بيۋدجەتتەن بۇل ءۇشىن باقانداي 1 ملرد 200 ملن تەڭگە ءبولىنىپتى. ءبىراق وعان نەبارى سەگىز شاقىرىم جەر جوندەلمەك. ال الماتى وزەندەرىنىڭ جالپى ۇزىندىعى 300 شاقىرىمنان اسادى، ونىڭ 30 شاقىرىمى اسا ءقاۋىپتى دەپ تانىلعان. سوعان قاراعاندا، الماتىلىقتار ءالى ءبىراز جىل جاڭبىر سۋىن تىزەدەن كەشىپ جۇرەتىن سىڭايلى.
ەسەنتاي جانە قاراسۋ وزەندەرىنىڭ بويىندا كەشەگى جاۋىننىڭ سالدارىن جويۋ ءۇشىن ەمەس، الدا بولۋى مۇمكىن تاسقىننىڭ الدىن الۋ ءۇشىن جۇمىس جۇرگىزىلۋدە. قالانىڭ تومەنگى بولىگىندەگى وسى ايماقتار ءقازىر ەڭ ءقاۋىپتى دەپ تانىلعان. سەبەبى ارناسىنان اساتىن وزەن عانا ەمەس، جەر استى سۋلارى دا بار.
«ءبىزدىڭ اينالامىزداعى التى ءۇي سايدا ورنالاسقان. جاڭبىر جاۋسا، كورشىلەرىمىز باقشاسىن سۋعارسا ءۇيىمىز سۋعا تولىپ كەتەدى. جەر استى سۋلارىنىڭ كەتەر جەرى جوق. سەبەبى وسىدان توعىز جىل بۇرىن وزەن ارناسىن كوتەرىپ تاستاعان. ءبىز سونىڭ زاردابىن تارتتىق»، – دەيدى الماتى قالاسىنىڭ تۇرعىنى ۆلاديمير شلەنسكيح.
ءقازىر اتالعان ايماقتارداعى وزەن جاعالاۋلارى تاس تولتىرىلعان تەمىر تورلارمەن بەكىتىلىپ، ارناسى تازارتىلىپ جاتىر. ءبىراق ودان كەلەر پايدا شامالى دەيدى تۇرعىنداردىڭ وزدەرى.
– جاڭبىر جاسا ءبىر ۋايىم. وزەن كوتەرىلسە، ۇيقى جوق. جاعالاۋدى مىناداي تاستارمەن بەكىتكەنى دۇرىس ەمەس. ونىڭ ورتاسىنان سۋ ءوتىپ كەتەدى. بەتونداۋ قاجەت، – دەيدى الماتى قالاسىنىڭ تۇرعىنى نادەجدا گيليەۆا.
الماتى اۋماعىنان 320 شاقىرىمعا سوزىلاتىن 28 وزەن وتەدى. ونىڭ تەك ۇشتەن ءبىرىنىڭ جاعالاۋى نىعايتىلعان. بيىل ەسەنتاي مەن قاراسۋ وزەندەرىنىڭ سەگىز شاقىرىمىن جوندەۋگە 1 ملرد 200 ملن تەڭگە ءبولىنىپتى. قالعانى قاشان جوندەلەتىنى تاعى بەلگىسىز.
جاڭبىردان كەيىن مىندەتتى تۇردە تىزەدەن سۋ كەشەتىن الماتىنىڭ جايى وتكەن اپتادا ۇكىمەتتە قوزعالىپ، پرەمەر-مينيستر اكىمگە ەسكەرتۋ جاساعان. اراعا اپتا سالىپ ءماسىموۆ جاعدايدىڭ وڭالماعانىن بايبەكتىڭ تاعى بەتىنە باستى.
بايبەك جاعداي باقىلاۋدا دەپ سەندىرۋگە تىرىسقانىمەن، جاعدايدى ءوزىم كورەمىن دەگەن ءماسىموۆ الماتىعا ءالى جەتە الماي ءجۇر. دەگەنمەن، الداعى كۇندەرى مىندەتتى تۇردە كەلىپ، وزەن اڭعارلارىن جاياۋ ارالاماقشى.
– ءبىز ەكەۋمىز مەن كەلگەندە ارىقتاردى ارالايمىز. ال ءسىز مەن كەلگەنشە ءوزىڭىز ءبىر ارالاپ شىعىڭىز، – دەدى ءماسىموۆ.
