عالىم بوقاش، شىعىستانۋشى
كەيدە تانىس ءھام بەيتانىس جۇرت مەنى «باتىستى تىم كوپ اسپەتتەيدى» دەپ سوگىپ جاتادى. ونداي كەزدەرى كوپ داۋلاسپايمىن، ويتكەنى ەلىمىزدەگى كوپشىلىكتىڭ ءوزىم قۇساپ شىعىستى دا، باتىستا دا شارلاۋ مۇمكىندىگى جوق ەكەنىن، سول سەبەپتى سالىستىرۋ قابىلەتى ناشارلاپ، تاڭداۋ حاقىنان ايىرىلعانىن جاقسى تۇسىنەمىن. سوندا دا ارا-تۇرا اسكەري لاگەر مەن تۇرمە مەنتاليتەتىنەن، ۆەرتيكالدىق كوللەكتيۆيزمنەن ادا باسقا الەمنىڭ بارىن ەڭ قۇرىعاندا ءبىلىپ وتىرسىن دەپ كەيبىر جايتتاردى ەرىكسىز جازام.
بەس جىل بۇرىن بەس-اق ايلىق كەنجە قىزىمىز الماتىداعى بالالارعا ارنالعان اۋرۋحانالاردىڭ بىرىندەگى نيەۆرولوگيالىق ءبولىمنىڭ رەانيماسياسىنا ءتۇستى. ەمشەكتەگى بالامەن بىرگە جاتقىزباق تۇگىلى دارىگەرلەر شەشەسىن پالاتاعا جولاتپاي قۋدى. 24 ساعات اۋرۋحانادان كەتپەي قويىپ، ناقتى قانداي ەم-دوم جاساپ جاتقانىن، مەديسينالىق قورىتىندى مەن دارىلەردىڭ قۇرامىن تىقاقتاپ سۇراعانىمىزدان قاۋىپتەندى مە، بىرنەشە كۇننەن سوڭ قىزىمىزدىڭ قاسىندا كۇنىنە بىر-ەكى ساعاتتاي وتىرۋعا رۇقسات ەتتى. التى ورىندىق رەانيماسيا پالاتاسىنا 12 توسەك قويىلعان. ون ەكى بالانىڭ ەڭ كىشىسى - ءبىزدىڭ قىزىمىز، ەڭ ۇلكەنى بىرنەشە كۇن بۇرىن ميىنا وپەراسيا جاسالعان 16 جاستاعى ءبىر ۇل جانە ءبىر قىز. ءدۇيىم جۇرتتىڭ الدىندا مەدبيكەلەر دورەكى تۇردە استىلارىن اۋىستىرىپ، دارەتتەرىن العاندا قانشا ىڭقىلداپ اۋىرىپ جاتسا دا، بەيشارا جاسوسپىرىمدەردىڭ بەتتەرى قىزارىپ شىعا كەلەدى. قىزىمنىڭ ەس بىلمەيتىن شاقتا اۋرۋحاناعا تۇسكەنىنە تاۋبە ايتتىم. ويتكەنى بەس-التى جاستاعى بالالار قول-اياق تامىرلارىنا سالىنعان سيستەمانى، اباجاداي ەسكى ىلگىشتەردەگى قۇمىرالار مەن تۇتىكتەردى كورىپ، ءبىر-بىرىنىڭ باستارىنداعى تاڭعىشتى بايقاپ شوشىپ شىڭعىرىپ جىلايدى. ءدال دياگنوز قويىلماعاندىقتان قايتا-قايتا پۋنكسيا جاساتىپ، ناركوزبەن توموگرافياعا ءتۇسىپ جۇرەگى ۇشقان بالالار سەلك-سەلك ەتەدى. ءبىرىن-بىرى ءاستىن-استىن وياتىپ جىبەرەدى. كادىمگى اق جايمانى جىرتىپ، ءجىپ ەتىپ، قول-اياقتارىن سونىمەن تەمىر توسەككە تاڭىپ تاستاعان. اراسىندا وپەراسيادان ەندى عانا شىققاندارى بار. ايقاي-شۋدان كىشكەنتاي قۇلاقتارى تۇنعان ءالسىز قىزىم كوزىن ىلە الماي قينالىپ جاتىر. ەسىك جاقتا وتىرعان كەزەكشى دارىگەرگە شۇيلىكتىم: «مىناۋ كادىمگى توزاق قوي. تۇرمەنىڭ كامەراسىندا مۇنداي ازاپ بولا بەرمەيدى. نەگە رەانيماسيانى ءبىر ورىندىق پالاتالارعا اينالدىرۋدى تالاپ ەتپەيسىزدەر؟». سوندا الگى دارىگەردىڭ ماعان ايتقانى: «وي، بۇلاردىڭ جىلاعانىنا نازار اۋدارماڭىز. ەمدەلگىسى كەلمەي قاسارىسىپ مىنەز كورسەتىپ جاتقاندارى عوي. ءبىرى جىلاسا، قالعاندارى سونى قولداپ شىعا كەلەدى. مۇنى «دەتسكايا سوليدارنوست» دەپ ايتادى». كوزىندە مەيىرىم مەن اياۋشىلىقتىڭ تابى دا جوق. اۋزىم اشىلىپ قالدى. بار بولعانى: «تەك تاپ كۇرەسى – «كلاسسوۆايا بوربا» عانا جەتپەي تۇر ەكەن وندا» دەدىم. سول كەزدە پوستسوۆەتتىك ەلدەردە تەك قانا ازاماتتىق ءوندىرىس ەمەس، ازاماتتىق مەديسينانىڭ دا جوق ەكەنىنە ءبىرجولا كوزىم جەتتى.
