ميلليوندار قالاسىندا مىڭداعان وتباسىنى جۇمىسپەن قامتىپ وتىرعان الماتىنىڭ بازارلارى ەكەندىگى ەش داۋ تۋدىرمايدى. وكىنىشكە قاراي، «بوروحولكا» داۋى كۇننەن-كۇنگە ءورشي تۇسۋدە. الماتى اكىمدىگىنىڭ «ايتتىم ءبىتتى، كەستىم ۇزىلدىگە» سالىپ، ساۋدا كاسىپكەرلەرىنىڭ جانايقايلارىنا قۇلاق تۇرمەۋى، ءتىپتى سوت شەشىمدەرىن ورىنداۋعا كەلگەندە بەلدەن باسۋشىلىق ساياسات ۇستانۋى ماسەلەنى داۋسىز شەشۋگە ەمەس، شوق-شوق داۋدى قىزدىرا تۇسۋگە بەيىلدىلىگىن اڭعارتادى دەيدى كاسىپكەرلەر.
كەشە الماتىدا «الماتى قالاسى اكىمدىگىنىڭ ماقساتى نە؟ «باراحولكانى» جاڭعىرتۋ ما، جابۋ ما؟» اتتى باسپا ءسوز جيىنى ءوتتى. حالىق اراسىندا «باراحولكا» اتانىپ كەتكەن بىرنەشە بازاردىڭ وكىلدەرى 2015 جىلدان بەرى جۇرگىزىلىپ كەلە جاتقان مودەرنيزاسيالاۋ ءىسىنىڭ كەم-كەتىكتەرىن ءھام الماتى اكىمدىگىنىڭ بەلدەن باسۋشىلىق ساياساتىن اشىنىپ ايتتى. پرەزيدەنتتەن اراشا سۇراپ، ۇندەۋ جاريالادى.
اۋەلدە ەكس-اكىم باۋىرجان بايبەكتىڭ كوزى تۇسكەن «راحات» بازارى مەن «تكم» ج ش س وكىلدەرى ەندى دوسايەۆ اكىمدىگىنىڭ قولدان جاساعان كەدەرگىلەرىمەن كۇرەسىپ جاتقاندىعىن ايتتى.
الماتى قالاسىنىڭ سوت بيلىگىنە تولىق سەنىم ارتا المايمىز!
جاميليا تولەنوۆا،
زاڭگەر، «تكم» ءجشس-نىڭ وكىلى:
– قاراڭىزدار، 2011 جىلعى 11 ساۋىردەگى سول كەزدەگى اكىم ەسىموۆ قول قويعان قاۋلى. الماتى قالاسىنداعى كەيبىر زيراتتاردى جابۋ تۋرالى قاۋلى. مۇندا جەتىسۋ اۋدانىندا ورنالاسقان 5 زيرات بار، سونىڭ ىشىندە «باراحولكانىڭ» اينالاسىندا ورنالاسقان 2 زيرات 2011 جىلى جابىلعان.
جابىلعان زيراتپەنەن قۇرىلىس تۋرالى زاڭ تالاپتارىنا ساي اراقاشىقتىقتا پارامەتر وزگەرەدى. ول جەردە 300 مەتردى ساقتاۋدىڭ قاجەتى جوق. جابىق زيراتتاردىڭ تىزىمىندە وسى ەكى زيرات بار – رىسقۇلوۆ بويىندا ورنالاسقان «برودسكيي 132» زيراتى. اۋماعى - 43 گەكتار 608 سوتىق. ەكىنشىسى – «دۋبلەر» زيراتى، اۋماعى 12 گەكتار. وسى ەكى زيرات ماڭىندا 2021 جىلعى 18 قاراشادا قالا اكىمىنىڭ قاۋلىسىمەن اباتاندىرۋعا بەرىلگەن 55 گەكتاردان استام جەر بار. ساۋدا وبەكتىلەرىنىڭ كەيبىرى وسى زيراتتىڭ اۋماعىنا كىرىپ كەتكەن. وسىنىڭ ورتاسىنا سكۆەر كىمگە كەرەك؟
56-57 گەكتارعا جۋىق جەرگە مەملەكەتتىك بيۋدجەتتەن قانشا قاراجات ءبولىندى؟ 2021 جىلى بۇل زيراتقا اباتتاندىرۋعا دەپ بەرگەن كەزدە، مەملەكەتتەن قارجى بولىنگەنى بەلگىلى.
