«قوي، بۇلاي جۇمىسسىز ءجۇرۋ جاراماس» دەپ ءبىراز گازەت-جۋرنالدىڭ رەداكسياسى، باسپالار ورنالاسقان اباي داڭعىلى بويىنداعى كوكسۇرى ۇيگە تارتتىم. ەسىگىن اشقان اتاعى تاۋداي گازەت-جۋرنالداردىڭ باسشىلارى: «زامان بۇلاي بولار دەپ كىم ويلاعان، ءوزىمىز قىزمەتكەرلەردى قىسقارتىپ، دالباسالاپ وتىرمىز. باياعىداي زامان بولعاندا جازۋدىڭ قىر-سىرىن بىلەتىن وزىڭدەي ازاماتتى شاقىرىپ جۇمىسقا الار ەدىك قوي. رەنىش بولماسىن»، - دەپ شىعارىپ سالدى. ەڭ سوڭعى اشقان ەسىگىمدە اسا تانىمال قالامگەر وتىراتىن، ىشكە ەندىم.
– جۇمىس ىزدەپ ءجۇرمىن دە...
– ءيا، اعا.
– زامان قيىن بوپ كەتتى عوي. سونشا جىل ايتقان وتىرىكتىڭ «جەمىسى» بۇل. «اۋرۋىڭدى جاسىرساڭ، ءولىمىڭ اشكەرە» دەگەن وسى. ءبىتتى ءبارى. ادەبيەتىڭدى تىپتەن ايتپاي-اق قوي. ايتپاقشى، سەن وسى تۇسىپبەكتەن ۇلكەنسىڭ بە؟
– قاي تۇسىپبەك؟
– جولداسبەك شە؟
قۇدايداي كورىپ وتىرعان كىسىمنىڭ وتىرىك جىندى بولىپ وتىرعانى مەنىڭ دە ءناپسىمدى وياتتى. ەلۋدىڭ جۋان ورتاسىنا كەلگەن، تانىمال كىسىنى «سەنەن ۇلكەن بە؟» دەپ سۇتكە تويعان مىسىقتاي بولىپ، تۇك بىلمەگەندەي سۇراپ وتىرعانى كىمدى بولسىن اشۋلاندىرارى انىق. سوندا دا ءوزىمدى ۇستاپ، بەتىنە قاراپ ءسال جىميدىم.
– ول كىسىلەر بىزدەن كوپ كىشى.
– ا-ا-ا... سولاي ما، – دەدى كىسىم تىستەنىڭكىرەپ.
– ادەبيەتتى دارىپتەپ وتىرعان گازەتىمىزدىڭ سيقى اناۋ. باس رەداكتورى قىتايدان كەلگەن بە سونىڭ؟
– سويتكەن بە؟ (مەن دە اڭقاۋ بولا قالدىم)
– ءيا، وتە ەسكى جازادى عوي، قىتايدان كەلگەن-اۋ سول.
– مۇمكىن، كەلسە كەلگەن شىعار. جارايدى، اعا. سىزگە سوعا كەتەيىن دەپ سول.
– جارايدى، باۋىرىم، حابارلاسىپ تۇر.
كوپ ارالاستىعىم جوق، ءبىراق سىرتتاي سىيلاپ جۇرەتىن كىسىمنىڭ بۇلايشا «اقتارىلعانى» جىنىمدى ءتۇرتتى. سىرتقا شىققاندا ول اشۋدى سەبەزگىلەپ جاۋعان جاڭبىر شايىپ، قۇلازىپ سالا بەردىم. ىشىمدەگى وزىممەن بىردەي بولىپ «جەتىلگەن» پۇتىمنىڭ قولىنان جەتەلەپ، باياۋ ءىلبىدىم. قورجىنى توق بولماسا دا، ايتەۋىر ءناپاقانى ايىرۋعا بولاتىن جەكەلەگەن گازەت-جۋرنال، سايتتاردىڭ ۇسىنىسىن بويىما توعىتپاي، كەلىسپەگەنىمە ءسال وكىنگەندەي بولدىم...
***
تەلەفون شىر ەتە قالدى. ەكران قوڭىراۋ شالۋشىنىڭ كىم ەكەنىن بىردەن كورسەتتى.
– باۋىرىم، قالايسىڭ؟
– جاقسىمىن، ساپەكە.
– ءوزىڭىز قالايسىز؟
– شۇكىرشىلىك. قولىڭ بوس بولسا ءبىر جەرلەرگە بارىپ قايتساق. ارى كەتسە ءۇش كۇندە قايتىپ ورالامىز.