«مىناۋ كادىمگى توزاق قوي. تۇرمەنىڭ كامەراسىندا مۇنداي ازاپ بولا بەرمەيدى. نەگە رەانيماسيانى ءبىر ورىندىق پالاتالارعا اينالدىرۋدى تالاپ ەتپەيسىزدەر؟». سوندا الگى دارىگەردىڭ ماعان ايتقانى: «وي، بۇلاردىڭ جىلاعانىنا نازار اۋدارماڭىز. ەمدەلگىسى كەلمەي قاسارىسىپ مىنەز كورسەتىپ جاتقاندارى عوي. ءبىرى جىلاسا، قالعاندارى سونى قولداپ شىعا كەلەدى. مۇنى «دەتسكايا سوليدارنوست» دەپ ايتادى». كوزىندە مەيىرىم مەن اياۋشىلىقتىڭ تابى دا جوق. اۋزىم اشىلىپ قالدى.
[caption id="attachment_8428" align="alignleft" width="369"]
قىزىمىز ۇشكە تولعاندا لوندونداعى بالالار اۋرۋحانالارىنىڭ بىرىندە كۇردەلى وپەراسيا جاساتقىزدىق. اۋرۋحانانى العاش كورگەنىمدە اڭىرىپ تۇرىپ قالدىم. [/caption]
قىزىمىزدى شەتەلدە ەمدەۋگە الىپ كەتكەنشە سول اۋرۋحانانىڭ قابىلداۋ جانە رەانيماسيا بولىمدەرىنە بۇيىردەن كىرەتىن قۇپيا پودەزدەردىڭ قابىرعالارىنداعى جازۋلاردى وقىپ ابدەن كۇيزەلدىم. بالاسى اۋىرعان اتا-اناعا قىلمىسكەر قۇساپ قارايتىن، ال اۋرۋ بالا تۇتقىنىنا اينالاتىن مۇنداي مەكەمەلەردىڭ تانىس-تامىر ارقىلى جاسىرىن كىرەتىن وسىنداي پودەزدەرىندەگى قابىرعا - كاسىپقوي جۋرناليست، يا جازۋشى ءۇشىن تاپتىرماس تاعدىر تاقتاسى دەسە بولادى. وتىراتىن ورىندىعى دا جوق مۇنداي پودەزدەردە ايازدا دىردەكتەپ، ىستىقتا شىجىپ تۇرىپ، پەرزەنتىنەن ايىرىلعان اتا-انانىڭ سوڭعى ساتتەگى قۇدايعا جالبارىنۋى، قارعىسى، كۇيىنىشى؛ بالاسىن مىنا توزاقتان الىپ شىققان اتا-انانىڭ قۋانىشتى سوزدەرى - قىسقا عانا، ءبىراق قۇدىرەتتى ەموسيالىق رەڭكپەن تاڭبالانعان.
