بۇگىن قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى پالاتالارىنىڭ بىرلەسكەن وتىرىسىندا دەپۋتاتتار ۇكىمەت پەن جوعارى اۋديتورلىق پالاتانىڭ 2023 جىلعى رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ اتقارىلۋى تۋرالى ەسەپتەرىن بەكىتتى. تالقىلاۋ بارىسىندا پارلامەنت ماجىلىسىندەگى «AMANAT» پارتياسى فراكسياسىنىڭ جەتەكشىسى ەلنۇر بەيسەنبايەۆ بيۋدجەت قاراجاتىن باسقارۋدىڭ قازىرگى جاي-كۇيىنە سىني تالداۋ جاسادى.
«ەل پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆ 2029 جىلعا قاراي ۇلتتىق ەكونوميكانى 2 ەسەگە ءوسىرۋ مەجەسىن تاپسىرعانى بەلگىلى. وسىعان وراي، ۇكىمەت پەن بيلىك ءۇشىن الداعى 6 جىلدىق – تىنىمسىز جۇمىس پەن قاجەتتى شەشىمدەر قابىلدايتىن كەزەڭ بولماق. دەگەنمەن، ەكونوميكانىڭ احۋالىن بەينەلەيتىن ءبىرقاتار كورسەتكىشتەر ءالى دە كوڭىل كونشىتپەيدى. مىسالى، ەلىمىزدە جۇمىس ىستەيتىن 10 ميلليون ادامنىڭ 9 ميلليونىندا نەسيە بار بولسا، ال بورىشكەرلەر رەەسترىندە، ياعني قارىزىن قايتارا الماي، قينالىپ جەكە تۇلعالاردىڭ سانى – 3،4 ميلليون ادام. بۇل سيفرلار – حالىقتىڭ قارىزعا ءومىر ءسۇرىپ جاتقانىنىڭ ايقىن كورىنىسى»، – دەدى ول.
فراكسيا جەتەكشىسى كوتەرگەن نەگىزگى ماسەلەلەردىڭ – ءبىرى بيۋدجەت قاراجاتىن ءتيىمسىز پايدالانىلۋى. ونىڭ ايتۋىنشا، 2023 جىلعى بيۋدجەت قاراجاتىنىڭ 489 ملرد تەڭگەسى ءتيىمسىز جۇمسالعان. ونىڭ ىشىندە 70 ملرد تەڭگە يگەرىلمەگەن. سول سەكىلدى ەلىمىزدە تولەمدەردىڭ شامامەن 70 پايىزدان استامى بانك كارتالارى مەن جۇيەلەرى ارقىلى قولما-قول اقشاسىز تۇردە جۇرگىزىلسە دە، كولەڭكەلى ەكونوميكانىڭ ۇلەسى ۇلكەن. ول رەسمي دەرەكتەر بويىنشا 25%ء-تى قۇرايدى.
ال بەيرەسمي مالىمەتتەر بويىنشا ودان الدەقايدا كوپ. بۇل – ەكونوميكا سالاسىندا اشىقتىق پەن باقىلاۋ جۇمىسى جەتكىلىكسىز ەكەنىنىڭ كورىنىسى. سونداي-اق ەلنۇر بەيسەنبايەۆ قازاقستان بيۋدجەتى كومىرسۋتەكتەرگە تاۋەلدى ەكەنىن دە اتاپ ءوتتى.
«قازاقستانداعى مەملەكەتتىك بيۋدجەت كىرىسىنىڭ 40%-ى تابيعي رەنتا ەسەبىنەن قالىپتاسادى جانە مۇناي كىرىسىنە تاۋەلدى. 2023 جىلى بيۋدجەتتىڭ جوسپارلانعان كىرىس بولىگى سالىق تۇسىمدەرى بويىنشا تەك 90،4%-عا ورىندالدى. مىسالى، كورپوراتيۆتىك تابىس سالىعىنان بيۋدجەتكە 1 ترلن تەڭگەدەن استام قاراجات تۇسكەن جوق»، – دەدى حالىق قالاۋلىسى.
جوسپارلاۋ جۇمىسى دا سىنعا ۇشىرادى. ول ۇكىمەتتىڭ بيزنەس الدىنداعى 1،2 ملرد اقش دوللاردان استام ققس قايتارۋ جانە ۇلتتىق قوردان جۇمسالعان 2 ترلن تەڭگەدەن استام ترانسفەرتتى پايدالانۋ بەرەشەگىنەن بايقالدى. بۇعان قوسا، مەملەكەتتىڭ جىلدىق بيۋدجەتىنەن اسىپ ءتۇسىپ، 27 ترلن تەڭگەگە جەتىپ وتىرعان مەملەكەتتىك قارىز ماسەلەسى دە كوتەرىلدى.
بۇل رەتتە، ۇكىمەت گەوساياسي تۇراقسىزدىق پەن كۇردەلى ەكونوميكالىق سىن-قاتەرلەر جاعدايىندا جۇمىس ىستەگەنىن دە اتاپ ءوتۋ قاجەت. وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا ينفلياسيا ەكى ەسەگە تومەندەدى، ال ۇلتتىق ەكونوميكانىڭ ءوسىمى 5،1%-دى قۇرادى. سونداي-اق، زاڭسىز الىنعان اكتيۆتەردى قايتارۋ جانە بيۋدجەتتىڭ حالىق الدىنداعى الەۋمەتتىك مىندەتتەمەلەرىن ورىنداۋ جۇمىسى جۇيەلى جۇرگىزىلىپ جاتىر.
وسىلايشا، ماجىلىستەگى «AMANAT» پارتياسى فراكسياسى ۇكىمەتتىڭ 2023 جىلعى رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ اتقارىلۋى تۋرالى ەسەبىن بەكىتۋدى ۇسىندى.
