وتاۋىن بولەك سايلاعان ايماققا تابان تىرەگەن مينيستر ەڭبەكشىقازاق اۋدانىنداعى بىرنەشە اگروكەشەندەردى ارالاپ، تىنىس-تىرشىلىگىمەن تانىستى. ەربول شىراقپاي ۇلى ايالداعان العاشقى نىسان كوسموس اۋىلىندا ورنالاسقان، ايگىلى «ادال ءسۇت» اوك. 2000 جىلى ءوز جۇمىسىن باستاعان اگروونەركاسىپتىك كومپانيادا 56 ءتۇرلى ءونىم ءوندىرىلىپ، ايماقتاعى 6 بىردەي ساۋدا نۇكتەسىنىڭ سورەسىنە شىعارىلادى. 2022 جىلى مۇندا 27،700 مىڭ توننا ءسۇت ونىمدەرى وندىرىلگەن. «ادال» فەرماسىنىڭ باسشىسى سەرىك جولداسپەك ۇلىنىڭ ايتۋىنشا، قازىرگى كەزدە ءسۇتتى سيىرلاردىڭ باسىن كوبەيتۋگە باسىمدىق بەرىلۋدە.
«ءسۇتتى سيىردى 2000 باسقا كوبەيتۋ جوسپارلانىپ وتىر. ناتيجەسىندە ونىدىرىلەتىن ءسۇتتىڭ كولەمى 70 مىڭ تونناعا دەيىن جەتەتىن بولادى. بولاشاقتا سيىرلاردى ساۋۋعا ارنالعان بولەك ورىن سالۋدى كوزدەپ وتىرمىز. جالپى جوبا قۇنى 3،5 ملرد. تەڭگەنى قۇرايدى»، - دەدى «ادال» اوك باسشىسى.
سونداي-اق، كەشەن باسشىسى وڭىردەگى قوردالاعان ماسەلەنىڭ ءبىرى فەرماعا مامانداردى تارتۋمەن تىعىز بايلانىستى ەكەنىن جەتكىزدى. ونىڭ سوزىنە سۇيەنسەك، جاڭادان بىلىكتى مامانداردى قىزمەتكە ورنالاستىرۋ جانە تۇرعىن ۇيمەن قامتۋ ءىسى كەنجەلەپ تۇر.
سەرىك سمايلوۆتىڭ پىكىرىنە قۇلاق اسقان مينيستر بۇل ماسەلەنى ءوز نازارىنا الاتىنىنا سەندىردى. ساپار بارىسىندا ەربول قاراشوكەيەۆ باس سۇققان ەكىنشى جەر «اگروبالتاباي» مال بورداقىلاۋ الاڭى بولدى.
2021 جىلى قۇرىلعان سەرىكتەستىك ەتتى ءىرى قارا مالدى وسىرۋمەن اينالىسادى. بۇگىنگى كۇنى مۇندا فەرمەرلەر 1500 باس سيىردى ۇستاپ وتىر.
«بورداقىعا ۇستالعان مالداردىڭ جەم-شوبى ءوز ەسەبىمىزدەن الىنادى. ولاردان قۇنارلى ءونىم الۋ ءۇشىن ىشىپ-جەمى ساپالى بولۋى ءتيىس. سول ۇشىندە كەلەر جىلى 400 گەكتار القاپقا جۇگەرى وسىرەمىز دەگەن ويدا وتىرمىز»، -دەدى «اگروبالتاباي» ج ش س ديرەكتورى يسلام حۋرشۋدوۆ.
سونداي-اق، سەرىكتەستىك باسشىسى تاياۋ بولاشاقتا ەگىستىكتى تامشىلاتىپ سۋارۋ ءۇشىن ارنايى قۇرىلعى الۋعا جوبا ازىرلەگەنىن العا تارتتى. ايتۋلارىنشا، 800 ملن. تەڭگە قاراجات قاجەت ەكەن.
«ەگىستىكتىڭ كولەمىن ارتتىرىپ قانا قويماي، فەرماداعى مال سانىن كوبەيتۋدە جوسپاردا بار. الداعى ۋاقىتتا جەڭىلدىكپەن نەسيە الساق، 1500 باس سيىر ساتىپ الامىز. اگرارلىق نەسيە الىپ، قولداۋ تاپساق كاسىپتى كەڭەيتەمىز»،-دەدى يسلام حۋرشۋدوۆ.
سەرىكتەستىكتىڭ الەۋەتىن باعامداعان مينيستر الەۋمەتتىك-كاسىپكەرلىك كورپوراسيا نەگىزىندە قولداۋ كورسەتىلەتىنىن ايتىپ، قالعان جۇمىستى سوڭىنا دەيىن جەتكىزۋدى جەرگىلىكتى اتقارۋشى بيلىككە تاپسىردى.