– ارينە، بولادى. ءوزى دە ۇيدە بوس جاتقان اداممىن عوي، قايتا ەل كورىپ، جەر كورىپ كەلسەك، ول دا ءبىر عانيبەت بولار ەدى.
– كەلىستىك وندا. ەرتەڭ تاڭەرتەڭ جولعا شىعامىز، دايىندالا بەر.
جاڭبىر باسىلسا دا، قالا مۇنارتىپ تۇر. قالانىڭ باتىس جاق شىعا بەرىسىندە وڭتۇستىك وبلىستارعا جۇرەتىن تاكسيلەردىڭ ماڭىنان ۋادەمىز بويىنشا ساپەكەڭمەن جولىقتىم. بىر-بىرىمەن تالاسىپ، الا جونەلۋگە دايىن تۇرعان جۇرگىزۋشىلەرگە باراتىن جەرىمىزدى ازەر ايتىپ ۇلگەردىك، ماشيناسىنا سۇيرەلەي كەپ وتىرعىزدى. سوڭعى ورىندارعا ءبىز كەلىپ جايعاستىق، كولىك تە زۋلاي جونەلدى.
– جول بويى بەرەكە اۋىلىنا سوعا كەتەمىز. ءبىر كىسىلەر كۇتىپ وتىر. مەن دە ول كىسىلەرمەن الەۋمەتتىك جەلىلەردە سويلەسكەنىم بولماسا، ءومىرى كورگەن ەمەسپىن، – دەدى ساپەكەڭ.
– ارينە، ەندى ءسىزدىڭ اق دەگەنىڭىز العىس، قارا دەگەنىڭىز قارعىس بولادى. ءۇش كۇنىمىزدى ءسىزدىڭ ەركىڭىزگە بەردىك، – دەدىم مەن قالجىڭعا سۇيەپ.
ءتۇس اۋا بەرەكە اۋىلىنا دا جەتتىك. اۋدان ورتالىعىنان قىرىقتار شاماسىنداعى ەر ادام مەن ءسال تولىقشالاۋ كەلگەن اقسارى ايەل كۇتىپ الدى. اقسارى ايەل سول اۋىلدىڭ تۇرعىنى، تۇرمانبەت ءبىزدىڭ اۋدان ورتالىعىنا ايالدايتىنىمىزدى ءبىلىپ، ارنايى وبلىس ورتالىعىنان كەلگەن بەتى ەكەن. ساپەكەڭنىڭ جولداسى. ءۇش كىسى بىر-بىرىمەن قاۋقىلداسىپ، ءماز-مايرام. ساپەكەڭ بەيتانىس كىسىلىرگە مەنى تانىستىرىپ، قۇمالاعىمدى تورتتەن قويىپ-اق جاتىر. امان-سالەم، تانىستىق، بىلىستىكتەن سوڭ كۇتىپ العان كىسىلەر بىردەن مەيرامحاناعا باستاي جونەلدى. مەيرامحاناعا كىرە بەرىستە توعىز-ون جاستار شاماسىنداعى ۇل بالا ەرتكەن تاعى ءبىر ايەل قارسى الدى. ۇستەلگە وتىرىپ، بىر-ەكى كەسە شاي ۇرتتاعان سوڭ اقسارى ايەل:
– تانىسا وتىرىڭىزدار، بۇل مەنىڭ مەيرام دەگەن قۇربىم. ۇلدىڭ اتى – سەرىك. سىزدەر ءبىزدىڭ اۋىلعا كەلەدى دەگەن سوڭ بالاسىن ەرتىپ، ارنايى كەلىپ وتىر.
قۇربىسى دا «ىشىمدەگىنى تاپ» دەپ تىمسىرايعانداردىڭ قاتارىنان ەمەس، اشىق-جارقىن. ءسوزدى بىردەن ءىلىپ اكەتتى:
– بۇگىن سىزدەر وسىندا كەلەدى دەپ گاۋھار ايتقان. بۇرىننان اتتارىڭىزدى ەستىپ، كورۋ ءناسىپ بولسا ەكەن دەپ جۇرگەن جاننىڭ ءبىرىمىن. اللاعا مىڭ شۇكىر. جازىپ، سىزىپ جۇرگەن دۇنيەلەرىڭىزبەن تانىسپىن، – دەپ توگىلە جونەلدى. ساپەكەڭ دە اتتىڭ باسىن جىبەردى. اقسارى ايەل شارۋالارىمەن سىرتقا شىعىپ، تىرلىكتەرىن تىندىرۋدى دا ەسىنەن شىعارمادى. ءدال ءبىز وتىرعان مەيرامحانانىڭ جانىندا جيھاز دۇكەنى بار، ىزدەگەندەر تەلەفون شالىپ، ءجيى مازاسىن الدى. كىسىنى كوپ جاتىرقاي بەرمەيتىن مەيرام ارنەنى ايتىپ، ءبىزدى جالىقتىرمادى.