3 مامىردا سكۆەرگە بەرىلگەن جەرگە قاۋلى شىقتى. باس جوسپاردىڭ بەكىتىلگەنىن كۇتكەنى كورىنىپ تۇر. اۋدان اكىمىنىڭ ورىنباسارى ءابدىقادىروۆ جەر كوميسسياسى كەزىندە ايتتى: «بيۋدجەتتەن اقشا ءبولىندى. سكۆەر سالىنادى»، - دەدى.
قاشاننان بەرى قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى جانە سوت جۇيەسى اكىمدىكتىڭ قۇرىلىمىنا ەنىپ كەتكەن؟
بيۋدجەت اقشاسىنان قۇيتۇرقى تۇردە سكۆەر سالۋعا اقشا ءبولىپ وتىرعان اۋدان اكىمدىگىن جاۋاپقا تارتاتىن بيلىك بار ما؟ «راحات» بازارى بويىنشا ءوتىپ جاتقان سوتتاردىڭ ناتيجەسى بويىنشا مەن الماتى قالاسىنىڭ سوت بيلىگىنە تولىق سەنىم ارتا المايمىن. ولاردىڭ ارەكەتىنىڭ ءبارى كۇمان تۋدىرادى.
قالاداعى پوليسيا دەپارتامەنتىنىڭ باستىعى، گەنەرال، كەزدەۋلەردە اكىمنىڭ الدىندا جاس بالاشا ورنىنان اتىپ تۇرىپ، سۇراققا جاۋاپ بەرەدى، ءوز كەستەسىنە تۇزەتۋ ەنگىزەدى. قالانىڭ پروكۋرورى دا سولاي. اكىمنىڭ شاشباۋىن كوتەرىپ جۇرەدى. پروكۋرور مەن پوليسيا باسشىسى بۇكىل ەلدىڭ الدىندا اكىمنىڭ ايتقانىنان شىعا المايتىنىن دالەلدەپ وتىرعان كەزدە، ادىلەتسىزدىك كورگەن حالىق كىمگە بارۋ كەرەك؟ قاشاننان بەرى قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى جانە سوت جۇيەسى اكىمدىكتىڭ قۇرىلىمىنا ەنىپ كەتكەن؟
داۋدىڭ اراسىندا نازاربايەۆتىڭ «باجاسىنىڭ» اتى اتى شىعىپ وتىر...
بۇنىڭ ءبارىنىڭ زاردابىن شەگىپ وتىرعان ءبىر «راحات» قانا ەمەس، «ەۆرازيا» بازارى دا بار. «ەۆرازيا» بازارى اۋپىرىمدەپ ءجۇرىپ، قىلمىستىق ءىس قوزعالتتى. وۆسياننيكوۆ ماسكەۋدە، دىم بولماعانداي بيزنەسىن جۇرگىزىپ وتىر.
وسى ءىستىڭ ارتىن قازىپ كەلگەندە، جانتەلەيەۆ داستان دەگەن ادام شىعادى. قالالىق ءماسليحاتقا كانديدات، بۇرىنعى پرەزيدەنت نازاربايەۆتىڭ «باجاسى»، اقتوتى يسابەكوۆانىڭ جۇبايى – سول كىسىنىڭ اتى شىعىپ وتىر.
ءقازىر ماتەريالدارمەن تانىسىپ، ادامدارمەن كەزدەسكەن كەزدەگى ءبىزدىڭ تۇيگەنىمىز – «ەۆرازيا» ساۋدا ءۇيى وۆسياننيكوۆتىڭ مەنشىگىنە بەرىلگەن جەردە تۇر ما، الدە جانتەلەيەۆ سياقتى بيلىككە جاقىن ادامداردىڭ مەنشىگىنە ءوتىپ كەتتى مە؟ بۇنىڭ ءبارىن قازبالاپ، تەكسەرەتىن قۇقىق قورعاۋ ورگانى دارمەنسىز. ءبىر عانا فاميليا، «سەميانىڭ تۋىسى» دەگەن ءسوز قۇلاققا تيسە، ءبارى بىردەن «پاراليچ» كۇيگە تۇسەدى. زاڭ كىم ءۇشىن قابىلدانىپ جاتىر، سوندا؟
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتى رەتىندە، زاڭگەر رەتىندە جانە بىزگە سەنىم ارتىپ وتىرعان «راحات» جانە «ەۆرازيا» ساۋدا ءۇيى كاسىپكەرلەرى اتىنان زاڭ ۇستەمدىگىن تالاپ ەتەمىز! زاڭ ۇستەمدىگى بولماي، ءبىزدىڭ ەلدە قانشا جارنامالاساق تا ادىلدىك ورنامايدى!
