ورتاشا جىلدىق تەمپەراتۋرانىڭ ارتۋى، قۋاڭشىلىق پەن سۋ رەسۋرستارىنىڭ ازايۋى قازاقستاننىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسى ءۇشىن قۇرىلىمدىق وزگەرىستەردى تالاپ ەتىپ وتىر. بۇل سىن-قاتەرلەرگە جاۋاپ رەتىندە ەلدە ءتيىمدى سۋ پايدالانۋ جۇيەلەرى ەنگىزىلىپ، ەگىستىك القاپتاردى ءارتاراپتاندىرۋ، اۋىل شارۋاشىلىعى تاۋارىن وندىرۋشىلەرگە ارنالعان قارجىلىق قولداۋ تەتىكتەرى دامىتىلىپ جاتىر. 2030 جىلعا دەيىنگى ستراتەگيالىق جوسپاردا قانداي ماقساتتار كوزدەلگەن؟ ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ مەن اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدىلىگىن ساقتاۋ ءۇشىن قانداي جۇيەلى شارالار قولعا الىندى؟ سۋ ۇنەمدەۋ تەحنولوگيالارى قالاي جۇزەگە اسۋدا؟ وسى جانە وزگە دە سۇراقتارعا اۋىل شارۋاشىلىعى ۆيسە-مينيسترى ازات سۇلتانوۆ جاۋاپ بەردى.

— كليماتتىڭ وزگەرۋى مەن سۋ تاپشىلىعى سالدارىنان اۋىل شارۋاشىلىعىن بەيىمدەۋ ءۇشىن مينيسترلىك قانداي شارالار قابىلداپ جاتىر؟

— كليماتتىڭ وزگەرۋى جاعدايىندا قازاقستان اۋىل شارۋاشىلىعى الدىندا قۋاڭشىلىق، سۋ تاسقىنى مەن شولەيتتەنۋدىڭ تەرىس سالدارىن بارىنشا ازايتۋ مىندەتى تۇر. وسىعان بايلانىستى مەملەكەتتىك ورگاندار عىلىمي ۇيىمدارمەن، بيزنەس وكىلدەرىمەن جانە قوعاممەن بىرلەسىپ، بۇل قاتەرلەردىڭ الدىن الۋعا باعىتتالعان ءبىرقاتار شارالاردى ىسكە اسىرىپ كەلەدى.

ۇزاق مەرزىمدى شەشىم رەتىندە ەگىس القاپتارىن ءارتاراپتاندىرۋ، جوعارى رەنتابەلدى داقىلدار كولەمىن ۇلعايتۋ، سۋ كوپ قاجەت ەتەتىن جانە مونوداقىلداردى قىسقارتۋ، جەردى ۇتىمدى پايدالانۋ، سۋ ۇنەمدەۋ تەحنولوگيالارىن ەنگىزۋ جانە سۋ تۇتىنۋدى ەسەپكە الۋدىڭ سيفرلاندىرىلعان جۇيەسىن ەنگىزۋ سەكىلدى جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە. سونىمەن قاتار سۋ رەسۋرستارىن ءتيىمدى باسقارۋدى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن سۋدى ەسەپكە الۋدى تاريفتەۋ جانە سيفرلاندىرۋ جۇيەسى دە ەنگىزىلىپ جاتىر.

— قۋاڭشىلىق پەن سۋ تاپشىلىعىنان زارداپ شەككەن اۋىل شارۋاشىلىعى وندىرۋشىلەرىنە قانداي مەملەكەتتىك قولداۋ تۇرلەرى كوزدەلگەن؟

— تابيعي سيپاتتاعى توتەنشە جاعدايلار سالدارىنان زارداپ شەككەن اۋىل شارۋاشىلىعى وندىرۋشىلەرىن قولداۋ ماقساتىندا 2024 جىلعى 17 مامىرداعى №167 بۇيرىقپەن «زياندى وتەۋ قاعيدالارى» بەكىتىلدى. اتالعان قاعيدالارعا سايكەس، كەلتىرىلگەن زيان ءبىر رەتتىك نەگىزدە توتەنشە جاعدايلاردىڭ سالدارىن جويۋعا ارنالعان جەرگىلىكتى بيۋدجەت قاراجاتى، ۇيىمدار مەن ەرىكتى جارنالار ەسەبىنەن وتەلەدى. قۇجاتتا وسىمدىك جانە مال شارۋاشىلىعى سالالارىنداعى زياندى وتەۋ ءتارتىبى ناقتى كورسەتىلگەن.