– ۇيدە ءىنىم بار، وتىز جىل بويى توسەك تارتىپ جاتىر. پەرزەنتحانادا العاش شىر ەتىپ دۇنيە ەسىگىن اشقاندا، سەسترا قىز قولىنان ءتۇسىرىپ الىپتى. سودان بەرى مۇگەدەك، سودان بەرى ەم-دومعا سۇيەنىپ، كۇنەلتىپ كەلەدى. بايعۇستىڭ پەشەنەسىنە تۋماي جاتىپ وسىنداي تاعدىر جازىلىپتى. وسى ۇلىم ىشكە بىتكەندە جولداسىممەن ءدام-تۇزىم جاراسپاي، اجىراستىم. كەيىن مىنا ۇل دۇنيەگە كەلدى. اۋرۋ ىنىسىنە قاراسىن دەگەن شىعار، ماڭدايعا سونداي تاعدىر جازىلدى. ءىنىم دۇنيەگە كەلگەننەن بەرى جەدەل-جاردەم اۋلامىزعا ءجيى كەلەدى. ءىنىمنىڭ قويانشىعى ءجيى ۇستايدى، كەيدە جۇرەگى توقتايدى. ءقازىر ول جەدەل-جاردەمىڭ دە بىزدەن جالىققان. بايعۇس بالانىڭ جاعدايى اۋىرلاعاندا تەلەفون شالساق: «ا-ا-ا... سەندەر مە؟..»، – دەپ ترۋبكانى تاستاي سالادى. ۇيدەگىلەر دە جالىققان. قويانشىعى ۇستاسا، اۋىرسا اۋزىنا ءدارى تىعىپ، وڭاي قۇتىلۋدى ويلايدى. بايعۇستىڭ جانارىندا ومىرگە دەگەن ەش سۇيىسپەنشىلىك قالمادى، نۇرسىز. ومىردەن باز كەشۋدى عانا ويلايتىن. ادامدى ءويتىپ ءتىرى ولىك قىلۋعا مەنىڭ ءداتىم شىدامادى. ءىنىمنىڭ جانارىنداعى سونگەن نۇردى قايتا جاققىم كەلدى. ادام شىن نيەت قىلسا، ول دا ورىندالادى. ءقازىر ءىنىم بۇرىنعىسىنان مۇلدە وزگەردى. ۋكول-دارى بەرە بەرۋدى ماقساتتى تۇردە ازايتتىم. ارينە، ول دا وڭاي بولعان جوق. ءدارى، ۋكولعا بەيىمدەلىپ كەتكەن اعزا وڭاي كونبەدى. ءىنىم اقىرىن-اقىرىن ول تاۋەلدىلىكتەن دە ارىلىپ كەلەدى. بالە ءبىر اينالدىرسا، شىر اينالدىرادى دەگەن، توركىنىمە قايتىپ كەلگەن جىلى شەشەم جىعىلدى. قول-اياعىنان تۇرا الماي، ءبىر جىل توسەككە تاڭىلدى. وي، بۇل قىرسىق دەگەندى قويساڭشى...
– ايتىپ وتىرمىن عوي، سىزدەر وتە قۇتتى قوناق بولدىڭىزدار. وسى اۋداننىڭ قايناعان بازار جاعىندا شاعىن اسحانا بار ەدى، سوندا مانتى تۇيەتىن بولدىم. جاڭا قوجايىن زۆونداعاندا قۋانا-قۋانا باراتىنىمدى ايتىپ، كەلىسىمىمدى بەردىم. ايىنا قىرىق مىڭ تەڭگە بەرەم دەدى. قۇداي بەرەكەسىن بەرسە، جامان اقشا ەمەس. جۇمىس تاڭنان كەشكە دەيىن، ەش قيىندىعى جوق!..
ايەلدىڭ اڭگىمەسى جۇرەكتى سىزداتا باستادى، ءۇنسىز تىڭداۋعا كوشتىك. وتە شەشەن سويلەيدى، «قيىنشىلىق كوردىم» دەپ شاعىنبايدى. جۇزىندەگى ومىرگە دەگەن قۇشتارلىقتى كورىپ، ءوزىڭنىڭ ءۇستىرت ويلارىڭنان ۇيالاسىڭ. ول كىسى دە ءبىزدى اۋزىنا قاراتىپ، توقتاماي سويلەپ كەتكەنىنە ۇيالسا كەرەك:
– ويباي، سىزدەرگە تاماق ىشكىزبەي، سويلەپ وتىرا بەرىپپىن عوي، قانە، تاماقتان الىڭىزدار، – دەپ ءىلتيپات جاسادى. ساپەكەڭ:
– ءىنىڭنىڭ قازىرگى جاعدايى قالاي ەندى، – دەپ ۇزىلگەن اڭگىمەنى قايتا قاۋزادى.
