باياعىدا ءبىر اعام وڭاشادا ماعان مۇڭىن شاعىپ ەدى... ءالى كۇنگە اتاق، وردەن، نە سىيلىق الماپتى... نە وكىمەت، نە ءبىر بايشىكەش استىنا ماشينا مىنگىزبەپتى... مەرەيتويلارىن كەيبىر پىسىق ارىپتەستەرى سياقتى اكىمشىلىكتىڭ ەسەبىنەن وتكىزە الماپتى... قويشى، ايتا بەرسە، وكپەسى كوپ...

بۇل سيپاتتى ادىلەتسىز ومىرگە وكپەسى وسىنشا ۇلكەن بولعانمەن، اعامىز ءوزى ورتادان تومەن، كىشىگىرىم عانا اقىن بولاتىن. سول سەبەپتى، اعاما قاتىستى العاندا، ءومىردى سونشالىق ادىلەتسىز دەپ ايتا الماس ەدىم... حوش... ەندى، مىنە... قاراسام، سول اعامنىڭ جاسىنا مەن دە كەلىپ قالىپپىن... قاراسام، سول اعامدا جوقتىڭ ءبارى – مەندە دە جوق... بۇل ەندى – ادىلەتسىزدىك!.. ءسوز جوق، ادىلەتسىزدىك.

ايدىك اقىن دەگەن دارداي اتىم بولا تۇرا، مەن نەگە سونىڭ بارىنەن قۇرى قالدىم؟.. سونى ويلاعاندا، قاتتى قاپا بولىپ، ءوزىمدى اياپ، كوزىمنىڭ جاسىن بالا-شاعاعا كورسەتپەي، سىعىپ-سىعىپ الدىم دا، قاراپ وتىرماي، ءبىر ارەكەت جاساۋعا بەل بۋدىم. وردەن-مەدال، اتاق، سىيلىقتان ەندى ءۇمىت جوق... ءبىراق ماعان، قايتكەندە دە، ءبىر ماشينا ءمىنۋ كەرەك!.. نەگە دەپ سۇراماڭىز... ماشينا مىنەم - ءبىتتى!..

[caption id="attachment_14720" align="alignleft" width="252"] ع.سماعۇلدىڭ كاريكاتۋراسى[/caption]

ايتەۋىر، جارقىراعان ءبىر شەتەلدىك كولىك مىنسەم، ومىردە كەتكەن بار ەسەم قايتارداي، ءناپسىمنىڭ وسى قالاۋىنا بايلاندىم دا قالدىم. نە ىستەمەك كەرەك؟ جاقىن ماڭدا وتكىزە قويار مەرەيتويىم دا جوق. بولا قالعاندا دا، ەڭبەگىمدى ەلەپ، تەگىن كولىك مىنگىزە سالار وكىمەت، نە مەنىڭ ايدىك اقىندىعىما پىسقىرىپ جاتقان تانىس-جۋىق بايشىكەش بار ما؟.. ويلاپ-ويلاپ، ماشينانى ءوز ەڭبەگىممەن تاۋىپ، مىنبەككە بەكىندىم. ونى جىلدام تابۋدىڭ جالعىز-اق امالى... – ايتىسقا قاتىسۋ!.. جانە قارسىلاستىڭ ءبارىن تاس-تالقان ەتىپ، بايگەنى جەڭىپ الۋ. جۇلدەگە، مىندەتتى تۇردە، ماشينا تىگىلەدى... كورىپ ءجۇرمىن، قىرىق جىل اقىن بولىپ، ەلۋ بىردەڭە كىتاپ شىعارىپ، ءبىز مىنبەگەن شىركىندى، دومبىراسىن سابالاپ، ەرىنبەي ون بەس مينۋت ولەڭ ايتقان كەز-كەلگەن مۇرىنبوق، كاكىر-شۇكىر، بالا-شاعا قاعىپ اكەتىپ ءجۇر... مەيلى عوي، "بايدىڭ اسىن قىزعانار بايعۇسىڭ" مەن ەمەس... ءبىراق ماعان قالايدا ماشينا ءمىنۋ كەرەك!.. بۇل ماقساتتان مەنى ەندى ەشقانداي كۇش، ەشبىر سايتان اينىتا المايدى! وسى قۋ تەمىر ءۇشىن مەن كەز-كەلگەن بالا-شاعامەن قىرقىسۋعا دايىنمىن!..

