اينا دوسماحامبەت: "اكەمە بيلىك تە، اتاق تا كەرەك ەمەس"

Dalanews 13 ماۋ. 2019 09:58 1108

بەلگىلى قوعام قايراتكەرى، ساياساتتانۋشى، «ۇلت تاعدىرى» قوزعالىسىنىڭ جەتەكشىسى دوس كوشىم سايلاۋدان كەيىن قارشا بوراعان سىننىڭ استىنا قالدى. كوشىمنىڭ قىزى اينا دوسماحامبەت قايراتكەركەرگە قاتتى رەنجىگەن جەلىدەگى جۇرتقا جاۋاپ قاتىپتى. جەلىدەگى جازباسىن قاز-قالپىندا ۇسىندىق.

اكەمە قاتىستى. بىردەن ەسكەرتەمىن: كەز كەلگەن نەگاتيۆتى كوممەنت بلوكقا كەتەدى. سەبەبى، اكەم سياقتى قازاقتار ءۇشىن ءالى ەشكىم ەشتەڭە ىستەگەن ەمەس. سوندىقتان، وزدەرى ىسپەن ەشقانداي ۇلەس قوسپاعان ادامدار ءوز پىكىرىن جازۋعا حاقى جوق دەپ ويلايمىن. 

- اكەم وپپوزيسيونەر ەمەس، ول-ۇلتشىل. ءارقاشان ءوزىن سولاي اتاعان. جۋرناليستەردىڭ ونى وپپوزيسيونەر دەپ اتاۋىن ەسەپكە الساق تا، ءقازىر سولاردىڭ ىشىندەگى  بيلىكتە ەشقاشان قىزمەت ەتپەگەن جالعىز ادام (30 جىلعى "وپپوزيسيا" بۇرىنعى بيلىك وكىلدەرىنەن تۇراتىنىن بىلەمىز). 
- وسىدان 3جىل بۇرىن قازاقتىڭ جەرىن قىتايعا ساتقىزباۋدا قانشا شىرىلداپ ءجۇردى. بىلەسىزدەر وزدەرىڭىز. 
- 2002 جىلى وزبەكستانعا قازاق جەرىن بەرمەۋ ءۇشىن ميتينگ ۇيىمداستىرىپ، ءبىر ايماقتى قايتارىپ الدى. 
- مونعوليادان قازاق ورالماندارىن ەلگە قايتاردى. 
- قىتايدان قايتا الماي، شەكارادا ءبىر اي بويى جاتقان ورالماندار ءۇشىن جۇگىرىپ، ەلگە اكەلدى. 
- شاڭىراق وقيعاسىنا قاتىسقان 25 ازاماتتى قورعاپ شىقتى. 
- قازاقستاندا  ەشقاشان بولماعان سايلاۋدى باقىلاۋشىلار ينستيتۋتىن قالىپتاستىردى. اكەمە دەيىن سايلاۋدا باقىلاۋشىلار بولمايتىن. باقىلاۋ باعدارلاماسىن جاساپ، بۇكىل باقىلاۋشىلاردى وقىتقان ادام. قازىرگى باقىلاۋشىلاردىڭ بار بولعانى، زاڭ بۇزۋشىلىقتاردى ءسىز كورگەنىڭىز-اكەمنىڭ ارقاسى. 
- قازاقستان بويىنشا قازاق فاميليالار "-ۇلى"،"-قىزى" دەپ جازىلۋىنا بولەك ەڭبەك ەتتى. 
- تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن تالاي ورىس مەكتەپتەرىن قازاقشالادى، نە قازاق سىنىپتارىن اشتىرتتى. 
- جەر-سۋ اتتارىن قازاقشالاۋ تۋرالى زاڭ جاساستى. 
- بىرنەشە اسكەري بولىمشەلەرگە قازاق باتىرلارىنىڭ اتتارىن بەرۋدى تالاپ ەتتى دە، وزگەرتتى. 
- ءبىر دە ءبىر قازاق جانە وزگە ۇلت اراسىنداعى شيەلەنىستى جىبەرىپ الماي (شەلەك وقيعاسى، تب) قازاقتاردىڭ مۇددەسىن قورعاپ شىعىپ، كىنالى ادامداردىڭ جازالانۋىنا قول جەتكىزدى. 
- بيلىككە قارسى بولعانى ءۇشىن جۇمىستان سوناۋ 99 جىلى شىعارىلدى. 
- بيلىككە قارسى بولعانى ءۇشىن، ءادىل سايلاۋدى تالاپ ەتكەنى ءۇشىن بىرنەشە رەت سوتتالدى، جاۋاپقا تارتىلدى،  ت. ب. 
- 86 جىلعى جەلتوقسان وقيعاسىنىڭ قاتىسۋشىسى، ءارى سول مونۋمەنتتىڭ الاڭعا ورناتىلۋىنىڭ ينيسياتورى. 
- ورىس ءتىلدى وبلىستاردا بالالارىن قازاقشا وقىتۋ بويىنشا تالاي اعارتۋشىلىق جيىندار ۇيىمداستىردى. 
- ت. ب وتە كوپ جۇمىستار. 
اكەمە بيلىك تە، اتاق تا كەرەك بولعان ەمەس. بار ويلاعانى-قازاقتىڭ مۇددەسى.

...

اكەمدى تالاي رەت كنب قىزمەتكەرلەرى قۋدالادى دا، قورقىتتى دا، ساتىپ الۋعا تىرىستى دا، "دوس كوشىمنىڭ شۆەيساريادا ءزاۋلىم ءۇيى بار" دەگەن جالعان ماقالالار دا جازعىزدى، پروسلۋشكا، نابليۋدەنيە، تب. اكەمدى قامادى دا، سوتتادى دا. ءبارى بولدى.

