الەمنىڭ اقش، ۇلىبريتانيا، جاپونيا، كانادا مەن ەۋروپا سىندى الپاۋىت ەلدەرىندە قوعامنىڭ دامۋ تەندەنسيالارىنا بايلانىستى پوليسيا رەفورماسى دا ۋاقىت تالابىنا ساي ۇزدىكسىز جۇرگىزىپ وتىرادى.
پوليسيا – ەلىشىلىك تۇراقتىلىق پەن قوعامنىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋگە تىكەلەي جاۋاپتا ورگان. ەندەشە ونىڭ جۇمىسىن جەتىلدىرىپ، زامان تالابىنا ساي رەفورمالاپ وتىرۋ كەزەك كۇتتىرمەيتىن ماسەلە.
مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ ءوزىنىڭ «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىندە جاريالاعان «تاۋەلسىزدىك بارىنەن قىمبات» اتتى ماقالاسىندا ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ الداعى ءتورتىنشى ونجىلدىعىندا اتقارىلۋى ءتيىس ساياسي رەفورمالاردىڭ ماڭىزدىلىعى تۋرالى اتاپ ايتتى.
«الداعى ءتورتىنشى ونجىلدىقتىڭ بىزگە جۇكتەيتىن مىندەتى – قۋاتتى ەلدىڭ يەسى جانە كەمەل حالىق بولۋ. بۇل جولدا ساياسي-ەكونوميكالىق رەفورمالاردى جانە سانانى جاڭعىرتۋ ۇدەرىسىن جالعاستىرىپ، زامان تالابىنا بەيىمدەلگەن ۇلتتىڭ جاڭا بولمىسىن قالىپتاستىرۋىمىز قاجەت» دەگەن بولاتىن مەملەكەت باسشىسى.
جاسىرارى جوق، بۇگىنگى تاڭدا قازاقستان پوليسياسىنىڭ يميدجىنە، ەل ىشىندەگى بەت-بەينەسى مەن بەدەلىنە قاتىستى ءارتۇرلى پىكىرلەر ايتىلادى. ايتىلار سىن دا از ەمەس. قازاقستان پوليسياسىنا قاتىستى قوعام پىكىرىن ايتپاعاندا، سول پوليسيا وكىلدەرىنىڭ وزدەرى دە – «باستى مىندەتىمىز – قىلمىسپەن كۇرەسۋ عانا» دەگەن تۇسىنىكپەن جۇرگەنى جاسىرىن ەمەس.
قازاقتا «اكىم بول، حالقىڭا جاقىن بول» دەگەن ءسوز بار. سونى بۇگىنگى تاڭدا «پوليسيا بولساڭ، حالقىڭا جاقىن بول» دەپ ايتۋعا بولادى.
مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ «حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت» تۇجىرىمداماسىندا ايتىلعان باستى مىندەت تە وسى. ادىلەتتى قوعام. ءتيىمدى مەملەكەت. حالىققا جاقىن پوليسيا. مىنە، وسى ءۇشتاعان كريتەرييدى – پوليسيا رەفورماسىنىڭ وزەگى دەپ ءتۇسىنۋىمىز كەرەك.
جوعارىدا ايتقانىمىزداي، ىشكى ىستەر ورگاندارىن رەفورمالاۋ باستالىپ تا كەتتى. مەملەكەت باسشىسى ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ القا ماجىلىسىندە پوليسيا رەفورماسىنا قاتىستى ءبىرقاتار ماڭىزدى تاپسىرمالار مەن مىندەتتەر جۇكتەگەنى بەلگىلى.
سونىڭ ءبىرى – كادر ساياساتى. پوليسيا قىزمەتىن جاڭعىرتۋدىڭ جول كارتاسى اياسىندا ۆەدومستۆولىق وقۋ مەكەمەلەرى قايتا ۇيىمداستىرىلۋى كەرەكتىگىن، قىزمەتكەرلەردى قايتا دايارلىقتان وتكىزۋ ارقىلى ىرىكتەۋ جۇرگىزىلۋى كەرەكتىگىن ايتقان بولاتىن.
وسى باعىتتاعى اتقارىلىپ جاتقان شارالار تۋرالى ازدى-كەم ايتا كەتسەم، ق ر ءىىم ماقان ەسبولاتوۆ اتىنداعى الماتى اكادەمياسىندا ءقازىر ۆەدومستۆولىق ءبىلىم بەرۋ جۇمىسىن جەتىلدىرۋ بويىنشا ىشكى ىستەر ورگاندارىنىڭ قىزمەتكەرلەرى قايتا دايارلىق كۋرستارىنان وتكىزىپ جاتىر.