ارينە، بۇل ايتىسقا قاتىسۋ ماعان وڭاي بولعان جوق. مەن انا... رينات، بالعىنبەكتەر سياقتى ايتىسىپ، اتى شىققان ادام ەمەسپىن. ايتىسا الاتىنىمدى دالەلدەۋ ءۇشىن، ۇيدە قىرىق جىلدان بەرى قاڭسىپ جاتقان شارقىش دومبىرامدى الا كەلىپ، ءجۇرسىن ەرمانوۆتىڭ الدىندا، ارتىق-كەمى جوق، جاڭاعى... ون بەس مينۋت بويى توقتاماي، سۋىرىپ سالىپ ولەڭ ايتۋعا تۋرا كەلدى... ءسويتىپ، ايتىسقا، اقىرى، قاتىساتىن بولدىم. ايتىسكەر جىگىتتەرگە دە راxمەت، ارينە... كارىسىڭ دەپ، شەتكە قاقپادى.

راس، جۇكەڭ جەتەلەپ اكەپ، ورتالارىنا قوسقاندا، ايۋ كورگەندەي ءبىراز ۇدىرەيىسكەنمەن، ارتىنان كوزدەرى ۇيرەنىپ كەتتى. جەرەبە تارتىلىپ، ايتىساتىن جۇپتار ىرىكتەلدى... اۋەلى ءبىر قۇداي، سوسىن كوكەيدى تەسكەن كولىكتىڭ ەلەسى قۋات بەرىپ، قارسىلاستارىمنىڭ وڭ كەلگەنىن - وڭ، سول كەلگەنىن - سول لاقتىرىپ، وسى قارقىننان تايماعان قالپى، فينالدان ءبىر-اق شىقتىم!.. قىزىق تا سوندا باستالدى...

فينالدا قويىلعان شارت – ايتىساتىن ەكى اقىن ءبىرىن-بىرى اياماي ماقتاۋ كەرەك ەكەن... كىم نەعۇرلىم كوركەم جانە نەعۇرلىم اسىرا ماقتاسا – بايگە سونىكى. مۇنىسى ەندى ماعان قيىن سوعاتىن ءتۇرى بار. ومىرىمدە، سەبەپسىزدەن سەبەپسىز، بەتالباتى كىسى ماقتاپ كورمەگەن باسىم، ساسايىن دەدىم. قارسىمداعى، ءوزىم بۇگىن عانا كورىپ وتىرعان، تازشا بالا سىقپىتتى، مىنا ۇزىن مۇرىن، ۇڭىرەيگەن سارىعا نە دەپ ماقتاۋ ايتۋعا بولادى؟!. ول كىم سونشا، ماقتايتىنداي؟!. پوشىمىنا قاراپ، قانشا ويلانسام دا، ءتىلىمنىڭ ۇشىنا ءسوز ورالار ەمەس... كوكەيىمدى جەگى قۇرتتاي تەسكەن ءبىر كولىككە ەندى جەتەم بە دەگەندە... مىناۋ سۇمدىق بولدى. ايتىستى باستار الدىنداعى كىرىسپە ءسوزىن اياقتاي بەرگەن ەرمانوۆقا، ەسكىدەن تانىس-بىلىستىگىمدى پايدالانىپ، "مىناۋ باستاسىنشى" دەگەن يشارامەن ىم قاعىپ ەدىم، كوپ جاساعىر، تۇسىنە قويىپ، سارىعا "سەن باستايسىڭ" دەدى.

