ەڭبەك ادامى ەل ىشىندە دە ابىرويعا يە. مەملەكەت تە «جۇمىس ىستەيمىن، كاسىپ باستايمىن، بەلگىلى ءبىر ءىستى قولعا الامىن» دەيتىن ازاماتتارعا قولداۋدى ايامايتىنى انىق. ولاردىڭ قاتارىندا شاعىن كاسىپتىڭ ارقاسىندا ءوزىن عانا ەمەس، وزگە ازاماتتاردى دا قامتاماسىز ەتىپ وتىرعان، ەڭبەكتى سۇيگەن، باسقالاردى دا ەڭبەكسۇيگىشتىككە باۋلىپ وتىرعان ادامدار بارشىلىق.

مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ تا ءوزىنىڭ جولداۋلارىندا كاسىپكەرلىكتى دامىتۋ قازاقستان نازار اۋدارۋى قاجەت باسىم باعىتتاردىڭ ءبىرى ەكەنىن بىرنەشە مارتە انىق ايتقان ەدى. سونىڭ ىشىندە جاۋاپتى ورگاندارعا بيزنەسكە قارجىلاي قولداۋ كورسەتۋ سەرپىن الۋى قاجەت ەكەنىن تاپسىردى. بۇل تۇستا 2021-2025 جىلدارعا ارنالعان كاسىپكەرلىكتى دامىتۋ جونىندەگى ۇلتتىق جوبا شەڭبەرىندە جاڭا بيزنەس-يدەيالاردى ىسكە اسىرۋعا بولىنەتىن مەملەكەتتىك گرانتتارعا دا ەرەكشە توقتالىپ ءوتۋ ورىندى. مۇنداي باعىتتاعى جۇمىستار قازاقستاننىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندە، ءار وڭىردە بەلسەندى تۇردە قولعا الىنىپ، بۇگىندە ءوز ناتيجەسىن، جەمىسىن بەرىپ جاتىر. سوعان وراي ەل اراسىندا دا ناعىز «ەڭبەك ادامىنىڭ» بەت-بەينەسى قالىپتاسىپ كەلە جاتىر. ءوز كاسىبىن اشىپ، بىرنەشە ادامدى جۇمىسپەن قامتىپ وتىرعان ازاماتتىڭ ءبىرى – جەتىسۋ وبلىسى تالدىقورعان قالاسىنىڭ تۇرعىنى جاقسىلىقوۆ ەرلىك بەيبىت ۇلى.

كاسىپكەرلىكتى قولداۋ جونىندەگى ءىس-شارالاردى ۇيىمداستىرۋ جانە قارجىلاندىرۋ قاعيداتتارىنا سايكەس 2023 جىلى تالدىقورعان قالاسىنىڭ تۇرعىنى ەرلىك بەيبىت ۇلى ءوزىنىڭ «Paradise tree» اتتى جەكە كاسىپكەرلىگىنەن كاسىپكەرلىك باستاماسىنا كومەك الۋ ءۇشىن شاعىن نەسيە الۋ ماقساتىنا اگروكرەديتتىك كورپوراسياعا جۇگىنگەن. ناتيجەسىندە كرەديتتىك كوميسسيانىڭ 4ء-شى وتىرىسىندا، ياعني 2023 جىلعى 25 مامىردا اعاشتان جاسالعان بۇيىمداردى شىعارۋ ءۇشىن نەگىزگى قۇرالداردى ساتىپ الۋعا 5 000 000 تەڭگە سوماسىنداعى بيزنەس جوبا ماقۇلدانعان. وسى ورايدا ەرلىك جاقسىلىقوۆتىڭ وزىمەن سۇحباتتاسىپ، بۇل كاسىپتى قالاي اشقانىن سۇراپ كوردىك.

– ءوزىڭىز تۋرالى تانىستىرىپ وتە الاسىز با؟ قاي ءوڭىردىڭ تۋماسىسىز؟ بۇل كاسىپكە بۇرىننان قىزىعاسىز با؟

– مەن 1989 جىلى الماتى قالاسىندا دۇنيەگە كەلگەنمىن. ال تالدىقورعان قالاسىنا كوشىپ بارعانىما ءۇش جىلداي ۋاقىت بولدى. تۋىسقاندارىم، باۋىرلارىم وسى جاقتا تۇرادى. نەگىزى ايەلىم تەمىربەك جۇرگەنوۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ونەر اكادەمياسىن بىتىرگەن. ءوزى – سۋرەتشى، ديزاينەر-ينتەرەر. مەن دە شىعارماشىلىققا، ونەرگە، سۋرەتكە سالۋعا جاقىنمىن. ماكەتتەر جاسايمىن.

