استاناداعى ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحانادا قازاقستاننىڭ ەڭبەك ەرى، حالىق جازۋشىسى ءابىش كەكىلباي ۇلىنىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىنا ارنالعان «ءابىش الەمى» جۋرنالىنىڭ تۇساۋى كەسىلدى. وعان ەلوردالىق زيالى قاۋىم وكىلدەرى مەن كورنەكتى قالامگەردىڭ تۋعان ەلىنەن كەلگەن ءبىر توپ ازاماتتار قاتىستى.

ۇلى دالانىڭ ۇلى پەرزەنتى اتانعان دارابوز تۇلعانىڭ دۇنيەدەن وزعانىنا دا جىل اينالىپ بارادى. الايدا كۇندەر وتكەن سايىن كەشە عانا ارامىزدا ءتىرى جۇرگەن الىپ ابىزدىڭ بەينەسى مەن ايتقان سوزدەرىن ساعىنا تۇسكەندەيمىز. ول ومىردەن وتكەندە، قازاق دالاسى قوبىزداي كۇڭىرەنىپ، بيىك بايتەرەكتەي تەڭسەلىپ كەتكەن ەدى. سودان-اق ءبىر عاسىردا سيرەك تۋاتىن ساڭلاق تالانتتىڭ ءقادىرىنىڭ قانداي قىمبات ەكەندىگىن تۇيسىنۋگە بولادى.

يگىلىكتى شارادا الدىمەن ءابىش اعا­مىزدىڭ كوزى تىرىسىندە تۇسىرىلگەن دەرەكتى فيلمنەن ءۇزىندى كورسەتىلدى. وندا جازۋشى ءوزىنىڭ تۋعان ەلى – ماڭعىستاۋعا بارىپ، كىر جۋىپ، كىندىك قانى تامعان جەرى تۋرالى تولعانادى. تولقىنداي ساپىرىلىسىپ جاتقان ءومىر جايىندا، قىم-قيعاش تىرشىلىك تۋرالى پاراساتتى پايىمدار ايتادى. ەلىمىز ازاتتىق العان شاقتا ەلباسىمەن بىرگە اتقا ءمىنىپ، تاۋەلسىز مەملەكەتتىڭ ىرگەتاسىن قالاۋداعى تاريحي وقيعالار جايىندا ورالىمدى ويلارىن جەتكىزەدى. ءفيلمدى كورىپ وتىرىپ، ءبىز مۇحتار اۋەزوۆتى كورمەسەك تە، سونىڭ بىردەن-بىر ىزگى جولىن جالعاعان ءابىش كەكىلبايەۆتى كوزىمىزبەن كورىپ، ءسوزىن تىڭداعانىمىزعا ءوز ويىمىزبەن ىشتەي بولسا دا تاۋبە دەدىك.