قارسىلاسىم، جاس بولعانمەن، تالايدى كورگەن جىرىندى ەكەن. سوڭعى جىلدارى گازەت وقىمايمىن، تەلەديدار قارامايمىن، ايتىس، كونسەرت دەگەنگە بارۋدى قويعام – قايدان بىلەيىن... مەن بىلمەگەنمەن، مىناۋىڭ قانشاما ايتىستا توپ جارىپ، قوس-قوسىنان ماشينا ءمىنىپ، ميلليونداپ بايگە الىپ، كەكىرىگى ازعان قۋ كورىنەدى... موينى قۇرىقتاي بولىپ، مۇرنى سالبىراپ، سۇڭقيىپ وتىرىسى جامان... جۇقالاپ باستاپ، بىرتە-بىرتە ماقتاننىڭ كوپشىگىن استىما قالىڭداتا توسەپ، سۇڭقيعان قۋ ۇزاق جىر تولعادى. سوندا ايتتى: ەي، قاراعايعا قارسى بىتكەن بۇتاقتاي قىرسىق اعام-اي، تالعامىڭا ادام تاتىماي، وسى كۇنگە دەيىن جارىتىپ ەشكىمدى ماقتاماپ ەڭ... قاراشى ەندى، ءوزىڭ دە ماقتاۋسىز قالدىڭ... زامانىڭنىڭ ءتىلى - ماقتاۋ ەدى، سەن سونى ۇقپادىڭ! سودان دا اتاقسىز، ماراپاتسىز قالدىڭ... ايتپەسە، كىمنەن كەم ەدىڭ؟! وسى ايتىسقا ءدوپ كەلدىڭ - ءقادىرىڭدى بىلەر ىنىڭە تاپ كەلدىڭ. التىنمەنەن اپتايىن، كۇمىسپەنەن كۇپتەيىن، ال، تىڭدا! - دەگەن سارىندا توكپەلەپ كەلىپ:

اقىندىقتا – ەرەنسىڭ،

ادامدىقتا – كەمەلسىڭ!

سونداي دا سونداي اعانى

قاي اسىلعا تەڭەرسىڭ! –  دەپ، جەلدىرمەلەپ ءبىر قايىردى. جۇرت "پاۋ!" دەسكەنمەن، وسى كۇنى توي جاساپ، شاي بەرگەن اركىم-اق ەستىپ جۇرگەن سۇڭقىل عوي... بىلق ەتپەدىم. ەندى نە ايتاسىڭ دەگەندەي، بەتىنە باقىرايا قاراپ وتىرمىن. سۇڭقىلداق سارى بۇل ماقتاۋىمەن مەنىڭ عۇمىرىندا ماقتاۋ كورمەي، قاتىپ قالعان بۇراندالارىمدى بوساتا الماعانىن بايقاپ، دومبىراسىن قاعىپ-قاعىپ جىبەرىپ، ارى قاراي كەتتى. ەندى: ەي، اعاسى! سەن - داريانىڭ  تۇبىنەن تولقىن كوتەرگەن ناھان بالىق بولساڭ، مەن - سۋ بەتىنەن شىركەي قاققان شىناشاقتاي عانا شاباقپىن... وسى جولى سىزدەن جەڭىلسەم دە، باتاڭىزدى الىپ قالسام، ماعان - سول ابىروي... – دەپ سوقتى. ولەڭى مەن ماداعىن ونشا مەنسىنىپ وتىرماسام دا، مىنا ادامگەرشىلىگى قاتقان مۇزىمدى جىبىتكەندەي بولدى... اسىرەسە، "جەڭىلسەم دە" دەگەن ءسوزى جانىما جاعىپ بارادى!.. سول سول-اق ەكەن، مەنىڭ دە قارىسىپ قالعان جاعىم اشىلىپ، بايلانىپ وتىرعان ءتىلىم شەشىلىپ جۇرە بەردى... ءۇنى بۇزىق جامان دومبىرامدى قاڭعىرلاتىپ، ءبىراز ماداق ايتىپ تاستادىم... ايتىس دەيتىن ونەردىڭ جۇلدىزىسىڭ، ءىنىم... ەل-جۇرتىڭا سۇيكىمدى ءھام قىز-قىرقىننىڭ كوز قۇرتى بولعان نۇر ءجۇزىڭدى وسىنشا جاقىن وتىرىپ كورەم دەپ ويلاپپىن با!.. سەن، شىراعىم، باياعى جاناق، تۇبەكتىڭ جالعاسىسىڭ، ءسۇيىنباي، جامبىلدىڭ كوزىسىڭ، بۇگىنگى يسا بايزاقوۆتىڭ ءوزىسىڭ... دەگەن جەرگە كەلگەندە، بۇرىن مۇنداي پارىقسىز ماداق ايتىپ كورمەگەن تاجىريبەسىز نادان ءتىلىمنىڭ قاتتى بۇراپ اۋىرىپ، ءتىسىمنىڭ قالاي قاقساپ-سىرقىراپ قويا بەرگەنىن كورسەڭىز!.. بەتىم وت بوپ جاندى... ءبىراق ماشينا كەرەك بولسا، شىدايسىڭ...