ءبىز وتكەننىڭ سارقىنشاعىنان قۇتىلا الماي وتىرمىز. سەبەبى ول فامياليانىڭ ءبارى ءبىزدىڭ سانامىزعا جاتتالىپ قالعان.
سوت بيلىگىنەن قاتاڭ جاۋاپتىلىقتى سۇرايمىز! سوت كونستيتۋسيانى باسشىلىققا الا وتىرىپ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اتىنان شەشىم شىعارادى. ولار وزدەرىنىڭ جەكە باسىن كۇيتتەپ، اكىمدىككە جالتاقتاپ، وزدەرىنىڭ جاعدايلارىن جاساۋ ءۇشىن، پاتەرى ءۇشىن سولاردىڭ ايتقانىنا كونۋگە ءماجبۇر بولاتىن بولسا، بۇل ەلدىڭ ەرتەڭىنە كۇمان بار.
قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنا قاتىستى دا سولاي. زاڭنىڭ الدىندا ءبارى بىردەي. دەپۋتاتتاردىڭ ساۋالىنا مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ قالاي جاۋاپ بەرىپ وتىرعانىن كورىپ وتىرمىز. ءماجىلىس دەپۋتاتتارى باقىتجان بازاربەك، ەرلان ارىستانبەكوۆ، ەرمۇرات باپيدىڭ بەرگەن سۇراۋلارىنا مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ جاي عانا قاعازدى اۋدارىپ، سالعىرت جاۋاپ بەرىپ وتىرعاندارىن كۋالاندىراتىن قۇجاتتار بار. دەپۋتاتتى كوزگە ىلمەگەن مەملەكەتتىك ورگان حالىققا پىسقىرىپ تا قارامايدى!
سوندىقتان ءبىز ق ر كونستيتۋسياسىنىڭ كەپىلى – پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆتان اراشا سۇرايمىز! سوت بيلىگى، اتقارۋ جانە زاڭ شىعارۋشى بيلىكتەردىڭ اراسىنداعى شىرعالاڭدى شەشۋگە، ادىلەتتىلىكتى ورناتۋعا ىقپال ەتۋىن سۇرايمىز! بىزگە پرەزيدەنتتەن باسقا سەنەتىن ەشكىم قالعان جوق!
اكىمدىك ءبىزدىڭ تىنىش جۇمىس جاساۋىمىزعا مۇمكىندىك بەرسىن!
ءلاززات كوپەربايەۆا،
«راحات» بازارىنىڭ كاسىپكەرى:
– ءبىز 2018 جىلدان باستاپ اكىمدىكپەن سوتتاسىپ كەلەمىز. سول جىلى ءبىزدىڭ تۇرعان جەرىمىزدىڭ جالعا الۋ مەرزىمىن ۇزارتقىسى كەلمەدى. ءبىزدىڭ تۇرعان تەرريتوريامىز «زيرات تۇرعان جەردە، قىزىل زونادا تۇر» دەگەن جەلەۋمەن باس تارتتى. ول كەزدەگى اكىم باۋىرجان بايبەك بولاتىن. ءبىر اپتادان كەيىن ول بۇل جەرگە قۇرىلىس جۇمىسىن جۇگىزۋگە بولاتىنىن ايتىپ، جيھاز فابريكاسىن سالۋعا «سپس» جشس-عا بەردى. سوندا «سپس-كە» قۇرىلىس سالۋعا بولادى ەكەن دە، بىزگە ساۋدا جاساپ تۇرۋعا بولمايدى ەكەن؟!
ءبىزدىڭ كاسىپكەرلەر جولدى جاپقىسى كەلدى، كوتەرىلگىسى كەلدى. ءبىراق ءبىز جينالىپ، اقىلداسىپ، زاڭ اياسىندا ءوز قۇقىعىمىزدى قورعايمىز دەپ شەشتىك. سودان بەرى سوت جالعاسىپ كەلەدى.