تاعىلىمعا تولى جيىندا ماڭعىستاۋ وبلىستىق ءماسليحاتىنىڭ حاتشىسى بەك­مۇرات ءجۇسىپوۆ ءسوز الىپ، ادەبي كەشتىڭ ماڭىزىنا توقتالدى. ول ماڭعىستاۋدا ءابىش كەكىلباي ۇلى اتىنداعى رۋحانيات ورتالىعىن سالۋ قولعا الىنعاندىعىن جەتكىزدى. «ءابىش الەمى» جۋرنالى دا سول ىزگى ءىستىڭ ءبىر جالعاسى ەكەندىگىن ايتتى. ودان كەيىن بەلگىلى قوعام قايراتكەرى، عالىم مىرزاتاي جولداسبەكوۆ كەمەل سۋرەتكەردىڭ ازاماتتىق قىرى مەن جازۋشىلىق قاسيەتتەرى جايىندا كەڭىرەك ءسوز قوزعادى. «مەن ومىردە بەس الىپتى كوردىم. ولار: دىنمۇحاممەد قونايەۆ، قانىش ساتبايەۆ، مۇحتار اۋەزوۆ، الكەي مارعۇلان جانە ءابىش كەكىلبايەۆ. وتكەن عاسىردىڭ توقسانىنشى جىلداردىڭ باسىندا ەل الدىندا «ماڭعىستاۋ – اۋليەلەر مەكەنى، بۇل تۇبەكتى 362 اۋليە مەكەن ەتكەن، سولاردىڭ ارامىزدا ءتىرى جۇرگەن 363ء-شىسى ءابىش كەكىلبايەۆ» دەگەن ەدىم. بۇل ءسوز كەزىندە «قازاق ادەبيەتى» گازەتىندە جاريالاندى. مەن بۇل پىكىردەن بۇگىن دە اينىعانىم جوق» دەپ تەرەڭنەن تەبىرەندى. كورنەكتى قالامگەر اكىم تارازي جازۋشىنىڭ ءاپ دەگەننەن ادە­بيەتكە اقىن بولىپ كەلگەندىگىن، ونىڭ پروزالىق شىعارمالارى دا اقىندىق قۋاتتىڭ لەبىمەن جازىلعاندىعىن باياندادى. ال تالانتتى اقىن وڭايگۇل تۇر­جان بولسا «ءبىر قاراعاندا ءابىش كەكىلبايۇلىن جۇرتشىلىققا تانىستىرۋ ارتىق. ال ءبىر قاراعاندا، ءابىش كەكىلبايۇلىن جۇرتشىلىققا تانىستىرۋ قاجەت. ويتكەنى ول ءوز زامانىنا نەمەسە ءبىر ۇلتتىڭ عانا اياسىنا سىيمايدى. قالامگەردىڭ شىعارمالارى ءبىزدىڭ جەر بەتىندەگى كۇندەلىكتى تىرشىلىگىمىزبەن ۇندەسىپ جاتقانىمەن، ونىڭ جۇمباق الەمىن ءتۇسىنۋ وڭاي ەمەس» دەپ تەرەڭنەن تولعادى. ماڭعىستاۋدان ادەيى ات تەرلەتىپ كەلگەن دارىندى اقىن سۆەتقالي نۇرجان ءابىش اعا تۋرالى ساليقالى اڭگىمە ءوربىتىپ، اسىل ازامات ومىردەن وتكەندە ارناعان ازالى ولەڭىن وقىدى. جامپوز جازۋشىعا ارنالعان جاڭا جۋرنالدىڭ تۇساۋىن مىرزاتاي جولداسبەكوۆ پەن قالامگەردىڭ جارى كلارا جۇماباي قىزى كەستى. ودان كەيىن كلارا اپامىز وسى ىزگىلىكتى ىسكە مۇرىندىق بولعان ازاماتتارعا العىسىن ءبىلدىردى. ارداقتى تۇلعا تۋرالى جىپ-جىلى ەستەلىكتەر ايتتى.



شارا بارىسىندا دارىندى كۇيشى سەرجان شاكىرات پەن جىرشى اماندىق كومەكوۆ ونەر كورسەتىپ، ماڭعىستاۋ وبلىستىق كىتاپحاناسى مەن وبلىستىق تاريحي-ولكەتانۋ مۋزەيىنىڭ «ۇلى دالا ابىزى» اتتى كورمەسى ۇيىمداستىرىلدى.

سونداي-اق، سول كۇنى ەلورداداعى م.گوركيي اتىنداعى اكادەميالىق ورىس تەاترىندا ن.ءجانتورين اتىنداعى ماڭعىستاۋ وبلىستىق مۋزىكا دراما تەاترى ءابىش كەكىلباي ۇلىنىڭ «شىڭىراۋ» پوۆەسىنىڭ جەلىسىمەن جازىلعان سپەكتاكلدى جۇرتشى­لىققا ۇسىندى.

دەرەككوز: "استانا اقشامى"

ازامات ەسەنجول