2021 جىلعى اقپاندا وتكەن قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ وتىرىسىندا ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ: «ۇلتتىڭ الەۋەتى تومەندەسە، مەملەكەتتىڭ، ۇلتتىڭ قاۋىپسىزدىگىنە دە قاتەر تونەدى» دەگەن بولاتىن.
قازىرگى ۋاقىتتا، ءبىزدىڭ اكادەميانىڭ كافەدرا باسشىلارىمەن بىرلەسىپ، سەرۆيستىك پوليسيا مودەلى مەن قىلمىستىق سوت ءوندىرىسىنىڭ ءۇش بۋىندى مودەلى، وسى بويىنشا سوتقا دەيىنگى ءىس جۇرگىزۋدەگى قادامدار مەن ولاردى شەشۋ سىندى وزەكتى مىندەتتەر، ۆەدومستۆولىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن جەتىلدىرىپ جاتىرمىز.
ءبىزدىڭ اكادەميانىڭ باستى ماقساتى – بۇل پوليسيا قىزمەتكەرلەرىن جان-جاقتى ءبىلىم، عىلىم مەن پراكتيكالىق قىزمەتتە قازىرگى زامان تالابىنا ساي وزىق تاجىربيەلەرگە دايارلاۋ. ماقان ەسبولاتوۆ اتىنداعى الماتى اكادەمياسىنىڭ ءبىلىم بەرۋ پراكتيكاسىندا ءىىم ارداگەرلەرىنىڭ تاعىلىمدامالارىن تىڭداتۋ ارقىلى جاس پوليسەيلەر مەن ارداگەرلەر اراسىندا ۇرپاق ساباقتاستىعى ءداستۇرىن قالىپتاستىردىق.
بۇل دەگەنىڭىز – ەڭ الدىمەن، ۇرپاقتار ساباقتاستىعىن ساقتاپ، سونىمەن قاتار ءبىلىم بەرۋدىڭ يننوۆاسيالىق ادىستەرىن دە ەنگىزىپ، كاسىبي مامان دايىنداپ شىعارۋ دەگەن ءسوز. مىسالى، اتالعان باعىتتا ءبىزدىڭ اكادەميانىڭ قابىرعاسىندا «قىلمىستىق سوت تورەلەگىنىڭ ءۇش بۋىندى مودەلى – ازاماتتاردىڭ قۇقىتارى مەن بوستاندىقتارىنىڭ كەپىلى» اتتى حالىقارالىق عىلىمي-پراكتيكالىق كونفەرەنسيا ۇيىمداستىرىلدى.
وعان ق ر ىشكى ىستەر ءمينيسترى ەرلان تۇرعىمبايەۆ باستاعان ءىىم وكىلدەرى مەن دەپۋتاتتار، ساراپشىلار قاتىستى. بۇل حالىقارالىق كونفەرەنسيا – ىشكى ىستەر ورگاندارىنىڭ جۇمىسىن جەتىلدىرۋدە ەرەكشە ماڭىزعا يە.
ويتكەنى، بىزگە ەل ازاماتتارىنىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن قامتاماسىز ەتۋ كەپىلدىگى رەتىندە سوت تورەلىگىنىڭ ءۇش بۋىندى مودەلىنە ارنالعان ءبىرىنشى حالىقارالىق عىلىمي-پراكتيكالىق كونفەرەنسيانى وتكىزۋگە جۇكتەلدى. بۇل سونىمەن قاتار، ەرتەڭگى قازاقستان پوليسياسىن ترانسفورماسيالاۋدا اكادەميالىق كۋرستاردىڭ ىقپالى وراسان زور ەكەنىن بىلدىرەدى.
سونىمەن قاتار، مادەنيەت جانە ونەر قىزمەتكەرلەرى كۇنى قارساڭىندا ءبىزدىڭ اكادەميادا دايارلىقتان ءوتىپ جاتقان ءىىم قىزمەتكەرلەرىن الماتىداعى اباي اتىنداعى وپەرا جانە بالەت تەاترىنا، سونان سوڭ م.اۋەزوۆ اتىنداعى مەملەكەتتىك اكدەميالىق تەاترعا اپاردىق. قازاقستاننىڭ حالىق ءارتىسى ءاسانالى اشىموۆپەن ارانيى كەزدەسۋ وتكىزدىك.