– وي، ءىنىمنىڭ قازىرگى جاعدايى كەرەمەت. گاۋھاردان سىزدەر قۇراستىرعان كىتاپتاردى الىپ، كۇندە وقىپ بەرەم. مەن جوقتا بالام وقىپ بەرەدى. وتكەندە سايتتارىڭىزدا جاريالانعان «ميعراجنامانى» كوشىرىپ الىپ، ىنىمە تىڭداتا قويايىن دەسەم، كوشىرە المادىم. وسى اۋداندا «كومپيۋتەردىڭ قۇلاعىندا وينايدى» دەگەن جىگىتتەردى قويماي ءجۇرىپ تاۋىپ، ءىنىمنىڭ قولتەلەفونىنا سول كەرەمەت دۇنيەنى كوشىرتىپ بەردىم. اللاعا شۇكىر، ول ءقازىر وزگەردى، وتباسىن قۇرسام دەگەن ارمانى بار. ءىنىم ۇيلەنىپ جاتسا، سىزدەردى مىندەتتى تۇردە تويعا شاقىرامىن. كەلەسىزدەر عوي، ءا؟ بۇگىن قۇدايدىڭ نۇرى جاۋعان كۇن بولدى، قولتاڭبالارىڭىزبەن كىتاپتارىڭىزدى الىپ، ءىنىمدى قۋانتاتىن بولدىم. ايتپاقشى، جۇمىس تاپتىم. قۇتتى قوناق ەكەنسىزدەر. جاڭا وسىلاي كەلەردە تەلەفونىما زۆوندادى...
ءدال وسى كەزدە كىرپىك قاعىم ۋاقىتتا كوك دونەننەن جۇيرىك كوڭىل ءبارىن بولجاپ ۇلگەردى. رەتتى كيىنگەن، سونشا جىگەرلى ايەلدىڭ قانداي جۇمىستىڭ بولسىن ۇدەسىنەن شىعاتىنى سەندىرەتىن ەدى. اۋدان اكىمشىلىگىنىڭ ءبىر سالاسى بولماسا مەكتەپ توڭىرەگىندە وڭتايلى شارۋا بۇيىرعان شىعار. مۇمكىن ونان دا ءتاۋىر جۇمىس... سولاي ويلاعانىما ءتاڭىر كۋا. ءبىراق مەيرامنىڭ:
– ايتىپ وتىرمىن عوي، سىزدەر وتە قۇتتى قوناق بولدىڭىزدار. وسى اۋداننىڭ قايناعان بازار جاعىندا شاعىن اسحانا بار ەدى، سوندا مانتى تۇيەتىن بولدىم. جاڭا قوجايىن زۆونداعاندا قۋانا-قۋانا باراتىنىمدى ايتىپ، كەلىسىمىمدى بەردىم. ايىنا قىرىق مىڭ تەڭگە بەرەم دەدى. قۇداي بەرەكەسىن بەرسە، جامان اقشا ەمەس. جۇمىس تاڭنان كەشكە دەيىن، ەش قيىندىعى جوق!..
مەيرامنىڭ جۇمىس تۋرالى ايتقان ءسوزىنىڭ وسى تۇستارىن عانا ەستي الدىم. قالعانىن ەستيتىن شاما دا قالماعان. ىشىمدەگى وزىممەن بىردەي، يلىكپەيتىن پۇتىم كۇل-تالقان بولىپ شاعىلىپ، تۇڭعىش رەت جالعىز قالدىم. تاماعىما وكسىك تىعىلىپ، جاناردىڭ جاسى سىرتقا ەمەس، ىشكە قاراي قۇيىلعانداي كۇي كەشتىم. جىلى ءۇيدىڭ تەرەزەسىنەن اعاش باسىن وراعان تۇمانعا قاراپ، قۇلازۋ سەزىمىن كەشەتىن كەيىپ-كەسپىردىڭ كوزىندەگى كوزىلدىرىك تە بىت-شىت بولىپ، ءومىردىڭ ءوزىن تاپ قاسىنان كوردىم...
گاۋھار مەيرامحانا داياشىلارىمەن ەسەپتەسىپ، كوپ جەلىنە قويماعان اس-اۋقاتتى قالتاعا سالىپ، مەيرامنىڭ قولىنا ۇستاتقاندا، سۇيرەتىلىپ ورنىمنان تۇردىم...
ىرىسبەك دابەي
