ەلىمىزدە اتوم ەلەكتر ستانسياسىن (اەس) سالۋ ماسەلەسى كۇننەن كۇنگە وزەكتىلىگىن ارتتىرىپ وتىر. الايدا، بۇگىندە قازاقستان اەس-تى قاي ەلدىڭ سالاتىنىنا قاتىستى ناقتى شەشىم قابىلداعان جوق. ازىرگە، تىزىمدە تۇرعان ءتورت مەملەكەتتىڭ جوبالىق ۇسىنىستارىن قاراستىرىپ، ساراپتاۋعا سالماق.
بىلتىر قاراشا ايىنىڭ سوڭىندا «سامرۇق-قازىنا» قورى فرانسۋزدىق «Assystem» كومپانياسىمەن ىنتىماقتاستىق ورناتىپ، مەموراندۋمعا قول قويعان ەدى. بۇل قۇجات ەلدە اتوم ەلەكتر ستانسياسىن قۇرۋ كەزىندە كادرلار دايارلاۋ جانە تەحنيكالىق كەڭەس بەرۋ مۇمكىندىگىن قاراستىرادى. ايتا كەتۋ كەرەك، مەموراندۋم پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ فرانسياعا ساپارى اياسىندا جاسالدى.
«سامۇرىق-قازىنا» قورىنىڭ باسشىسى الماسادام ساتقالييەۆتىڭ ايتۋىنشا، بولجامدى-ەنەرگەتيكالىق تەڭگەرىم 2032 جىلعا قاراي قۋاتى 2 400 مۆت-قا دەيىنگى اتوم ەلەكتر ستانسياسىن سالۋ قاجەتتىلىگىن كورسەتتى. ستانسيانىڭ جوباسىن بارلىق ۇزدىك تەحنولوگيالاردى بارىنشا ەسكەرەتىن حالىقارالىق ينۆەستورلار جۇزەگە اسىرۋى ءتيىس ەكەنىن ءتۇسىندىردى. اتاپ ايتقاندا، يادرولىق، نەگىزگى جابدىقتى جەتكىزۋشىلەر رەتىندە CNNC – قىتايلىق كومپانيا، KHNP – كورەيلىك كومپانيا، رەسەيلىك «روساتوم» جانە فرانسۋزدىق EDF ۇسىنىستارى قاراستىرىلادى. گەنەراسيالىق جابدىق بويىنشا نەگىزگى جەتكىزۋشىلەر General Electric جانە Doosan كومپانيالارى دەلىندى.
الايدا، ءقازىر قوعامدا اەس-تى فرانسيا مەملەكەتى سالادى دەگەن پىكىر جەلدەي ەسىپ ءجۇر. بۇل تۋرالى «قازاقستان اتوم ەلەكتر ستانسيالارى» ءجشس-نىڭ اتوم ەنەرگەتيكا ءبولىمىنىڭ ينجەنەرى اسۋان سيابەكوۆ ەگجەي-تەگجەيلى ءتۇسىندىرىپ بەردى.
– الەۋمەتتىك جەلىلەردە اەس-تى فرانسيا مەملەكەتى سالادى ەكەن دەگەن اقپاراتتار ءجۇر. بىزدە ءقازىر 4 كومپانيادان تۇراتىن شورت پاراق جاساقتالعان. اتاپ ايتقاندا، رەسەيدىڭ روساتوم، قىتايدىڭ CNNC، وڭتۇستىك كورەيانىڭ KHNP جانە فرانسيانىڭ EDF كومپانيالارى. بارلىعىمەن كەلىسسوز بىردەي دەڭگەيدە ءجۇرىپ جاتىر. ەشقايسىسىنا دا باسىمدىق بەرىلىپ وتىرعان جوق. ەندى رەاكتورلارىنا كەلەتىن بولساق، بارلىعىنىڭ قۋاتى شامالاس: 1200 – 1400 مۆت. بىلتىر قاراشا ايىنىڭ سوڭىندا پرەزيدەنت فرانسياعا بارعان ساپارىندا قارالعان باستى ماسەلەنىڭ ءبىرى – اەس تاقىرىبى بولدى. Assystem كومپانياسىمەن مەموراندۋمعا قول قويىلىپ، ونىڭ اياسىندا اەس سالىنعان جاعدايدا كادر دايىنداۋعا كومەكتەسۋ، تەحنيكالىق قاداعالاۋ جۇمىستارى قاراستىرىلعان. بۇل فرانسۋز كومپانياسى بىزگە اەس سالىپ بەرەدى دەگەن ءسوز ەمەس. ونىڭ ۇستىنە بۇل كومپانيا شورت-پاراقتا جوق. ال اەس سالۋى مۇمكىن تىزىمدە فرانسيانىڭ EDF كومپانياسى عانا بار.
– اەس سالاتىن اۋداندى تاڭداۋ ماسەلەسى قوعامدىق تالقىلاۋعا شىعارىلادى ەكەن. وسى جونىندە تارقاتىپ ايتاسىز با؟
– بۇل جەردە جاريا تىڭداۋلار وتەدى. ءبىز اەس سالاتىن ايماقتىڭ حالقىن جيناپ، كەزدەسۋ ۇيىمداستىرامىز. ول الماتى وبلىسىنىڭ جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندارىمەن كەلىسىلىپ جاسالادى. «اتوم ەنەرگەتيكاسىن پايدالانۋ تۋرالى» زاڭنىڭ 12-تارماعى، 1-بولىمىندە يادرولىق قوندىرعىلاردى ورناتۋ بويىنشا ۇكىمەتتىڭ شەشىمى كەرەكتىگى ايتىلعان. دەمەك، ۇكىمەت ونى وزدىگىنەن شەشە سالمايدى. زاڭ اياسىندا جەرگىلىكتى ورگاندارمەن جۇمىس ىستەپ، سولاردىڭ كەلىسىمى ارقىلى شەشىم قابىلدايدى. ايتا كەتۋ كەرەك، 2022 جىلى 15 قاراشادا الماتى وبلىسى ءماسليحاتىنىڭ كەزەكتەن تىس 29-شى سەسسياسى ءوتتى. وندا حاتتاما تولتىرىلىپ، قۇجاتتا «الماتى وبلىسى جامبىل اۋدانى ۇلكەن اۋىلى اۋدانىندا اەس قۇرىلىسىن اتالعان اۋىل تۇرعىندارىمەن شەشۋ كەرەكتىگى» كورسەتىلگەن. ەندى ءبىز زاڭ اياسىنا سۇيەنە كەلە، اەس سالۋ ماسەلەسى بويىنشا 28 اقپان كۇنى الماتى وبلىسى ۇلكەن اۋىلىندا جاريا تىڭداۋلار وتكىزەمىز.
– بيىل اەس سالاتىن كومپانيانىڭ اتى اتالا ما؟
– ەنەرگەتيكا مينيسترلىگىنىڭ كەڭەيتىلگەن القا وتىرىسىندا مينيستر بولات اقشولاقوۆ 2022 جىلى جۇڭگو، رەسەي، فرانسيا، وڭتۇستىك كورەيا سياقتى ەلدەردىڭ جەتكىزۋشىلەرىنەن تەكسەرىلگەن رەاكتورلىق تەحنولوگيالاردىڭ قىسقا ءتىزىمى جاسالعانىن ەسكە سالدى. وسى جىلى رەاكتورلىق تەحنولوگيانى تاڭداۋ بويىنشا جۇمىس جۇرگىزىلەتىندىگىن اتاپ ءوتتى.