بايبەكتى سوتتا جەڭدىك. ءبىزدىڭ جەرىمىز وزىمىزدە قالدى. ەندى، ءقازىر جەتىسۋ اۋدانىنىڭ اكىمى گۇلنار كوكەبايەۆا 4 جىل بويى سوت ءجۇرىپ جاتقاندا بۇعىپ جاتىپ، اياق استىنان پايدا بولىپ، بازاردىڭ ەلەكتر جارىعىن قيىپ تاستادى. ءبىز ءوز اقشامىزعا گەنەراتور ساتىپ الىپ، جۇمىس ىستەي بەردىك.
سوڭعى اكىمشىلىك سوت تا ءبىزدىڭ پايدامىزعا شەشتى. سوت بۇل جەرگە سكۆەر سالۋعا بولمايتىنىن ايتتى. ءبىز تاعى قۋاندىق. ءبىراق اكىمدىك تاراپىنان بىزگە قاتتى قىسىم جاساۋ جالعاسىپ جاتىر. ءبىز سالىقتى تولەپ تۇرمىز، مەملەكەتتەن ەشتەڭە سۇراپ جاتقان جوقپىز. تەك ءبىزدىڭ جەردى جالداۋ ۋاقىتىن ۇزارتسا دەپ سۇرايمىز.
ءقازىر بازاردى مودەرنيزاسيالاۋ تۋرالى ايتىپ جاتىر. ءبىراق، «ەۆرازيا» بازارىندا ءار كاسىپكەر 100 مىڭ دوللاردان جيناپ بەردى. ءقازىر سول اقشا قايدا؟ وۆسياننيكوۆ قايدا؟ سوندا ءبىزدىڭ اكىمدىككە زاڭ جۇرمەي ما؟
ءبىز وسى بازاردا 20 جىلدان بەرى ەڭبەك ەتىپ كەلەمىز. بيلىك حالىقتىڭ جاعىندا بولۋى كەرەك! اكىمدىكتەن تەك قانا قىسىم كورىپ كەلەمىز. ءبىز اكىمدىكتىڭ بىزگە تىنىشتىق بەرۋىن، جەردى جالعا الۋ مەرزىمىن ۇزارتقانىن سۇرايمىز. ءبىز سوڭىنا دەيىن بارامىز. پرەزيدەنتكە دە ۇندەۋ جاسايمىز.
«ەۆرازيا» بازارى كاسىپكەرلەرىنىڭ اقشاسىن الىپ، قاشىپ كەتكەندەر رەسەيدە تۇك بولماعانداي ءجۇر!
ساۋلە ابدۋللينا،
«ەۆرازيا» بازارىنىڭ كاسىپكەرى:
– ءبىز «ەۆرازيا» بازارىندا 30 جىلدان بەرى جۇمىس ىستەپ كەلەمىز. 1998 جىلدان باستاپ «ەۆرازيادا» وۆسياننيكوۆ يگور نيكولايەۆيچ، تاشىمبەتوم المابەك قالمىرزا ۇلى دەگەن ەكى ديرەكتورمەن جۇمىس ىستەپ كەلدىك.
2014 جىلى: «مودەرنيزاسيا جاساماساق بولمايدى، بازاردى وزگەرتۋىمىز كەرەك، سىزدەر قۇرىلىسقا اقشا سالاسىزدار. بىزدەن – جەر، سىزدەردەن – اقشا»، - دەدى. وزدەرىنىڭ 40 سوتىق جەرىن كورسەتتى. جوسپار، پروەكتىن كورسەتتى. ءبارىمىدى شاقىرىپ، جينالىس جاساپ، شارشى مەترى 2 مىڭ دوللاردان ساتتى. 20 شارشى مەتر جەر العاندار 40-50 مىڭ دوللار، 30 شارشى مەتر جەر العاندار 60-70 مىڭ دوللاردان اقشا تولەدى. 67 كاسىپكەر 4،5 ملن دوللار اقشا سالدىق. ال وۆسياننيكوۆ اقشانى قالتاعا باسىپ، قازاقستاننان قاشىپ كەتتى. ءبىز سوتقا شاعىم بەردىك. وۆسياننيكوۆتىڭ ۇستىنەن ءىس اشىلدى. ءقازىر ول رەسەيدە جاتىر.