— سۋ ۇنەمدەۋ تەحنولوگيالارىن ايماقتىق دەڭگەيدە ەنگىزۋ جوسپارلانىپ وتىر ما؟

— سوڭعى جىلدارى ۆەگەتاسيالىق كەزەڭدە سۋ از بولۋى ءجيى بايقالادى. وسىعان بايلانىستى مينيسترلىكتىڭ باستى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى — سۋ تۇتىنۋ جۇيەسىن ءتيىمدى جولعا قويۋ. قازىرگى تاڭدا سۋ كوپ قاجەت ەتەتىن داقىلداردى قىسقارتا وتىرىپ، ەگىس القاپتارىن ءارتاراپتاندىرۋ باعدارلاماسى جۇزەگە اسىرىلۋدا. سونىمەن قاتار سۋ ۇنەمدەۋ تەحنولوگيالارىن ەنگىزۋ كەزىندە مەملەكەتتىك قولداۋ كورسەتىلەدى.

مىسالى، 2025 جىلى سۋ ۇنەمدەۋ تەحنولوگيالارىمەن ماقتا ەگۋ كولەمىن 50 مىڭ گەكتارعا دەيىن ۇلعايتۋ جوسپارلانعان (2024 جىلى – 1،9 مىڭ گەكتار). سونداي-اق سۋ ۇنەمدەۋ تەحنولوگيالارىن پايدالانۋ ارقىلى سۋارمالى جەرلەر كولەمىن كوبەيتۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلىپ جاتىر. 2024 جىلدىڭ وزىندە مۇنداي جەرلەردىڭ كولەمى 101 مىڭ گەكتارعا ارتتى، ال قوسىمشا 57 مىڭ گەكتار جەر لازەرلىك تەگىستەگىش ارقىلى تەگىستەلدى.

جالپى، سۋ ۇنەمدەۋ تەحنولوگيالارىن قولداناتىن سۋارمالى جەرلەردىڭ كولەمى 470،1 مىڭ گەكتارعا جەتتى. 2030 جىلعا قاراي بۇل كورسەتكىشتى 1 ملن 362 مىڭ گەكتارعا دەيىن جەتكىزۋ جوسپارلانعان. بۇل تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋگە ينۆەستيسيالىق سۋبسيديالار (شىعىننىڭ 80%-ىنا دەيىن)، سۋ بەرۋ قىزمەتتەرىن سۋبسيديالاۋ، جابدىقتاردى نەسيەلەۋ جانە ليزينگ ارقىلى قولداۋ تەتىكتەرى قاراستىرىلعان.

— مۇنداي كليماتتىق ۇدەرىستەر اۋىل شارۋاشىلىعىنا قالاي اسەر ەتىپ وتىر؟ ەگىس القاپتارى قىسقارىپ جاتىر ما؟ مال شارۋاشىلىعىنىڭ ونىمدىلىگى تومەندەدى مە؟

— سوڭعى جىلدارداعى جاعىمسىز كليماتتىق قۇبىلىستار، مىسالى، 2023 جىلى جامبىل وبلىسىنداعى قۋاڭشىلىق پەن 2024 جىلى سولتۇستىك وڭىرلەردەگى سۋ تاسقىنى بەلگىلى ءبىر شىعىندارعا الىپ كەلدى. ماسەلەن، 2023 جىلى قىرعىز رەسپۋبليكاسىنان سۋ جەتكىلىكسىز كەلۋىنە بايلانىستى جامبىل وبلىسىندا وڭىرلىك دەڭگەيدەگى توتەنشە جاعداي جاريالاندى. ناتيجەسىندە، ق ر ۇكىمەتىنىڭ 2023 جىلعى 26 قىركۇيەكتەگى №834 قاۋلىسىنا سايكەس، اگروونەركاسىپ كەشەنىنىڭ 358 سۋبەكتىسىنە 8 049 گەكتار جەر بويىنشا زيان وتەلدى.

