جاۋاپ قاتىپ، كەلىمبەتوۆ قاي ەلدە ءومىر سۇرەدى دەگەن سىني ماقالا جاريالاعان.
ال بريتان باسىلىمىندا جارىق كورگەن دۇنيەنىڭ قۇنى قانشا بولدى؟ ودان بۇرىن ءدال قازىرگى شاقتا سامميت وتكىزىپ الاشاپقىن بولۋدىڭ قاجەتى بار ما؟ پۋتين مەن بايدەندى كۇتۋگە جۇمسالاتىن قاراجاتتى بۇدان گورى پايدالى، ساۋاپتى ىسكە باعىتتاسا بولماس پا؟
جارايدى، تاپسىرىس ەمەس، بريتان باسىلىمنىڭ بىزگە كوڭىلى ءتۇستى دەلىك.
سامميت، كونفەرەنسيا اتاۋلىعا تىيىم سالعان توقايەۆ بۇل ۇسىنىستان باس تارتا ما، الدە "بايدەندى نۇر-سۇلتاندا قارسى الايىق" دەپ قىلقىلداعان كورشىسىنىڭ قاباعىنا قاراي ما؟..
ازىرلەگەن، دۋمان بىقاي