بيىل ناۋرىز ايىندا ق ر ءىىم ەرلان تۇرعىمبايەۆ مىرزا ءوزى ارنايى كەلىپ، الماتى اكادەمياسىندا اشعاشقى فاكۋلتەتتى اشتى. قازىرگى تاڭدا رەسپۋبليكامىزدىڭ ءار وبلىسىنان، الماتى، نۇر-سۇلتان، شىمكەنت قالالارىنان دەپارتامەنت باسشىلارىنىڭ ورىنباسارلارى كەلىپ، وقىپ جاتىر. بۇل فاكۋلتەتتە بۇكىل قازاقستان بويىنشا باسشىلىق قۇرام دايىندالادى. ءقازىر 19 ادام كەلدى. ولار ءۇش اي وسىندا وقيدى.
ماقسات – پوليسيا باسشىلارىن دايانداپ شىعارۋ.
ارينە، ولار ءوز جۇمىستارىن جاقسى بىلەدى. جيىرما جىل بويى قىزمەت ەتكەن، وقىعان، ءبىلىم العان ازاماتتار. ءبىراق، كاسىبي توقىراۋ دەگەن بار. ءمۇعالىم قارتايعاندا اقىل ايتقىسى كەلەدى دەگەن سياقتى، ءبىر جۇمىستى ۇزاق ۋاقىت ىستەي بەرگەن سوڭ، سول جۇمىس ادامدى كەيدە «بۇزادى». ول دا ادام عوي. ونىڭ دا جانۇياسى بار. جان-جاعىندا قوعام بار، دوس-جولداسى بار. مىنە، سونداي بولىپ كەتپەسى ءۇشىن، بىزدەگى وقۋ ىسىندە وسىنداي مادەني ءىس-شارالار قاراستىرىلعان. تەاتر مەن كينوعا بارۋ.
ءقازىر جۇرت ءبىر نەگاتيۆتى اقپاراتتى كورىپ الساق، ونى جەلدەي ەستىرىپ، جەر-جاھانعا جاپاتارماعاي تاراتىپ جىبەرەدى. ءسويتىن، ءبىر ادامنىڭ ارقاسىندا ءبارى جاماناتتى بولىپ شىعا كەلەدى. سونىڭ الدىن الۋ ءۇشىن ارينە – پوليسيا حالىققا جاقىن بوۋى كەرەك. ول ءۇشىن وسىنداي ءىس-شارالاردىڭ ماڭىزى ەرەكشە.
ونان سوڭ، ق ر ءىىم ماقان ەسبولاتوۆ اتىنداعى الماتى اكادەمياسى مەن م.اۋەزوۆ اتىنداعى مەملەكەتتىك اكادەميالىق تەاتر اراسىندا ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلىسىمگە قول قويىلدى.
سونداي-اق، ءبىزدىڭ اكادەميادا پوليسيا قىزمەتكەرلەرىنە كوپشىلىكپەن ديالوگ ورناتۋ، كوپشىلىك الدىندا سويلەۋ ونەرىنە قاتىستى دايارلىق كۋرستارىن ۇيىمداستىرۋدا. بۇل دا ءوز كەزەگىندە ق ر پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆ ايتقان ءىىم قىزمەتكەرلەرىن جاڭعىرتۋ بويىنشا اتقارىلىپ جاتقان جۇمىستار دەسەك بولادى.
ءسوز سوڭىندا، قازىرگى قازاقستان پوليسياسىنىڭ ساياسي مادەنيەتىن كوتەرۋ ءۇشىن – اۋەلى ولاردىڭ ساناسىن جاڭعىرتۋ ماڭىزدى. بۇگىنگى پوليسيا قانداي بولۋى كەرەك؟ قازاقستان پوليسياسى – قوعام سەنىمىنە يە مە؟ قوعام الدىنداعى «جاقسى پوليسيا» وبرازى قانداي؟ جاۋاپ بىرەۋ – ول قوعاممەن تىعىز ينتەگراسيالانعان پوليسيا! ەندەشە، الدىمىزعا قويعان ماقساتىمىز بار. الەمدىك ىس-تاجىريبەنى سۇزگىدەن وتكىزدىك. ءبىز اشىقپىز. قول جەتىمدىمىز. ىنتىماقتاسىپ جۇمىس جۇرگىزۋگە دە دايىنبىز. ءبىز ءۇشىن اكادەميا جۇمىسىن جەتىلدىرۋدە تۇيتكىلدى ماسەلەلەردى شەشۋدە قوعام پىكىرى ماڭىزدى.
ايدار سايتبەكوۆ، ق ر ءىىم م.ەسبولاتوۆ اتىنداعى الماتى اكادەمياسىنىڭ باستىعى، زاڭ عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، قاۋىمداستىرىلعان پروفەسسور پوليسيا پولكوۆنيگى.