ال 2024 جىلعى سۋ تاسقىنى كەزىندە كەيبىر القاپتاردى سۋ باسقانىنا قاراماستان، ەگىس ناۋقانىنا كەرى اسەر ەتپەدى — بۇل القاپتار اۋىسپالى پار ارقىلى قالپىنا كەلتىرىلدى.

— اداپتاسيالىق ستراتەگيالاردى ازىرلەۋگە شەتەلدىك ساراپشىلار تارتىلدى ما؟ قانداي باعىتتاردا ىنتىماقتاستىق جۇرگىزىلىپ جاتىر جانە قانداي ناتيجەلەر بار؟

— مەملەكەت باسشىسىنىڭ 2021 جىلعى 30 جەلتوقسانداعى تاپسىرماسىنا سايكەس 2021–2030 جىلدارعا ارنالعان اگروونەركاسىپتىك كەشەندى دامىتۋ تۇجىرىمداماسى قابىلداندى. بۇل قۇجاتتا قازاقستاننىڭ «جاسىل ەكونوميكاعا» كوشۋى جانە 2060 جىلعا دەيىن كومىرتەك بەيتاراپتىعىنا قول جەتكىزۋ جولدارى ايقىندالعان.

وسى ماقساتتاردى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن حالىقارالىق ساراپشىلاردىڭ، سونىڭ ىشىندە بۇۇ ازىق-تۇلىك جانە اۋىل شارۋاشىلىعى ۇيىمىنىڭ (فاو) قاتىسۋىمەن كومىرتەك بەيتاراپتىعىنا قول جەتكىزۋ جونىندەگى جول كارتاسى ازىرلەندى. قازىرگى تاڭدا بۇل جوسپار قارالۋ ۇستىندە جانە تابيعي رەسۋرستاردى ورنىقتى باسقارۋ، پارنيكتىك گازدار شىعارىندىلارىن ازايتۋ جانە كليماتقا ءتوزىمدى تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋ بويىنشا كەشەندى شارالاردى قامتيدى.

— كليماتتىق قاتەرلەر جاعدايىندا ورنىقتى اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋ بويىنشا ۇلتتىق نەمەسە وڭىرلىك ستراتەگيا دايىندالىپ جاتىر ما؟

— ءيا، مۇنداي جۇمىس جۇرگىزىلىپ جاتىر. 2021 جىلدىڭ سوڭىندا قابىلدانعان 2021–2030 جىلدارعا ارنالعان اگروونەركاسىپتىك كەشەندى دامىتۋ تۇجىرىمداماسى — ورنىقتى اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋ بويىنشا ۇلتتىق ستراتەگيانىڭ نەگىزى.

ول اۋىل شارۋاشىلىعى ءوندىرىسىن ءارتاراپتاندىرۋ، يننوۆاسيالىق تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋ، جەر جانە سۋ رەسۋرستارىن ۇتىمدى باسقارۋ سياقتى ماڭىزدى باعىتتاردى بىرىكتىرەدى. سونىمەن قاتار، «جاسىل ەكونوميكاعا» كوشۋ تۇجىرىمداماسىمەن جانە 2060 جىلعا دەيىن كومىرتەك بەيتاراپتىعىنا قول جەتكىزۋ ستراتەگياسىمەن تىعىز ۇيلەستىرىلگەن، بۇل اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنىڭ ۇزاق مەرزىمدى تۇراقتى دامۋىن قامتاماسىز ەتەدى.

— اڭگىمەڭىزگە راحمەت!