سوڭعى جىلدارى ەلدىڭ تۇرمىستىق الەۋەتىن ارتتىرىپ، تابىسىن كوتەرۋگە باعىتتالعان ءتۇرلى باعدارلامالار قولعا الىنىپ جاتىر، البەتتە مەملەكەت تاراپىنان. ولاردىڭ دەنىندە ەكونوميكاداعى، الەۋمەتتىك سالاداعى جانە ىشكى ساياساتتاعى تۇبەگەيلى وزگەرىستەردىڭ جوسپارلارى كورسەتىلگەن. بۇل رەفورمالار مەملەكەت ءومىرىنىڭ ودان ءارى باعىتتارىن ايقىندايتىن ەلدىڭ دامۋىنداعى ىرگەلى جانە نەگىزگى پروبلەمالاردى شەشۋدى كوزدەيدى. سولاردىڭ باستىسى رەتىندە مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ سايلاۋالدى باعدارلاماسىن اتاۋعا بولادى. ول 132 تارماقتان تۇراتىن ءىس-شارالار جوسپارىنا سايكەس جۇزەگە اسۋدا.
پرەزيدەنتتىڭ مەملەكەت بايلىعىنىڭ باسىم بولىگىن يەلەنەتىن ادامداردىڭ شوعىرى جايىندا ايتقانى بار. بۇل فاكت ەلدەگى الەۋمەتتىك تەڭسىزدىكتى تۋدىراتىنى راس. 2023 جىلدىڭ شىلدەسىندە قاسىم-جومارت توقايەۆ «زاڭسىز الىنعان مۇلىكتى مەملەكەتكە قايتارۋ تۋرالى» زاڭعا قول قويدى. سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل اگەنتتىگىنىڭ مالىمەتىنشە، 2022 جىلدان باستاپ بيۋدجەتكە جانە كۆازيمەملەكەتتىك سەكتور سۋبەكتىلەرىنە مۇلىكتىك اكتيۆتەر مەن قاراجاتتىڭ قايتارىلۋى شامامەن 857 ملرد تەڭگەنى قۇرادى. ايتپاقشى، 2022 جىلدىڭ اقپانىندا پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتتارى سوڭعى 25 جىلدا قازاقستاننان شەتەلدىك وففشورلارعا شامامەن 140-160 ميلليارد دوللار اۋدارىلعانى تۋرالى مالىمەتتەردى كەلتىرگەن بولاتىن.
سونىمەن قاتار، «قازاقستان حالقىنا» قوعامدىق الەۋمەتتىك قورى پرەزيدەنتتىڭ تاپسىرماسىمەن 2022 جىلعى قاڭتاردا ەل حالقىنا دەنساۋلىق ساقتاۋ، ءبىلىم بەرۋ جانە الەۋمەتتىك قولداۋ، مادەنيەت جانە سپورت سالالارىندا قايىرىمدىلىق كومەك كورسەتۋ ماقساتىندا قۇرىلعان. بۇعان توتەنشە جاعدايلاردا زارداپ شەككەن حالىققا كومەك كورسەتۋ دە كىرەدى. قور جەكە كوزدەردەن، سونداي-اق حالىقارالىق قايىرىمدىلىق ۇيىمدارىنان قارجىلاندىرىلادى. 2022 جىلى قور 132 ميلليارد تەڭگە جينادى، بىلتىرعى تۇسىمدەر 26،5 ملرد تەڭگەنى قۇرادى. 2023 جىلعى ساۋىردە ۇكىمەت قاۋلىسى قابىلداندى، وعان سايكەس «سامۇرىق-قازىنا» ۇلتتىق ءال-اۋقات قورى جىل سايىن «قازاقستان حالقىنا» قورىنا تازا كىرىستىڭ كەمىندە 7 پايىزىن اۋدارادى. بۇگىندە «سامۇرىق-قازىنا» ۇلتتىق ءال-اۋقات قورى – «قازاقستان حالىقىنا» قورىنا اۋدارىمدارى رەتتەلەتىن جالعىز قور.