[caption id="attachment_14721" align="aligncenter" width="640"] ع.سماعۇلدىڭ كاريكاتۋراسى[/caption]

ارى قاراي كەتتىم. ونەرپازدىعىن، شەشەندىگىن، العىرلىعىن ايتا كەلىپ، قۇستا – بۇلبۇل، سۇڭقارعا، اڭدا – جولبارىس، قاسقىرعا تەڭەدىم... بۇدان اسىرىپ ماقتايىن دەسەم، بەتىم شىداماي بارادى... ەندى بولماسا، نە قارقىلداپ كۇلىپ جىبەرەم، نە... دومبىرامدى لاقتىرىپ، ساxنادان تۇرا قاشام!.. ءبىراق، ماشينا كەرەك بولسا، ماعان ويتۋگە ەش بولمايدى! قىسىلعاننان ماڭدايىمنان بۇرقىراپ بۋ شىقتى. عاجاپ!.. وسى جۇرت، بەتى بۇلك ەتپەي، قالاي ماقتاي بەرەدى ەكەن ءبىرىن-بىرى!.. جون ارقامنان جوسىلىپ اققان تەر، اۋەن ىرعاعىمەن تەڭسەلە، اياعىمدى سىلكي ءتۇسىپ، كەزىندەگى ايتاقىن بۇلعاقوۆشا، جەر تەپكىلەگەن سايىن، بالاعىمنان شاشىراپ وتىر... سول كەزدە وسىناۋ بەتسىز ماداعىما، الدە مەنىڭ ماقتاۋىممەن جارقىن بەينەسى جاڭاشا سومدالعان قارسىلاسىما ريزا بولعان كوپشىلىك دۋ قول شاپالاق ۇرىپ، دۇرلىگىسىپ كەتتى. ايعاي-شۋ، ىسقىرىق... سونى پايدالانىپ، سارى بالاعا كەزەگىن ۇسىنىپ قۇتىلدىم دا، قالتامنان بەتورامالىمدى شىعاردىم... ۋھ!..

مەن سياقتى ۇلكەن اقىننان مۇنشا ماداق كۇتپەسە كەرەك، سارى بالا تاڭدانعاننان ۇزىن مۇرنى ودان سايىن سالبىراپ، ەسەڭگىرەپ وتىر ەكەن. قانشا دەگەنمەن، جاس ەمەس پە، ەرىننىڭ ەبىمەن عانا قيىستىرىپ سايراعان ارزان لەپەسىم بۋىنىنا ءتۇسىپ-اق كەتسە كەرەك...

ءبىراق تالاي مايداندى كورگەن پالە عوي، جاساۋراعان كوزىن شاپانىنىڭ جەڭىمەن سۇيكەپ-سۇيكەپ جىبەرىپ، ەلتىگەن بويىن تەز جيناقتاپ، قارشىعاداي قومداندى. ۇزىن-سونار ماداق تىڭداۋ كەزەگى ماعان كەلدى... ودان سوڭ، مەن ايتىپ، ول تىڭدادى... وسى الما-كەزەك ماداقتاسۋ زالداعى مىڭداعان ادامنىڭ دۋ-دۋ قوشامەت، كەۋ-كەۋىمەن ساعاتتارعا سوزىلدى. ماداق ءسوزدىڭ نەبىر كوركەم ۇلگىلەرى، التىن-گاۋھار، ءىنجۋ-مارجاندارى ايتىلدى! ونىڭ ءبارىن تەرمەشتەپ قايتەم، ەسىمدە دە جوق. تەك... جايشىلىقتا اقشاعا ساتىپ الا المايتىن ماداقتار ەدى، اتتەڭ... ماقتاۋ ءسوزدىڭ قۇدىرەتى-اي، شىركىن! وسى كۇنگە دەيىن سونى بىلسەمشى... جاقسى ماقتاۋعا الپىس ەكى تامىرىڭ ءيىپ، سۇيەك-سۇيەگىڭ بالقىعاندا، قانداي سۇيكىمسىز بولسا دا، قارسىلاسىڭدى باس سالىپ، قۇشاقتاپ، سۇيگىڭ كەلەتىن ساتتەر دە بولادى ەكەن...

