راس، جەرىمىزدىڭ استى دا، ءۇستى دە استاتوك بايلىق. مەندەلەيەۆ كەستەسىندەگى الۋان ءتۇرلى قازبا بايلىقتىڭ تۇگەلگە جۋىعىن قازاقستاننان تابۋعا بولادى-مىس. بىلەتىندەر سولاي دەيدى.
سوعان قاراماي ۇكىمەت 18 ملن. حالىقتى اسىراي الماي وتىر. انىعىندا 18-اق ميلليون. الەمنىڭ ەڭ ءىرى قالالارىندا وسىنشا حالىق تۇرادى.
سوندا ءبىز نەگە بايي المادىق؟ دامىعان، بايىعان ەلدەردىڭ قاتارىنا قوسىلاتىن مۇمكىندىگىمىز دە، الەۋەتىمىز دە بار ەدى عوي؟
الدە باردى ۇقساتا المادىق پا؟ جوق، باردى ۇقساتقاندار بولدى. ءبىراق بۇل بايلىق، استە، حالىققا بۇيىرعان جوق.
تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارىنداعى قازاقستان قالاي تونالسا، ءقازىر دە سولاي تالان-تاراجعا تۇسۋدە…
سوڭعى 10 جىلدا قازاقستاننان ەكى ۇلتتىق قوردىڭ اقشاسىنا پارا-پار قاراجات سىرتقا اعىلىپتى. ناقتىلاساق.
قۋعىنداعى پرەمەر...
اكەجەن قاجىگەلدين ايتۋىنشا، 2004-2015 جىلداردىڭ ىشىندە قازاقستاننان 167 ملرد. دوللار شەتەل اسقان. جىمقىرىلعان. بارماق باستى، كوزى قىستى بولعان…
«قازبا بايلىقتى وڭدى-سولدى ساتۋدان تۇسكەن قارجى بۇل. ءبىر شەتى عانا. شەتەلدەگى جالپى جاسىرىلعان قاراجات 250 ملرد. دوللاردان اسىپ جىعىلادى...»، – دەيدى قاجىگەلدين. كوردىڭىز بە؟ ءبىز توقتاۋسىز تونالۋ ۇستىندەمىز.
ۇكىمەت اقىلدى بولسا، 18 ملن. حالىقتى اسىراۋ قيىن ەمەس ەدى.
ءبىر ويشىلدىڭ بىلاي دەگەنى بار: «اقىلدى ۇكىمەتتىڭ نەگىزگى ماقساتى – حالىقتىڭ تۇرمىس جاعدايىن جاقسارتۋ. الايدا اقىماق ۇكىمەت ءبارىن كەرىسىنشە ىستەيدى، ءوزى قايىرشىنىڭ جاعدايىنا تۇسىرگەن قوعامنىڭ ىشىندە قاتال ءتارتىپ ورناتقىسى كەلەدى».
راس پا؟ راس. حالىقتىڭ تۇرمىسى ءتۇزۋ بولسا، مۇنداي ماقالالار جازىلماس تا، وقىلماس تا ەدى عوي، سولاي ەمەس پە؟
«قازىرگى قازاقستاندا ءومىردىڭ قىزىعىن كورۋ دەگەن تۇسىنىك جوق، وكىنىشكە وراي. كۇنكورىس ءۇشىن كۇرەس قانا بار.
ىزدەنۋ، ءوز-وزىڭدى دامىتۋ، دامىعان ەلدەردىڭ تۇرعىندارى سياقتى
الەمدى ارالاۋ دەگەن ۇعىمدار بىزگە ءالى دە تاڭسىق، ءالى دە جات. بۇعان دا جاعداي كەرەك، ويتكەنى. ال بىزدىكى شە؟ تاماق تابۋ، جانتالاسۋ، جاعا جىرتىسۋ…
18 ملن. حالىقتى اسىراي الماي وتىرعان ۇكىمەتىمىز سونداي دارحان.
شىعىنى بىرنەشە ميلليارد تەڭگەگە شىعاتىن پومپەزدى شارالاردى وتكىزبەي تۇرا ويلانۋ ويىنا كىرىپ شىقپايدى ونىڭ. ءبىز جاي عانا كەدەي ەمەسپىز، داراقى كەدەيمىز، دەمەك.
داراقى كەدەيدىڭ مىرزالىعىنا ءبىر جاعىنان كۇلكىڭ...
ەندى ءبىر جاعىنان جىلاعىڭ كەلەدى.
قازاقستاننىڭ قازىرگى جاعدايى ۇكىمەتتىڭ وسى ۋاقىتقا دەيىن تۇك بىتىرمەگەنىن اڭعارتاتىن سياقتى ما، قالاي؟ بىرەۋدەن وزعان دانەڭەمىز جوق ەكەن. كەرىسىنشە، قالىپ قويىپپىز. «الەمدىك ولشەممەن سالىستارعاندا ورتا ازيا ءالى دە بولسا، «ورتا عاسىرلاردا ءومىر سۇرەدى» ەكەن (بجەزينسكيي).
مۇنايدان تۇسكەن تابىسقا داندايسىعانىمىز سونشالىق، ءوندىرىس، ءونىم ءوندىرۋ دەگەن ماسەلەلەر مۇلدە اتاۋسىز قالىپتى. ۇمىتىلىپتى. ال اشىلىپ جاتقانى انشەيىن كوز الداۋ ەكەن. ءوندىرىس اياعىنان تۇرماق تۇگىل، ورنىنان قوزعالماپتى دا.
“قازاقستاندا ءجىپ ساباقتايتىن ينە تۇگىلى، تۇيمە وندىرىلمەيدى” دەگەن ءسوز سودان قالعان بولار، بالكىم.
«كوپ اسقانعا – ءبىر توسقان» دەيدى. قۇنىنان ايىرىلعان قارا التىننىڭ “ارقاسىندا” اسپاننان جەرگە تۇستىك. مۇنى مويىنداعىمىز كەلمەيدى، ءبىراق. كىم ەكەنىمىز، مىنە، وسى كەزدە ءبىلىندى.
ۇكىمەت ايتاتىن دامۋدىڭ داڭعىل جولىنداعى قازاقستان – انىعىندا مۇنايعا تاۋەلدى كوپ مەملەكەتتىڭ ءبىرى عانا ەكەن.
مۇنايدان باسقا سەنەرى جوق. مۇنايدان باسقا كۇنكورىسى جوق. مۇنايدىڭ ارقاسىندا ءبيتىمىز سەمىرىپ كەلىپتى وسى ۋاقىتقا دەيىن. سىرتىمىز ءبۇتىن، ءىشىمىز ءتۇتىن ەكەن، انىعىندا.
بۇدان كەلىپ ۇكىمەت 18 ملن. حالىقتى قالاي اسىرايدى؟ شىنداپ كەلگەندە، ەلدى بۇگىنگى جاعدايعا جەتكىزگەن بيلىكتىڭ ءوزى ەمەس پە؟ قازاقستاننىڭ بارلىق ساتسىزدىگى مەن باقىتسىزدىعىنالەمدىك داعدارىستان، اقش پەن باتىستان كورۋ قانشالىقتى قيسىندى مۇندايدا؟ «كىنالىنى شەتتەن ىزدەۋ» پسيحولوگيا قايدان، كىمنەن جۇققان بىزگە؟..
دۋمان بىقاي