ايتا كەتەيىك، «اگروبالتاباي»-دا ءىرى قارانىڭ ەتى مەن ءسۇتى وندىرىسكە جىبەرىلىپ، ءتىپتى تەرىسىدە كادەگە اسىپ جاتىر. مۇنداعى مالدىڭ تەرىسى كولەمىنە قاراي 1،5-3 مىڭ تەڭگە ارالىعىندا ساۋداعا سالىنادى. ارنايى كەلىپ الاتىن، تۇراقتى تۇتىنۋشىلارى دا جوق ەمەس.
كەلەسى كەزەكتە اۋىل شارۋاشىلىعى ءمينيسترى «Unifruit» كومپانياسىنا بەت بۇردى. اتالمىش كاسىپورىن 2016 جىلدان باستاپ الماتى وبلىسىندا 100 گا القاپتا قارقىندى باۋ-باقشا وسىرۋمەن اينالىسادى. نەگىزگى ءونىم –الما.
كومپانيانىڭ جىلدىق ونىمدىلىگى 4200 توننانى قۇرايدى.
«ءبىز وسىرەتىن المانىڭ 80 پايىزى ىشكى نارىققا شىعارىلادى. كاسىپورىندا بارلىعى 70 ادام ەڭبەك ەتەدى. قىزمەت ءتۇرى مەزگىل تاڭدامايدى، جىل ون ەكى اي جۇمىس جاسايمىز. ءبىزدىڭ ونىمدەردى جەرگىلىكتى Magnum ، Skif سىندى ۇلكەن ساۋدا جەلىلەرى الادى»، -دەيدى «Unifruit» ج ش س ديرەكتورى ەرىك مۇساقۇلوۆ.
2023-2025 جىلدارعا ارنالعان جوسپارعا سايكەس، باۋ-باقشا كولەمىن ۇلعايتۋ كوزدەلگەن. سايكەسىنشە، الىناتىن ءونىم كولەمى ارتىپ،كوشەتتەردى وتىرعىزاتىن اۋماققا قوسىمشا 2 مىڭ گا جەردى قوسۋ جوسپارلانعان. ءبىر سوزبەن ايتقاندا كەلەر 5 جىلدىڭ ىشىندە مۇنداعى وتىرعىزىلاتىن كوشەتتەر سانى 15 ملن-عا دەيىن جەتكىزىلەتىن بولادى.
الما القابىن جانداندىرىپ وتىرعان سەرىكتەستىكتىڭ جۇمىسىن كورگەن مينيستر مىرزا، كەلەسى كەزەكتە "LST اگرو" جشس-نە باردى.
سەرىكتەستىك جىلىجاي شارۋاشىلىعىمەن اينالىسادى. 2020 جىلدىڭ جەلتوقسان ايىندا قاجەتتى قۇرالداردى جەتكىزىپ، 2021 جىلدىڭ قىركۇيەك ايىندا تولىقتاي ىسكە كىرىسكەن.العاشقى كوشەتتەردى وتىرعىزىپ، ەڭ ءبىرىنشى رەت ءونىمدى 2022 جىلدىڭ 1 اقپانىندا العان . ويتكەنى، جەمىستىڭ ءپىسۋ ۋاقىتى 90 كۇندى قۇرايدى.
جىلىجاي گولاندتىق ۇلگىدە جاسالعان. بارلىق قابىرعالارى شىنى اينەكتەن تۇرعىزىلعان. كەشەننىڭ بيىكىتگى 6،30 مەتردى قۇرايدى. مۇندا 4،5 مىڭ جارىق شامدارى ورناتىلعان. بۇل ءوز كەزەگىندە ءونىمنىڭ قالىپتى جاعدايدا وسۋىنە مۇمكىندىك بەرەدى. اسىرەسە، قىسقى مەزگىلدە كۇن ساۋلەسىنىڭ ءتۇسۋ ۇزاقتىعى قىسقارادى. سول كەزدە اتالمىش شامدار كومەككە كەلەدى ەكەن.
جىلىجايدا ، قۆزاناقتى بىرنەشە سورتى مەن قيار جانە بايالدى وسىرىلەدى. ءونىمنىڭ 95 پايىزى ەكسپورتقا جونەلتىلەدى. جىلىجايدىڭ الىپ جاتقان اۋماعى 7 گەكتاردى قۇرايدى. ءار گەكتاردان 80 توننا ءونىم الىنادى. ال ايىنا 560 مىڭ توننا كوكونىس ەكسپورتقا شىعادى.
كەشەندى ارالاپ شىققان مينستر كوكونىستەردىڭ الەۋمەتتىك ماڭىزى بار تاۋارلار قاتارىنا كىرەتىنىن ايتىپ، مەملەكەت تاراپىنان ۇلكەن كوڭىل اۋدارىلىپ جاتقانىن جەتكىزدى.
«قازىرگى تاڭدا ىشكى نارىقتى وتاندىق ونىممەن قامتۋ - الدىمىزدا تۇرعان نەگىزگى مىندەت. بۇل تۇرعىسىندا مەملەكەت قارجىلىق تاراپتان بولسىن كوڭىل اۋدارىپ جاتقانىن ايتىپ وتكەن ابزال. الماتى وبلىسىنىڭ اگروونەركاسىپتىك كەشەندەگى دامۋ ديناميكاسى جوعارى. وعان بۇگىنگى ساپار بارىسىندا تاعى كوزىم جەتتى»،-دەدى ەربول قاراشوكەيەۆ.