ءبىراق ماشينا الۋ ءۇشىن، بوساڭسىماۋ كەرەك، قارا اعاشتان قاتتى بولۋ كەرەك... بۇرىن كىم كورگەن – ماداق ايتىس دەگەنىڭىز... كاسىبي بوكسقا ۇقسايتىن ونەر مە دەپ قالدىم... قارسىلاسىمنىڭ (اۋىر سالماقتى ەكەنىن ەندى بايقادىم) وڭنان، سولدان، تىكە جاۋعان اۋىر ماقتاۋلارى مەنى قاڭعالاق قاقتىرىپ، بارا-بارا... مۇلدە قاڭعىتايىن دەدى. باسىم ىستەۋدەن قالىپ، تيتىقتاپ، قاجي باستادىم. ويتكەنى، سوڭعى بىر-ەكى سوققىسى، انىق، يەكتىڭ استىنان كەتتى... ارينە، قورعانا ءبىلۋ، ءدال سوققى جاساۋ جانە ونى، رەتىنە قاراي، ەس جيعىزباي، ۇستەمەلەتە جاۋدىرۋ – ۇلكەن ونەر. ءبىراق قارىمتا سوققىعا توزە ءبىلۋ ودان دا ماڭىزدىراق ەكەن...  رينگتەگى ءبىر شايقاستى كورگەم... بوكسشىلاردىڭ ءبىرى – شەبەر دە، ەكىنشىسى – سوققى قابىلداۋعا ارناپ جاساعان جۋان تۇلىپ سياقتى ەدى.  "تۇلىپتىڭ" باسى شويىننان قۇيعان كونەك دەرسىڭ... - قانشا سوققى السا دا، جىعىلمادى. ۇپاي سانىمەن جەڭىلسە دە، ايتەۋىر، رينگتە جايراپ قالماي، ابىرويمەن كەتتى. راس، ايقاس بىتكەندە، تەنتەك بولعان تاناداي، شارشى الاڭداعى ءوز بۇرىشىن تابا الماي، لاعىپ كەتكەنى بولماسا... ال مەن مىنا سايىستان ساۋ كەتپەيتىن سياقتىمىن... قارسىلاسىم قايتا-قايتا تىقسىرىپ، بۇرىشقا قاماپ، تۇلىپ قىلىپ ساباي باستادى... بەت قاراتپاي بورانداتقان سۇراپىل ماداقتاردان ميىم اينالىپ، اتكەنشەكتە وتىرعانداي، كوز الدىمدا شايقالىپ تۇرعان دۇنيە، ەندى اۋدارىلىپ-توڭكەرىلىپ، اۋناي باستادى. ماشيناسى قۇرسىن، وسى ماسقاراعا بوسقا ۇرىنعانىما ەندى وكىنە باستاعاندا، انانىڭ كەزەگى ءبىتىپ كەتىپ، ماعان ءسوز ءتيىپ، جانىم ءبىر قالدى... ايتپەسە، تۇياق سەرپۋگە كەلتىرمەي، تۇبىمە جەتەرى انىق ەدى!..