«قازاقستان حالقىنا» قورى ءتوراعاسى بولات جامىشيەۆ بۇگىندە جالپى سوماسى 146،5 ملرد تەڭگەنى قۇرايتىن 40-تان استام قايىرىمدىلىق باعدارلامالارى مەن جوبالارىن قارجىلاندىراتىنىن ايتتى. قور باعدارلامالارى ەلىمىزدىڭ بارلىق ايماقتارىندا اۋىلدىق ەلدى مەكەندەر مەن شاعىن قالالارعا باسا نازار اۋدارا وتىرىپ ىسكە اسىپ جاتىر. «قوردىڭ ەڭ ۇلكەن باعدارلاماسى – ومىرىنە ءقاۋىپ توندىرەتىن جانە سيرەك كەزدەسەتىن اۋرۋلارى بار ناۋقاستارعا دارى-دارمەك ساتىپ الۋ. 324 قازاقستاندىققا 24،9 ملرد تەڭگەگە 36 دارى-دارمەك ءتۇرىن ساتىپ الۋ قامتاماسىز ەتىلدى، ونىڭ 243ء-ى بالالار. قازاقستانعا العاش رەت جەتى ءدارى، ونىڭ ىشىندە الەمدەگى ەڭ قىمبات «زولگەنسما» ءدارىسى ساتىپ الىندى»، - دەپ اتاپ ءوتتى بولات جامىشيەۆ 2023 جىلدىڭ قىركۇيەگىندە پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ قابىلداۋىندا.
ەل بايلىعىن ءادىل ءبولۋ ماسەلەسىن كوتەرگەن مەملەكەت باسشىسى قازاقستاندىق بالالاردىڭ بولاشاعىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ارنايى قور قۇرۋدى تاپسىرعان بولاتىن. «ءاربىر وتباسى ەلدىڭ ۇلتتىق بايلىعىن پايدالانۋدان ناقتى تابىس الۋى كەرەك. سوندىقتان مەن جاريالاعان بالالار جىلى اياسىندا ىرگەلى جاڭا «بالالارعا ارنالعان ۇلتتىق قور» باعدارلاماسىنا سەرپىن بەرۋدى اسا ماڭىزدى دەپ سانايمىن»، - دەگەن-دى قاسىم-جومارت توقايەۆ. باعدارلامانىڭ ءمانى - ۇلتتىق قوردىڭ ينۆەستيسيالىق كىرىسىنىڭ 50 پايىزى 18 جاسقا دەيىنگى بارلىق جاستاعى بالالارعا جىل سايىن بولىنەتىندىگىندە. ترانسفەرتتەر بالالاردىڭ ارنايى شوتتارىنا تۇسەدى. ترانسفەرتتەردى تەك كامەلەتكە تولعان كەزدە ەكى ماقساتتا عانا قولدانۋعا بولادى: ءبىلىم الۋ جانە تۇرعىن ءۇي ساتىپ الۋ. بالالاردىڭ شوتتارىنا اۋدارىمدار 2024 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستالادى.
ال «تاۋەلسىزدىك ۇرپاقتارى» گرانتىن مەملەكەت باسشىسى بەلسەندى شىعارماشىل جاستار قاۋىمداستىعىن قۇرۋعا باعىتتالعان جاستاردىڭ جاڭا جانە بۇرىننان بار باستامالارىنا مەملەكەتتىك قولداۋ كورسەتۋ ماقساتىندا تاعايىندادى. وعان 14 پەن 35 جاس ارالىعىنداعى ازاماتتار قاتىسا الادى. مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتىنشە، گرانتتار 5 باعىت بويىنشا بەرىلەدى: عىلىمنىڭ باسىم سەكتورلارى، مادەني مۇرا مەن حالىقتىق مادەني داستۇرلەردى ناسيحاتتاۋ، اقپاراتتىق تەحنولوگيالار، ونىڭ ىشىندە ستارتاپتار، ەكونوميكانىڭ باسىم سەكتورلارىنداعى بيزنەس جانە مەديا-جوبالار، ونىڭ ىشىندە جاستارعا ارنالعان تانىمدىق، پايدالى، قىزىقتى كونتەنت قۇرۋ جوبالارى.
بىلتىرعى 1 قاڭتاردان باستاپ بالا كۇتىمى بويىنشا جاردەماقى تولەۋ مەرزىمى 1،5 جىلعا دەيىن ۇزارتىلدى. بۇرىن بالا كۇتىمى بويىنشا اي سايىنعى جاردەماقى بالا 1 جاسقا تولعانعا دەيىن تولەنەتىن. بۇل جاردەماقى مىندەتتى الەۋمەتتىك ساقتاندىرۋ جۇيەسىنە كىرمەيتىن، بالالارىن كۇتەتىن جۇمىسسىز ايەلدەر مەن ەر ادامدارعا تاعايىندالادى. بوسانعانعا دەيىن جۇمىس ىستەگەن ايەلدەردىڭ بالا كۇتىمىنە بايلانىستى الاتىن اي سايىنعى الەۋمەتتىك جاردەماقىسى بولەك ەسەپتەلەدى. ونىڭ مولشەرى بالا تۋعانعا دەيىنگى سوڭعى ەكى جىلداعى ورتاشا ايلىق تابىستىڭ 40 پايىزىن قۇرايدى.