اگروكەشەندەردى ارالاعان مينيستر الماتى وبلىسى اكىمدىگىنىڭ عيماراتىندا اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىندا ەڭبەك ەتىپ جۇرگەن ازاماتتارمەن كەزدەسىپ، وڭىردەگى اتالمىش سالانىڭ اياق-الىسىنا توقتالدى. ول ءوز سوزىندە الماتى وبلىسىندا 740 ملرد. تەڭگەگە اۋىل شارۋاشىلىعى ءونىمى وندىرىلگەنىن تىلگە تيەك ەتتى.
«سىزدەردىڭ ايماقتا ءداندى داقىلداردىڭ جالپى جينالۋى 608،6 مىڭ توننانى قۇرادى، ونىڭ ىشىندە 65،0 مىڭ توننا بيداي، 175،7 مىڭ توننا ارپا، 340،1 مىڭ توننا داندىك جۇگەرى، 64،9 مىڭ توننا مايلى داقىلدار جينالدى. ايتا كەتۋ كەرەك، ءوڭىر ءداستۇرلى تۇردە كارتوپ پەن كوكونىس-باقشا داقىلدارىنىڭ نەگىزگى وندىرۋشىلەرىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. وتكەن جىلى 502،2 مىڭ توننا كارتوپ، 800،1 مىڭ توننا كوكونىس داقىلدارى، 61،6 مىڭ توننا باقشا داقىلدارى الىندى»،-دەدى ەربول شىراقپاي ۇلى.
اۋىل شارۋاشلىعىنا دەگەن مەملەكەتتىك قولداۋعا شولۋ جاساعان ۆەدومستۆو باسشىسى وتكەن جىلى الماتى وبلىسىندا 45،9 ملرد. تەڭگە سوماسىنا 22 ينۆەستيسيالىق جوبا پايدالانۋعا بەرلەگىن اتاپ ءوتتى.
سونىمەن قاتار، مينيستر سۋبسيديالاۋ ىسىندە كولەڭكەلى تۇستاردىڭ بار ەكەنىن اشىپ ايتىپ، سۋبسيديانى بيزنەسكە اينالدىرۋعا توقتاۋ سالۋ كەرەكتىگىن قاداپ ايتتى. ونىڭ ايتۋىنشا، تيىمدىلىگى تومەن جانە سىبايلاس جەمقورلىق تاۋەكەلدەرى جوعارى سۋبسيديالاردىڭ 10-عا جۋىق كىشى ءتۇرى جويىلادى.
«اۋىل شارۋاشىلىعى تاۋارىن وندىرۋشىلەردىڭ قارسى مىندەتتەمەلەردى الۋ نورماسى ەنگىزىلەدى. جالپى، سۋبسيديالاۋ قاعيدالارىنىڭ بارلىق جاڭا جوبالارى بۇگىنگى كۇنى مەملەكەتتىك ورگانداردا كەلىسۋدە جانە جاقىن ارادا بەكىتىلەتىن بولادى»،-دەدى ۆەدومستۆو باسشىسى.
اۋىل شارۋاشىلىعى ءمينيسترىنىڭ سوزىنە سۇيەنسەك، قازىرگى كەزدە اگروكەشەننىڭ توڭىرەگىندە كاسىپپەن اينالىسىپ جۇرگەن جاندارعا سىياقى مولشەرلەمەسى 2،5%-دان اسپايتىن، ەڭ جوعارى مەرزىمى 7 جىلعا دەيىنگى شاعىن نەسيە بەرۋ كوزدەلگەن، ونىڭ ىشىندە الماتى وبلىسىنا
600-گە جۋىق شاعىن نەسيە بەرۋ جوسپارىمەن 2،3 ملرد. تەڭگە بولىنگەن.
مينيستر وسىلايشا، وتكەن جىلدى سارالاپ، كەلەشەك جوسپاردى باعامداپ بەردى. ارتىنشا جينالعان كوپ، مينسيترگە سالاداعى وزدەرىن الاڭداتقان ساۋالدارىن تىكەلەي جولداۋعا مۇمكىندىك الدى. ولار، جەمىس-جيدەك ساقتايتىن قويما سانىنىڭ ازدىعىن، بارتوعاي سۋ قويماسىنىڭ احۋالىنا نازار اۋدارۋ كەرەكتىگىن جانە اگرو سالاداعى ينفراقۇرىلىمعا كوڭىل ءبولۋ قاجەتتىگىن العا تارتتى.
شارۋالاردىڭ شىندىعىن ەستىگەن ەربول قاراشوكەيەۆ اتالعان ماسەلەلەردى تىكەلەي ءوز باقىلاۋىنا الاتىنىن جەتكىزدى.