[caption id="attachment_14722" align="alignright" width="302"] ءسابيتتىڭ كاريكاتۋراسى[/caption]

ارينە، مەن دە ايانىپ جاتقان جوقپىن، ءبىراق ماقتاۋ مەن داتتاۋعا ەرتە ارالاسىپ، ابدەن توسەلگەن كاسىپقويدىڭ ءجونى بولەك قوي... وبال-ساۋاپقا قارامايتىن مىنا پارىقسىز، ۇياتسىز، جارامساق، كەنەۋسىز تارقىلداق ماقتان، وتىرىك اسپەت، كولگىر قۇرمەت جايلاعان الەمگە دينوزاۆرلار زامانىنان اداسىپ كەلگەن ەبەدەيسىز قۇبىجىق سياقتى سەزىندىم ءوزىمدى... ءبىراق جان بەرمەك وڭاي ما - ايتەۋىر، اۋادان قارماپ، جوقتان جالعاپ، ماقتاۋ ءسوزدىڭ جاڭاعى ايتقان تۇر-تۇرىنە بەسىكتەن بەلى شىقپاي سۋىرىلىپ وتىرعان سۇم بالاعا، تاپقان ماداعىمدى، تيسە - تەرەككە، تيمەسە - بۇتاققا، مەن دە شىرەي تارتىپ، اتىپ-اق جاتىرمىن... ءتاڭىرى اتقاندى - ءتاڭىرى اتقان ماقتايدى دەمەكشى، بىرتە-بىرتە ەكەۋمىز دە ۇياتتان كەتتىك. پەندە بالاسى وسالمىز عوي... اسىرەسە ماقتاۋ سوزگە... سۇم سارى انا ءبىر ماقتاۋىن ايتقاندا، ماڭدايىمنان تەر شىقتى، ەندى ءبىر ءسوزىنىڭ تۇسىندا تىزەم دىرىلدەدى، شەكەم شىڭىلدادى... كەيدە، ءتىپتى، ءىشى-باۋىرىم ەلجىرەپ، ءتىل-اۋىزدان قالىپ، كوزىمنەن جاس سورعالاي جازداعان ساتتەر بولدى!.. ونى ايتاسىز، ماقتاۋ سۇيەكتەن تىم ءوتىپ كەتكەن كەزدە، ەسىرتكى شەگىپ العانداي...كەڭكىلدەپ كۇلگەنىمدى قايتەرسىز... اناۋ دا، قانشا دەگەنمەن، ەت پەن سۇيەكتەن جارالعان، ءوزىم سياقتى قوراش پەندە عوي – مەنىڭ قولقا-جۇرەكتى سۋىرعان ءقايبىر ءتاتتى ماداعىما شىداي الماي، وكسىپ-وكسىپ قالىپ، ەسىن تەز جيىپ الا قوياتىنىن دا كورىپ وتىرمىن. بىر-بىرىمىزدەن ماداعىمىز اسىپ تۇسكەن سايىن، بۋىنىمىز بوساپ، كەزەك-كەزەك السىرەپ كەتەمىز... جالپى، بايقاعانىم، ماقتاۋ سوزگە سەنىپ قالۋ شارت ەمەس ەكەن. قانشا وتىرىك ەكەنىن ءبىلىپ تۇرساڭ دا، بۋىنىڭدى الماي قويمايدى، سايتان!.. ايتەۋىر، قۇلاپ قالماۋ، مۇردەم كەتپەۋ - ەكەۋمىزگە دە باستى ماقساتقا اينالدى. ەندى ءبىر ورايدا، الگى نەمە جالپاق ەلدىڭ ماعان دەگەن شەكسىز ماxابباتى تۋرالى ءبىر توسىن اڭگىمە باستادى... وسى تۇستا قاتتىراق تەڭسەلىپ كەتىپ، سىر بەرىپ الىپپىن. سونى سەزىپ قالعان جىرتقىش ەندى ەس جيدىرماي، ەسەلەي سوعىپ، ەكىلەنە توپەدى!.. مەن سول قيسايعاننان وڭالا الماي، جاندارمەن تىپىرلاپ جاتقاندا:

"تىرشىلىككە ءنار بەرگەن،

جەر-جاھانعا ءسان بەرگەن،

اشىققانعا نان بەرگەن،

الىسقانعا ءال بەرگەن ،

قۇدىرەتسىڭ سەن!.." – دەپ سالدى... نە بولعانىمدى بىلمەي كەتتىم... بۇل نە مازاق؟!. ادامدى وسىلاي ماسقارالاۋعا بولا ما!.. ەسىمدى شالا-شارپى جيعان بويدا، ورنىمنان تۇرا ۇمتىلىپ، جاعاسىنان الا كەتتىم. اپىر-توپىر... كوزىمە قان تولىپ كەتكەن... ءبىر قاراسام، ءجۇرسىن ەرمانوۆ اراعا ءتۇسىپ، جالىنىپ، اراشا سۇراپ ءجۇر، "اۋ، مۇنىڭىز نە، جاس بالامەن توبەلەسىپ" دەپ... بالا بولماي قالسىن... پالە بۇل!.. قىزىق ىزدەپ كەلگەن جۇرتقا توي بولدى. اقىرى، ەكەۋمىزدى اجىراتىپ، ورنىمىزعا وتىرعىزدى. ماعان ەندى بۇلاي ىستەسەم، ايتىستان قۋىلاتىنىم ايتىلدى. اناعان دا "قۇدىرەتكە جەتكىزبەي ماقتاۋ كەرەك، ىڭعايسىز بولادى" دەگەن سىڭايدا ەسكەرتۋ جاسالدى... ايتىس ءارى قاراي جالعاستى.

جىرتىلعان جاعامىزدى تۇزەپ، كوگەرگەن-قىزارعان جەرلەرىمىزدى سيپاپ-سيپاپ قويىپ، ءبىر-بىرىمىزدى قايتا ماقتاۋعا كىرىستىك. ءبىراق قيۋى ءبىر كەتكەن دۇنيە قيىن عوي، ىزا مەن جابىردەن قىستىعىپ، اۋىزعا ءجوندى ءسوز ىلىگەر ەمەس. قارسىمداعى ۇزىن تۇمسىق سارىنىڭ ەكىنشى تىنىسى اشىلىپ، دوللارعا شاققانداعى بوپىر تەڭگەدەي قوپسىپ، ۇدەپ بارادى... مەن – بەيشارا مۇنايدىڭ باعاسىنداي شوگىپ بارام، شوگىپ بارام... ونىڭ ۇستىنە مىنا سۇمىراي بارىپ تۇرعان پلاگياتشى ەكەن. جۇدىرىق ءتيىپ، دوبالداي بوپ ءىسىپ، جۇمىلىپ كەتكەن كوزىن سىعىرايتىپ الىپ، دومبىرا ەكپىنىمەن شابىتتانا، باسىن شۇلعىپ قالعان سايىن، ۇزىن تۇمسىعى كوكىرەگىن شوقىپ، بۇرىنعى بايدى، ءبيدى، كوسەمدەردى ماقتاعان اقىنداردىڭ ولەڭدەرىن ءوز ءسوزىنىڭ اراسىنا شەبەرلىكپەن سىنالاپ-سىنالاپ جىبەرىپ، قۇتىرتا سوعادى. ەسكىنىڭ ءبارىن ۇمىتقان، كىتاپ وقىمايتىن قازىرگى قاۋىمعا مۇنىڭ قىپ-قىزىل ۇرلىق ەكەنىن جوپەلدەمەدە، ساxنادا وتىرىپ، قالاي دالەلدەيسىڭ... جاڭاعى "قۇدىرەتتەن" سەسكەنىپ قالعان قۋ، ەندى سىپايىلاپ باستاپ، اۋەلى: "بايتاقتان وزىپ بايگە العان - الاشتا تۇلپار ءوزىڭسىڭ!" دەپ، كوكىدى. جارايدى دەدىم... ودان: "زاماننىڭ ەرى - ارىستان، اقىلدىڭ كەنى - دانىشپان..." دەپ، تانتىدى... جامبىلدان جىمقىرىپ العانىن كورىپ وتىرسام دا، سىر بەرمەدىم. شىدادىم... اقىرى، انتۇرعان، ءدۇيىم جۇرتتىڭ كوزىن باقىرايتىپ قويىپ: "اسقار تاۋىم، ارىسىم - عالامعا كەتتى دابىسىڭ! - ازعانتاي مىنا قازاققا - اللانىڭ بەرگەن باعىسىڭ!" دەپ سالعاندا... مەنىڭ كوزىم قاراۋىتىپ كەتتى... جۇرت ءدۇر ەتە قالدى... سول ارادا، السىرەپ، ءبىر ءسات تالىقسىپ كەتكەن ەكەنمىن...