الايدا، ول 20 جىلدان استام سونداي قىسپاقتا ءوز پوزيسياسىنان تايعان ەمەس. رينات 2 ساعاتتان سوڭ باسقاشا سويلەدى دەگەنىم دە سودان. ريناتتى جامانداعانىم ەمەس، بيلىككە قارسى شىققان وڭاي ەمەس ەكەنىن ايتقىم كەلدى. سوندىقتان وعان "سەن دە نۇربوت ەكەنسىڭ" دەپ جازاتىن ادامدار ەندى ويلانار. ال اكەم 2 ساعات ەمەس، 20 جىل...

اكەم تاۋەلسىز باقىلاۋشىلار جۇيەسىن قۇرماسا، كەشەگى سايلاۋداعى زاڭ بۇزۋشىلىقتاردى ءسىز سول بەتى بىلمەۋشى ەدىڭىزدەر.

بۇدان كەيىن ونى بيلىكتىڭ ادامى دەپ تەك قاراڭعى ادام ايتا الادى. كەشە عانا جەر ماسەلەسىنە كەلگەندە اكەم سياقتى ەشكىم راديكالدى، اشىق ءوز ويىن ايتىپ، جەرىمىزدى قورعاپ قالعان جوق. سول كەزدە ونى كوتەرگەن حالىق، بۇگىن ەش ۇياتسىز "ساتقىن" دەپ جاتىر. وزدەرى قازاق ءۇشىن تۇك ىستەگەن ەمەس.

 وزدەرىنىڭ بالالارى اكەم سوعىسىپ ءجۇرىپ قازاقشالاعان مەكتەپتە وقىپ جۇرگەنى ويدا جوق. اكەم تەرلەپ ءجۇرىپ كىرەبەرىس بيلەتتى قازاقشالاعان مۋزەيگە بارىپ جۇرگەنى ويدا جوق. قازاقتار ءۇشىن قانشا ەڭبەك ەتىپ، ونى ەشقايدا جاريالاماعان.

"اكەڭىزدى قورعاپ وتىرسىز" دەيسىزدەر. ارينە قورعايمىن! مەن تۋعاننان باستاپ ءوز ۋاقىتىن بالالارىنا ەمەس، حالقىنا ارناعان اكەمدى قورعاماعاندا كىمدى قورعاۋىم كەرەك؟


 اكەمدى ءومىر بويى سيرەك كورەمىز: بىرەسە شەتەلدە قازاقستانداعى "دەموكراتيانىڭ" جاعدايىن ءتۇسىندىرىپ جۇرەدى، بىرەسە ءوز ەلىندە سول دەموكراتيانى ورناتۋمەن ۋاقىتىن وتكىزەدى.

اكەمدى ۇيدەن گورى تەلەديداردان ءجيى كورەتىنبىز. بۇنداي جۇمىستى وسى كۇنگە دەيىن كىم جاسادى؟ رينات پا؟ مارعۇلان با؟ تاسماعامبەتوۆ پا؟ جوق الدە، ابليازوۆتىڭ جالعان اقپاراتىن وقىپ، جىلى ديۆاندا وتىرىپ، كوممەنتاريي جازاتىن ادامدار ما؟ 

اكەم ساتقىن بولسا، مەن ءقازىر اقش-تا تۇراتىن ەدىم.


ەڭ بولماعاندا اپكەم ەكەۋمىز شەتەلدە ءبىلىم الۋشى ەدىك. ءقازىر قالانىڭ شەتىندە سسسر كەزىندە سالىنعان پاتەردە ەمەس، ال-فارابيدەن جوعارى كوتتەدجدە تۇرىپ، سوڭعى مودەلدەگى مەرس ايداۋشى ەدىك.

"كۇيەۋىڭ بيلىككە قارسى" دەپ عىلىممەن اينالىسىپ جۇرگەن اناما قازاقستاندا كانديداتتىق ديسسەرتاسياسىن قورعاتپادى. قىرعىزستانعا قورعاۋعا ءماجبۇر بولدى. بىرنەشە جىلدان كەيىن ءدال سولاي دوكتورلىق ديسسەرتاسياسىن قورعاتقان جوق. ونى دا كورشى ەلدە قورعادى.

ايتا بەرسەم وتە كوپ. ۇندەمەي وتىرا المادىم. قوسانوۆتى اكەمنىڭ ۇيىمى ۇسىنسا دا، اكەم ونىڭ شتابىن باسقارعان دا جوق، قولىنان جەتەكتەپ جۇرگەن جوق، ايتاتىن ءسوزدى دە جازىپ بەرگەن جوق.


سايلاۋدان كەيىنگى قوسانوۆتىڭ ۆيدەوسىنان كەيىنگى ءبارىمىز شوك بولىپ اكەمە حابارلاسىپ، "نەگە ولاي ايتتى؟" دەدىك. "بىلمەيمىن" دەدى. سول ءتۇنى ۇشىپ كەلىپ باسپاسوزگە سۇحبات بەردى.

قوسانوۆتىڭ نەگە ولاي ايتقانىن اكەم بىلمەسە دە، ارالارىڭىزدا "وتىرىك"،" سەنبەيمىز" دەيتىندەر شىعادى. سوندىقتان تاعى ەسكەرتەمىن: اكەم سياقتى قازاققا ەڭبەك ەتپەسەڭدەر، كوممەنتتەر وشىرىلەدى. ايتارىم وسى.

ۇسىنىلعان
سوڭعى جاڭالىقتار