پرەزيدەنت جانىنداعى ستراتەگيالىق زەرتتەۋلەر ينستيتۋتىنىڭ ءبولىم باسشىسى ەرمەك توقتاروۆتىڭ ايتۋىنشا، كەزەكتەن تىس پرەزيدەنت سايلاۋى بۇكىل مەملەكەتتىك باسقارۋ جۇيەسىن تولىقتاي قايتا ىسكە قوسۋدىڭ العاشقى قادامى بولدى. بۇل وزگەرىستەر مەن رەفورمالارعا دەگەن الەۋمەتتىك سۇرانىسقا بايلانىستى. ال مەملەكەت حالىقتىڭ وتىنىشىنە دەر كەزىندە جاۋاپ بەردى. «مىسالى، جىل باسىنان بەرى ەڭ تومەنگى جالاقى 85 مىڭ تەڭگەگە دەيىن ءوستى. بۇل شارا جۇمىس ىستەيتىن 1،8 ميلليون قازاقستاندىقتىڭ تابىسىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەردى»، - دەپ اتاپ ءوتتى ساراپشى.
ول ەلدە حالىقتىڭ ناقتى كىرىستەرىن ارتتىرۋ باعدارلاماسى بار ەكەنىن، وعان سايكەس جالپى ەل بويىنشا ورتاشا جالاقى ءوسىپ جاتقانىن ەسكە سالدى. ماسەلەن، دارىگەرلەردىڭ ورتاشا جالاقىسىن 30 پايىزعا، مەديسينا قىزمەتكەرلەرىنىڭ جالاقىسىن 20 پايىزعا ارتتىرۋ جۇزەگە استى. سونداي-اق، 2023 جىلدىڭ 1 قىركۇيەگىنەن باستاپ گرانتقا يە بولعان بارلىق ستۋدەنتتەردىڭ شاكىرتاقىسى 20 پايىزعا، ماگيستراتۋرا مەن دوكتورانتۋرانىڭ شاكىرتاقىسى 15 پايىزعا ءوستى. بۇل وقيتىن جاستاردىڭ تابىسىنا ايتارلىقتاي قوسىمشا بولدى.
الەۋمەتتىك سالاداعى وزگەرىستەر تەك جاستار مەن جۇمىس ىستەيتىن قازاقستاندىقتارعا عانا ەمەس، زەينەتكەرلەرگە دە اسەر ەتتى. 2023 جىلدىڭ باسىنان باستاپ ىنتىماقتى زەينەتاقى مولشەرى 10،5 پايىزعا ءوستى. جالپى، زەينەتاقى مەن جاردەماقىلاردىڭ بارلىق تۇرلەرىنىڭ مولشەرىن ۇلعايتۋ شارالارى 4،4 ميلليون ازاماتتى قامتىدى، وعان رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن 4،6 تريلليون تەڭگە ءبولىندى. ەرمەك توقتاروۆتىڭ ايتۋىنشا، بۇل شارالار قازىرگى كەزەڭدەگى مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ الەۋمەتتىك سيپاتىن راستايدى.
ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتىنشە، قازاقستاندا جىلدىق ينفلياسيا 2 ەسەگە تومەندەپ، 10،8 پايىزدى قۇرادى. ال ساراپشىلار پرەزيدەنتتىڭ ازاماتتاردىڭ ءال-اۋقاتىن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان ەكونوميكالىق، ساياسي جانە يدەولوگيالىق سالانى سينحروندى رەفورمالاۋعا باعىتتالعان ستراتەگيالىق باعىتتى دايەكتى تۇردە جۇزەگە اسىرىپ جاتقانىن ايتادى. بۇل رەتتە مەملەكەت قوعامنىڭ سۇرانىسىن ەسكەرۋ ۇستىندە. بۇل قاعيدا پرەزيدەنتتىڭ سايلاۋالدى باعدارلاماسىن ىسكە اسىرۋ جوسپارىندا عانا ەمەس، سونىمەن قاتار بۇكىل مەملەكەتتىك باسقارۋ جۇيەسىندە بەلگىلەنگەن.