ەسىمدى جيىپ، زالعا قاراسام – قازىلار القاسىندا وتىرعان شال-شاۋقاندار دا "نە دەگەن وبراز، نە دەگەن تەڭەۋلەر!" دەسىپ، باس شۇلعىسىپ، تاڭداي قاعىسىپ، ماز-مەيرام! زال تولى xالىق ۋ دا شۋ... ىسقىرىق، قيقۋ... ءتۇڭىلدىم!.. ءبىراق مەندە نە شارا؟.. قايتا توبەلەسۋگە بولمايدى... ەندى شاتاق شىعارسام، ساxنادان قۋىلاتىنىم انىق... وندا ماعان ماشينا جوق!.. اشۋلانعاندا اۋىزعا ءسوز تۇسە مە - قاراما-قارسى وتىرىپ الىپ، ۇيالماي-قىزارماي، اتامزامانعى اقىنداردان ۇرلاپ ماداق ايتىپ، ابىرويىمدى ايرانداي توگىپ ابىروي جيناپ العان مىنا پلاگياتشى سۇمەلەككە دەگەن شاراسىز ىزادان، دارمەنسىزدىكتەن جانە... قارىمتا ماداققا ءسوز تاپپاي، سارقىلىپ، جانىم قىسىلعاننان... اۋا جەتپەي، سول ارادا ەسىم ءبىرجولا اۋىپ، ىشەگى بۇرالىپ، شاناعى قاڭسىپ قالعان بايعۇس دومبىرامدى قۇشاقتاعان كۇيى، شاپانىم جەلبەڭ ەتىپ، ورىندىعىمنان اۋىپ ءتۇسىپپىن... نوكاۋت!.. كونەكباس بوكسشىداي بولۋ قايدا بىزگە... ەس-تۇسسىز تالىپ جاتقان مەنى ءوزى ولتىرگەن گەكتوردىڭ مۇردەسىن ارباعا بايلاپ، الا قاشقان اxيللەستەي، جەڭىمپاز قارسىلاسىم دىرىلداتىپ، ساxنادان سۇيرەپ الىپ كەتىپتى... سۇيرەپ جۇرگەندە، شاپانىم شەشىلىپ ساxنادا قالىپتى. مەيلى... ەندى ونىڭ ماعان كەرەگى جوق... ءبىر ماشينا ءۇشىن جان الىپ، جان بەرىسكەن تاريxي ايتىستىڭ جايى وسىلاي بولدى. ەندىگى قالعان كارى قويدىڭ جاسىنداي شولاق عۇمىرىمنىڭ اڭسارى، ءمانى، ماعىناسىنا اينالعان قايران ماشينا انا بوقتاشاق سارىنىڭ تاقىمىندا كەتتى. مەنىڭ ايتىسكەرلىك عۇمىربايانىم دا سونىمەن ءتامام بولدى.

راس، جۋرناليستەردىڭ جازۋىنشا، بۇل، شىنىندا دا تاريxي ايتىس بولىپتى-مىس... دۇرىس قوي... ءبىراق ماعان تۇك پايداسى جوق تاريxتا قالۋدىڭ قاجەتى نە؟.. ماعان ماشينا كەرەك!.. اياۋلى ءاتى-جونىم تاريxقا ەنگەنگە دەيىن، اتاق-سىيلىقسىز ءوتىپ بارا جاتقان ومىرىمە الدانىش ىزدەپ، امالداپ تىرلىك ەتۋ كەرەك... تۇسىنەسىز بە؟!. مەن تاريxتا قالار جاقسى اتىمدى جاقسى ءبىر كولىككە ويلانباي ايىرباستاۋعا ءالى دە دايىنمىن... جانە ونداي مۇمكىندىكتەن كۇدەرىمدى دە ۇزبەيمىن... "ءۇمىتسىز - شايتان"...

تۇرسىنجان شاپاي، جازۋشى، ادەبيەت سىنشىسى، كومپوزيتور

ەسكەرتۋ: اۆتوردىڭ كوزقاراسى رەداكسيا ۇستانىمىن بىلدىرمەيدى.

دەرەككوزى: azattyq.org