– اعاشتان بۇيىمدار جاساۋ دەگەن يدەيا قالاي كەلدى؟ كەز كەلگەن دۇنيەنى باستاۋعا ءبىر نەگىز كەرەك قوي. ءسىزدىڭ تاجىريبەڭىزدە قالاي بولدى؟

– تويلارعا مەيرامحانالارعا بارامىز. سول كەزدە استاۋلارىنىڭ ساپاسى اسا ۇنامايتىن، ناشار بولاتىن. نارىقتى زەرتتەدىم. جاقسى ءبىر ساپادا ءوزىم جاساسام با ەكەن دەپ ويلادىم. كەيىن سول استاۋدى جاقسى ساپادا شىعارىپ، تويحانالارعا ساتۋ دەگەن وي دا بولدى.

– ال كاسىپ اشۋعا قارجىنى قايدان الدىڭىز؟ جاسىرىن بولماسا، قانشا اقشامەن باستادىڭىز؟

– وسىلايشا يدەيا كەلگەن سوڭ قاراجات ىزدەي باستادىم. سول قاراجاتتى ىزدەپ جۇرگەن كەزدە ەكى جارىم پايىزبەن جاس كاسىپكەرلەرگە اگروكرەديت بەرىلىپ جاتتى. بيزنەس جوسپارىمدى جاساپ، دايىندالىپ بارىپ وتكىزدىم. كوميسسياعا تاپسىرىپ، ەكى جارىم پايىزبەن اگروكرەديت الدىم. جالپى 5 ميلليون تەڭگە. سول 5 ميلليون تەڭگەگە ەكى ستانوك الدىم، قالعان قۇرال-جابدىقتى ءوز اقشاما الدىم. ءسويتىپ، شاعىن بيزنەس اشتىق.

– بۇل جۇمىسپەن ءوزىڭىز عانا اينالىساسىز با؟ الدە قولاستىڭىزدا تاعى دا ادامدار بار ما؟

– اللاعا شۇكىر، ءقازىر 4 ادام جۇمىس ىستەيدى. ونىڭ ەكەۋى – ءوز باۋىرىم. ەكەۋىن شەتتەن العانمىن. وسىلايشا، ءۇش وتباسىن اسىراپ وتىرمىز. ايلىقتارى دا جاقسى. كەم دەگەندە 200-250 مىڭ تەڭگە الادى. بۇل كاسىپپەن اينالىسقانىمىزعا ءبىر جىلداي بولىپ قالدى. تابىس جاقسى، قۇرالدار دا جاقسى.

– ال تاپسىرىس جاعى قالاي؟ قۇيىلعان قارجى، مەملەكەتتەن بولىنگەن كومەك، وزدەرىڭىزدىڭ ەڭبەكتەرىڭىز بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە اقتالىپ جاتىر ما؟ ناتيجە بار ما؟

– تاپسىرىس تا كوپ، اللاعا شۇكىر، ۇلگەرمەي جاتىرمىز. ايىنا 30 كۋب اعاشتى وڭدەيمىز. ايىنا 600 استاۋ ساتامىز. ءبىر استاۋدىڭ ورتاشا باعاسى – ون مىڭ تەڭگە. تويحانالار، بازارلار، كافەلەر، Instagram ارقىلى ساتاتىندار كوتەرمە باعامەن الادى. ءبىز تەك استاۋ جاسامايمىز، توعىزقۇمالاق جاسايمىز، ستەيككە، پيسساعا اعاشتان ىدىستار جاسايمىز، تاقتايلار دا شىعارامىز. اعاشقا قاتىسى بار نارسەلەردىڭ ءبارىن جاسايمىز.

– كاسىپتى العا قاراي قانداي باعىتتا دامىتامىن دەپ ويلايسىز؟ ناقتى جوسپارلارىڭىز بار ما؟ بولسا، بولىسە الاسىز با؟

– بولاشاقتا سەح سالامىز دەگەن ويىمىز بار. جەرىمىزدى الىپ قويدىق. وسى كۇزدە گرانتقا قاتىسقانبىز. ءبىراق ۇتا المادىق. نەگىزى بيزنەس جوسپارىمىز جاقسى بولاتىن. بيىل تاعى دا قاتىسساق دەگەن جوسپارلاپ وتىرمىز. بولەك ينۆەستيسيا ىزدەسەك پە دەگەن ويىمىز دا بار. ويتكەنى اعاش كەپتىرۋگە تاعى دا قۇرال-جابدىقتار الۋىمىز كەرەك. جالپى جوسپار كوپ، تەك دامي بەرگىمىز كەلەدى.