اينالانى تازا ۇستاۋ – بۇل ەل بولىپ ورتاق ماقساتقا ۇيىسۋدىڭ كىشكەنتاي عانا كورىنىسى. ەگەر بىزدەر وسىنداي قاراپايىم ىس-ارەكەتتەردى ومىرلىك داعدىمىزعا اينالدىرساق، قوعامدا ورىن العان ماسەلەلەرگە بەي-جاي قارامايتىن كوڭىلى وياۋ، سەرگەك حالىققا اينالار ەدىك. ازىرشە ءۇي ىرگەسىنەن وتەتىن ارىعىمىزدى تازا ۇستاي الماي وتىرمىز. كەرىسىنشە بارلىق قوقىستى ارىققا تاستايمىز. كوشە سىپىرۋشىلار دا اينالانىڭ قوقىسىن سىپىرىپ، ارىققا يتەرە سالادى.
ءقازىر قالالى جەردە قاردى ارىقتارعا ءۇيىپ تاستاۋ دا ۇيرەنشىكتى جاعدايعا اينالعان. ال قار ەرىگەندە ارىقتار بىتەلىپ، اينالانى توپان سۋ باسادى. «اۋىز اس ىشەردە، كوتەن ت… كەرەك» دەگەندەي، بىزگە ارىق تەك كوكتەمدە عانا كەرەك. ال قالعان ۋاقىتتا ارىقپەن ءىسىمىز بولمايدى.
اقىر ايتتىق قوي، مىنا ءبىر ماسەلەنى دە ايتا كەتەيىك. ءقازىر قالالاردىڭ ماڭىندا جاڭا ەلدى مەكەندەر بوي كوتەرىپ، ۇيلەر كوپتەپ سالىنىپ جاتىر. سول ەلدى مەكەندەردە ارىق دەگەنىڭىز اتىمەن جوق. جاۋعان قار ەرىسە، كوشە كول-داريا بولادى.
«وزىمە بولسىن» دەگەن ءپرينسيپتى مىقتاپ ۇستانعان جۇرت ارىق جاتۋى ءتيىس جەردىڭ ءبارىن جەرگىلىكتى ساۋلەت مەكەمەسىنىڭ ماماندارىنا بەرەتىنىن بەرىپ، قارىس سۇيەم جەردىڭ ءبارىن قورشاپ، زاڭداستىرىپ العان. رەتى كەلسە كوشەنى دە قورشاپ، زاڭداستىرىپ الۋدان تايىنبايمىز. ال زاڭ نورمالارىن ساقتايدى دەگەن جەرگىلىكتى ساۋلەت مەكەمەلەرىنە اقشانىڭ شەتىن كورسەتسەڭ، ءبارىن زاڭداستىرىپ بەرۋگە دايار.
ەندى نە ىستەۋىمىز كەرەك؟ ەكى ماشينە قاتار كەلسە، ۇلكەن داۋ بولاتىن مۇنداي كوشەلەردە ارىق قازاتىن ورىن مۇلدە جوق. بۇل ماسەلەنى جەرگىلىكتى ساۋلەت مەكەمەلەرى شەشىپ بەرمەسى انىق. بۇدان جاپا شەگەتىن سول كوشەنىڭ تۇرعىندارى.
اركىم قورشاۋىن ءبىر مەتر كەرى تارتىپ، ءۇيىنىڭ تۇسىنان 10-15 مەتر ارىق قازسا، بار ماسەلە شەشىلەر ەدى. وعان ءبىزدىڭ حالىقتىڭ ەرىك-جىگەرى جەتە مە؟
ءبىراق مۇنداي قادامعا ەشكىم بارعىسى كەلمەيدى. قايتا ەبىن تاۋىپ، ءبىر قارىس جەردى باۋىرىمىزعا باسىپ قالۋعا تىرىسامىز. بۇدان كەيىن ءقايتىپ ەل بولامىز؟
قار مەن جاڭبىردىڭ سۋى اعاتىن ارىق بولماعان سوڭ، كوشەدە كولكىپ، ءبىر جىلدا اسفالتتالعان جولدىڭ استىنا ءسىڭىپ، تالقانىن شىعارماي ما؟ وسىنىڭ ءبارىن بىلە تۇرا، ارىقتى قازۋدان، تازالاۋدان نەگە قاشامىز.
ەگەر ءبىز ەل بولۋدى ويلاساق، ارىق پەن توعاندارىمىزدى تازا ۇستاۋىمىز كەرەك. قاراپايىم تۇرمىسىمىزدى تۇزەۋگە ىقپال ەتەتىن وسىنداي يگىلىكتى ىستەرگە جۇرت بولىپ جۇمىلۋ دەگەن مۇلدە جوق. بيلىك وسى جاعىن ويلاۋى كەرەك.