سوسىن 2022 جىلى تاشىمبەتوۆتەن ءجون سۇرادىق. ول: «سىزدەردەن نەگىزى 5 جارىم ملن دوللار اقشا جينالدى، «ەۆرازيا» بازارى 3،3 ملن دوللارعا سالىندى، قالعان 2،2 ملن دوللاردى وۆسياننيكوۆ ماسكەۋگە اكەتىپ، رەستوران سالىپ الدى»،- دەدى.
تاشىمبەتوۆ ءقازىر تەرگەۋدەن قاشىپ ءجۇر. 2 مىڭ دوللاردان اقشا العان ادام قولىمىزعا كارتا بەرىپ كەتتى. بىزگە ەشكىم تيىسپەيتىنىنە سەندىرىپ كەتكەن. 7 جىلدان كەيىن وۆسياننيكوۆ قاشىپ كەتىپ وتىر. سىرتىمىزدان عيماراتتى ساتىپ كەتكەن. جاڭا باسشىلىق 2023 جىلى 15 قاڭتاردا عيماراتتى بوساتىپ بەرىڭدەر دەپ وتىر. تاعى دا ءبىز، جەكە كاسىپكەرلەر دالادا قالايىن دەپ وتىرمىز!
پرەزيدەنتەن ۇندەۋ جاسايمىز. سوتقا سەنىم جوق!
جانىبەك باشانوۆ،
زاڭگەر:
– بۇل باسپا ءسوز كونفەرەنسياسىنىڭ ماقساتى – پرەزيدەنتكە جولداۋ جاساۋ. ويتكەنى الماتى قالاسىنىڭ اكىمدىگى زاڭدى دا، سوت شەشىمىن دە ورىنداماي وتىر. «تكم» كومپانياسىنىڭ بۇل جەردى جالعا الۋىنىڭ ارتىقشىلىق قۇقىعى بار. سوت سولاي شەشىم شىعارعان. ءبىراق «تكم-نىڭ» ارتىقشىلىق قۇقىعىن ەسكەرمەي، ءۇشىنشى تۇلعالارعا جەردى بەرىپ وتىر.
ءبىز بۇكىل سوتتا جەڭىپ وتىرمىز. جەتىسۋ اۋدانىنىڭ اكىمدىگى اپەللياسيالىق شاعىمدى بەردى جانە ەكونوميكالىق سوتقا وسى جەردى بوساتۋ تۋرالى تالاپ-ارىزدى بەرىپ وتىر.
الماتى قالاسىنىڭ سوتى قانداي شەشىم قابىلداعانىن بىلمەيمىز، سوتقا سەنىم جوق. اكىمدىكتەن حالىقتى شۋلاتپاي، زاڭدى ورىنداۋىن تالاپ ەتەمىز.
«ەۆرازيا» بازارى بويىنشا تەرگەۋ ءجۇرىپ جاتىر، ءبىراق كوڭىل تولمايدى. ارەڭ ءجۇرىپ جاتىر. تەرگەۋدىڭ ءالسىز جۇرۋىنە داستان جانتەلەيەۆتىڭ قاتىسى بولۋى مۇمكىن دەپ ويلايمىن.
ءتۇيىن: «باراحولكا» بازارىنىڭ كاسىپكەرلەرى، «راحات» بازارى ساۋداگەرلەرى تۋرالى پورتالىمىزدا وسىعان دەيىن ونداعان ماتەريال جارىق كوردى. بۇل جولى «باراحولكاداعى» بىرنەشە بازاردىڭ كاسىپكەرلەرى پرەزيدەنتتەن اراشا سۇراۋدا.
«باراحولكا» داۋى ەلباسيزم كەزىندەگى «بارماق باستى، كوز قىستىلىقىڭ» ءبىر ۇشتىعى عانا. ءاربىر مەنشىك داۋىنىڭ ار جاعىنا تەك اقشا عانا ەمەس، ادام تاعدىرى جاتىر. ال «باراحولكا» داۋىندا ءبىر ەمەس، مىڭداعان ادامنىڭ تاعدىرى تالاسقا تۇسۋدە. جەرگىلىكتى اتقارۋشى بيلىك اسەلى وسىنى ءبىر ءسات ويعا السا دەيسىڭ...
Mezgil.kz