سول قىزىمىز ۇشكە تولعاندا لوندونداعى بالالار اۋرۋحانالارىنىڭ بىرىندە كۇردەلى وپەراسيا جاساتقىزدىق. اۋرۋحانانى العاش كورگەنىمدە اڭىرىپ تۇرىپ قالدىم. الىپ شىنى قابىرعالى ۇزىن حولل ورتاسىندا تىزىلگەن پالمالار، ءبىرىنشى قابات تولعان قىزىلدى-جاسىلدى دۇكەن، پاسيەنتتەردىڭ تۋىستارى اس-سۋ ىشەتىن رەستوراندار مەن كافەلەر، ءتىپتى كيىم دۇكەندەرىنە دەيىن بار. ءار قاباتىنىڭ ءوز اتاۋى بار، مىسالى ورمان قاباتى، ساۆاننا قاباتى، اركتيكا قاباتى جانە جاعاجاي قاباتى دەگەن سياقتى. ءار ءبولىمنىڭ جانە ءوز اتاۋى بار، مىسالى ارىستاندار ءبولىمى، كەسىرتكەلەر ءبولىمى، پينگۆيندەر ءبولىمى جانە تەڭىز تاسباقاسى ءبولىمى دەگەندەي. ءار قابات پەن ءار ءبولىم ءوز اتاۋىنا ساي وتە كوڭىلدى بەزەندىرىلگەن. قىزىمىز ساۆاننا قاباتىنداعى تۇيەلەر بولىمىنە ءتۇسىپتى. «نەگە نەيروحيرۋرگيا ءبولىمى» دەپ ايتپايسىزدار دەپ سۇراسام، «اتا-انالار مەن بالالارعا ولاي ىزدەۋ ىڭعايسىز عوي، ءويتىپ تەك دارىگەرلەر ءوز ارامىزدا ايتامىز» دەدى. جالپى پالاتادا قىزىمىزبەن قالۋعا رۇقسات ەتىپ قانا قويماي، مىندەتتەدى. «بالانىڭ تەز جازىلۋى ءۇشىن اتا-اناسىنىڭ قاسىندا بولۋى شارت» دەدى. جالپى پالاتادا بالا-پاسيەنتتىڭ ەكى تۋىسىنا دەيىن قاسىندا قالۋىنا بولادى، ال وپەراسيادان كەيىنگى رەانيماسيالىق پالاتادا شەشەسى مىندەتتى تۇردە بىرگە تۇنەيدى. «بالاڭنىڭ مۇگەدەك بولاتىنىن بىلەسىڭ بە؟ قاسىق ۇستاي السا شۇكىر ايتاسىڭ» دەپ دۇڭك ەتكىزىپ، باعجيىپ قاراپ وتىراتىن سوۆەتتىك اسكەري دارىگەر مۇندا جوق. اتا-انانىڭ كوڭىلى - باتىس اۋرۋحانالارىندا ەڭ قىمبات نارسە. «مۇگەدەك» دەگەن ءسوزدى مۇلدەم قولدانبايدى. «وي، اتا-انالار، سەندەر اسىرىپ ايتاسىڭدار» دەپ كوپ ەشنارسە سۇراماي، ءوز قورىتىندىلارىن سوت ۇكىمى قۇساپ وقىپ جۇرە بەرەتىن دارىگەرلەرگە ۇيرەنگەن باسىمىز بالانىڭ اۋرۋى تۋرالى لوندوندا العاشقىدا اشىلىپ سويلەي المادىق. سول كەزدە ۇلىبريتانيالىق دارىگەرىمىز: «ءبىز ءۇشىن ءاربىر سىرقات بالا تۋرالى نەگىزگى مالىمەت كوزى - بۇرىنعى ەمدەۋشى دارىگەرى ەمەس، ونىڭ اتا-اناسى. ويتكەنى بالاسىنىڭ دەنساۋلىعى ءۇشىن اتا-اناسى ەڭ قۇندى، ەڭ سەنىمدى اقپارات بەرەدى» دەدى. دارىگەرلەردىڭ ەڭ اۋەلى بالانىڭ اتا-اناسىنا سەنەتىنىنە كەيىن ابدەن كوزىمىز جەتتى. 24 ساعات قۇراق ۇشىپ تۇراتىن، بالاسى جىلاپ ۇيىقتاي الماعان اناعا تاڭعى اسىنا دەيىن اكەلىپ بەرەتىن مەدبيكەلەردىڭ مەيىرىمىن بىلاي قويىڭىز، مەنى ەڭ قاتتى قايران قالدىرعانى - جيىرماشاقتى مۋزىكالىق اسپابىن اعاش ارباسىنا سالىپ الىپ، ءار بالانىڭ پالاتاسىنا كىرىپ، وزىنە تانىس ۇلتتىق مۋزىكاسىن ويناپ، كوڭىلىن كوتەرىپ جۇرگەن جىگىت بولدى. ول دا دارىگەر بولىپ ەسەپتەلەدى ەكەن. كەنجە قىزىمنىڭ مۋزىكالىق قابىلەتىنە ەرەكشە قايران قالىپ ءجۇردى. ويتكەنى ءوز جاسى ءۇشىن تىم كۇردەلى شىعارمالاردى جاقسى كورەتىن بولىپ شىقتى:) قىزىمىز قازاقشا ءالدي اۋەنىن، بەسامە مۋچو مەن نورا دجونستىڭ بليۋزدەرىن ەستىسە، قالاي اۋىرىپ تۇرسا دا، بار ءتىسىن كورسەتىپ كۇلەتىن. بالالاردىڭ كوڭىلىن اۋلاۋ ءۇشىن اۋرۋحانا ارنايى كۇشىك ۇستايدى ەكەن. الگى كۇشىكتى جەتەكتەپ كۇندە پالاتا ارالاتادى، بالالار باسىنان سيپاپ جەتىسىپ قالادى. ءاليا الماتىدا كورمەگەن حالال تاماقتى لوندون اۋرۋحاناسىندا ءىشتى. حالال اسى جوق مەنيۋ بولمايدى.
دارىگەرلەردىڭ ەڭ اۋەلى بالانىڭ اتا-اناسىنا سەنەتىنىنە كەيىن ابدەن كوزىمىز جەتتى. 24 ساعات قۇراق ۇشىپ تۇراتىن، بالاسى جىلاپ ۇيىقتاي الماعان اناعا تاڭعى اسىنا دەيىن اكەلىپ بەرەتىن مەدبيكەلەردىڭ مەيىرىمىن بىلاي قويىڭىز، مەنى ەڭ قاتتى قايران قالدىرعانى - جيىرماشاقتى مۋزىكالىق اسپابىن اعاش ارباسىنا سالىپ الىپ، ءار بالانىڭ پالاتاسىنا كىرىپ، وزىنە تانىس ۇلتتىق مۋزىكاسىن ويناپ، كوڭىلىن كوتەرىپ جۇرگەن جىگىت بولدى.
[caption id="attachment_8427" align="alignright" width="374"]
ۇشىپ-قونىپ جۇرگەن سول ءبىر اسىل مەدبيكەلەردەن ايلىقتارىن سۇراسام، ەۋروپاداعى ورتاشا عانا جالاقى. كەيبىرىنىكى 1500 دوللار شاماسىندا. دارىگەرلەر البەتتە الدەقايدا كوبىرەك الادى. اقشا، يا سىيلىق دامەتۋ دەگەن دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنە عانا ەمەس، مەنتاليتەتتەرىنە مۇلدەم جات قۇبىلىس.[/caption]
وپەراسيا بولاتىن كۇنى پالاتادان الىپ كەتۋگە كەلگەن «مەداتا» (جاسى الپىستىڭ ورتاسىنداعى اعىلشىن اقساقال) قىزىمىزدى بار ونەرىن سالىپ كۇلدىرۋگە تىرىستى. قاباعى كىرتيىپ تۇرعانىن بايقاپ، «قاپ-اي، ءا! وپەراسيا الدىندا بالالاردىڭ ءبارىنىڭ كوڭىلىن كوتەرىپ جىبەرۋشى ەدىم. مىنا قىزىم مەنى جاتىرقاپ تۇر-اۋ» دەپ كادىمگىدەي مۇڭايدى دا، «تاپتىم!» دەدى. سوسىن المالى-سالمالى پروتەز ءتىسىن تىلىمەن العا يتەرىپ تۇرىپ اشىپ قالىپ ساق ەتكىزىپ ەدى، قىزىمىز مىرس ەتىپ كۇلىپ جىبەردى. ونى كورىپ الگى اتاسى ءماز بولدى. وپەراسيا بولمەسىنە ءالياعا كادىمگى حيرۋرگتىڭ كيىمىن كيگىزىپ قىزىمىزبەن قوسا كىرگىزدى. «ايتپەسە بالا قورقادى، سول سەبەپتى اناسى دا حيرۋرگتەرمەن بىردەي كيىنىپ كورىنسىن. حانيفا، قاراشى ماماڭ دا ءبىز قۇساپ كۇلكىلى كيىم كيىپ الىپتى. سيرك سياقتى، ءا؟» دەپ جاتىر قاۋقىلداسىپ. ۇيىقتاتۋ ءۇشىن ناركوزدى بەتىنە ماسكا جاۋىپ يىسكەتە سالادى ەكەن، سول ساتتە حيرۋرگتەرمەن بىرگە قىزىمىزدىڭ كوڭىلىن الدارقاتىپ تۇرعان اعىلشىن مەدبيكە قىز «ماسكانى كيگىزبەي تۇرا تۇرىڭىزدار!» دەپ كىلت توقتاتتى دا، اۋىزعى بولمەگە بارىپ ءوزىنىڭ قول سومكەسىندەگى رايحان گ ۇلىنىڭ جۇپارى بار ۆازەلين اكەلىپ ماسكانىڭ ىشىنە جاقتى. «ناركوزدىڭ ءيىسى ناشار، ەگەر سول يىستەن شوشىپ، تىتىركەنگەن كۇيدە ۇيىقتاپ كەتسە، كەيىن وپەراسيادان سوڭ جىلاپ ويانادى. ەندى جاقسى بولدى، قىزىمىز رايحان گۇلىن تۇسىندە كورىپ كۇلىپ وياناتىن بولدى» دەدى. وسى ءسوزدى ەستىگەنىمدە قانشا قاتتى بولسام دا، كوڭىلىم بوسادى. ۇلىبريتانيالىق مەديسينا قىزمەتكەرلەرىنىڭ جاڭا تەحنولوگيانى يگەرۋ دەڭگەيىنە، دياگنوز دالدىگىنە، ۇزدىك ەمدەۋ جانە كۇتىپ-باعۋ تاسىلدەرىنە عانا ەمەس، ەڭ اۋەلى ادامگەرشىلىكتەرىنە رازىمىن. ۇشىپ-قونىپ جۇرگەن سول ءبىر اسىل مەدبيكەلەردەن ايلىقتارىن سۇراسام، ەۋروپاداعى ورتاشا عانا جالاقى. كەيبىرىنىكى 1500 دوللار شاماسىندا. دارىگەرلەر البەتتە الدەقايدا كوبىرەك الادى. اقشا، يا سىيلىق دامەتۋ دەگەن دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنە عانا ەمەس، مەنتاليتەتتەرىنە مۇلدەم جات قۇبىلىس. ەڭ باستىسى - كەز-كەلگەن ۇلىبريتانيالىق پەن سول ەلدە التى ايدان ارتىق ۋاقىت قالۋعا رۇقساتى بار شەتەلدىك مۇنداي مەكەمەلەردە تەگىن ەمدەلەدى. بۇل دارىگەرلەردىڭ وپەراسيادان كەيىنگى رەابيليتاسيا كەزىندەگى جاردەمى ءۇشىن ميلليون ءسوز جازسام دا، جەتكىزە المايتىن العىسىم زور.
مۇنىڭ ءبارىن ءتىزىپ جازىپ وتىرعان سەبەبىم - قازاق اتام «كوپ جاساعاننان ەمەس، كوپ كورگەننەن سۇرا» دەگەن. جابدىعى بار، مامانى جوق، جىپ-جىلتىر بەس-التى رەابيليتاسيا مەن مەديسينالىق ورتالىقتى باس قالاعا سالىپ قويىپ، قالعان ايماق سارىلىپ كەزەك كۇتكەن ءحالىمىزدى وزگەلەرمەن سالىستىرايىق. سوسىن وركەنيەتتى تۇردە حاقىمىزدى تالاپ ەتە بىلەيىك. الماتى اكىمدىگىندە جۇمىس ىستەپ ءجۇرىپ بۇل سوراقى احۋالدى وسى مەديسينا سالاسىنداعى ارىپتەستەرىممەن تالاي تالقىلاعام. ءبارى اينالىپ كەلگەندە اسكەري ديكتاتۋرالىق رەجيمدە قۇرىلعان، اسكەري مەنتاليتەتتى، اسكەري مەديسينا كەمشىلىكتەرىنە بارىپ تىرەلەدى. بارلىق سالاعا ءتان تانىس احۋال عوي. ءدال لوندونداعى سياقتى اۋرۋحانا سالىپ، سوڭعى قۇرال-جابدىقتارمەن تولتىرىپ، قابىرعالارىن قىزىلدى-جاسىلدى ەتىپ بوياپ قويۋعا مۇنايلى اقشامىز جەتەدى. ءبىراق اسكەري لاگەر ءتارتىبى مەن ۆەرتيكالدىق كوللەكتيۆيزم تۋدىرعان قاتىگەز مەنتاليتەتتەن جانە جەمقورلىقتان ارىلۋعا ورەمىز جەتپەي تۇر. قازىرگى باستى ارماندارىمنىڭ ءبىرى - قازاقستاندا دا شىنايى ازاماتتىق مەديسينا پرينسيپتەرىنە نەگىزدەلگەن بالالار اۋرۋحانالارى قۇرىلىپ، مىڭداعان اتا-انا مەن بالانىڭ كوز جاسى قۇرعاسا دەيمىن.
ءالى دە «نەمەنەگە ماقتاي بەرەسىڭ سول باتىستى؟» دەگىڭىز كەلىپ وتىر ما؟
«Facebook»-تەگى پاراقشاسىنان الىندى
