Жол және көлік инфрақұрылымын дамыту, әуежайларды жаңғырту, қоғамдық көлікті жақсарту, қатты тұрмыстық қалдықтарды, тиімді басқару және жылу электр орталықтарын жаңарту – бұл және басқа да мәселелер бүгінгі күні Шығыс Қазақстан облысы тұрғындарын алаңдатуда. Атқарылған жұмыстардың қорытындысы, алдағы жоспарлар және басым жобалар туралы ШҚО әкімінің орынбасары Бақытжан Байахметов айтып береді.
– Өңірдегі өзекті мәселе – жол. Шығыс Қазақстанда жол желісін жаңғырту мен көлік инфрақұрылымын дамыту үшін қандай шаралар қабылданып жатыр?
– Шығыс Қазақстан облысы көлік логистикасында маңызды рөл атқарады, себебі ол Ресей мен Қытай арасында орналасқан. Соңғы уақытта осы рөлді нығайтуға бағытталған инфрақұрылымдық жобалар белсенді дамып келеді.
Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың тапсырмасымен салынған Бұқтырма көпірінің пайдалануға берілуі – облыс үшін маңызды жетістік. Бұл нысан логистиканы едәуір жақсартады. Сонымен қатар Катонқарағай мен Зайсанда жаңа әуежайлардың құрылысы басталды. Аталған жобалар өңірдің туристік әлеуетін ғана емес, көлік инфрақұрылымын да күшейтеді.
– Бұл жобалар қалай дамып жатыр?
– 28 наурызда көлік министрі Марат Қарабаев жұмыс сапары аясында жаңа нысандардың, соның ішінде әуежайлардың құрылысын ресми түрде іске қосты. Барлық жұмыстар бекітілген жобалық-сметалық құжаттама бойынша тәжірибелі мердігерлерді тарта отырып жүргізілуде, ал қаржыландыру «Қазаэронавигация» РМК тарапынан қамтамасыз етілуде.
Сонымен қатар өңірде жолдарды жаңғырту жұмыстары белсенді түрде жалғасып жатыр. Мысалы, Қалбатау – Майқапшағай маңызды автожолының құрылысы аяқталуға жақын. Осинов асуы айналма жолының реконструкциясы және «Майқапшағай» бақылау-өткізу пунктінің жаңғыртылуы жүргізілуде.
– Тағы қандай жол жобалары жоспарланып отыр?
– Марқакөл көліне қолжетімділікті жақсарту мақсатында Марқакөл – Ұранқай жолы күрделі жөнделіп, ұзындығы 120 шақырымдық Аустриялық жол инфрақұрылымы жақсартылады. Сондай-ақ Риддерге, Шемонаихаға және Абай облысы бағытындағы Семейге апаратын жолдарда жөндеу жұмыстары жалғасып жатыр.
Өткен жылы, яғни Жол жылы ретінде жарияланған кезеңде рекордтық 710 шақырым жол жөнделді. Биыл тағы 870 шақырым жол жөндеуден өткізіледі. Бұл жұмыстар республикалық та, жергілікті маңызы бар жолдарды да қамтиды.
– Өңірде көлік инфрақұрылымы бойынша тағы қандай бастамалар бар?
– Жол жобаларынан бөлек, «Майқапшағай» және «Үбі» өткізу пункттері маңында кедендік қоймалар құру мәселесі қарастырылуда. Бұл сыртқы сауданы жақсартуға ықпал етеді. Сонымен қатар біз өзен қатынасын қайта жандандырамыз, бұл көрші елдермен экономикалық байланыстарды нығайтады.
Жеке инвестициялар аясында Өскеменде және өңірдегі тау-шаңғы курорттарында аспалы арқан жолын салу жобалары қарастырылуда. Бұл өңірдің туристік тартымдылығын арттырып, көлік қатынасын жақсартуға көмектеседі.
– Ал өңірде қоғамдық көлік саласы қалай дамып жатыр?
– Өткен жылы қоғамдық көлік паркі жаңартылды: 77 автобус және 26 шағын автобус сатып алынды. Биыл тағы 40 техника сатып алынады, бұл облыс тұрғындары үшін жолаушылар тасымалының сапасын жақсартады.
Айта кетейін, осы жобалардың барлығы «тұйық» өңір саналатын Шығыс Қазақстан облысын еліміздің негізгі логистикалық және инфрақұрылымдық орталықтарының біріне айналдыруға бағытталған. Біз бұл өзгерістер көлік қатынасын едәуір жақсартып, өңірдің экономикалық өсуіне серпін беретініне сенімдіміз.
– Бақытжан Кәкенқажыұлы, Өскемен қаласындағы қатты тұрмыстық қалдықтар полигонының толып кету мәселесі бүгінде ең өзекті мәселелердің бірі болып отыр. Қала тұрғындарын оның экологиялық жағдайға теріс әсері алаңдатады. Бұл мәселені шешу үшін қандай шаралар қабылданып жатыр?
– Шмелёв Лог ауданындағы қатты тұрмыстық қалдықтар полигоны 1957 жылдан бері жұмыс істеп келеді. Бүгінгі таңда бұл жерде 7 миллион тоннадан астам қалдық жиналған. 1997 жылдан бастап бұл нысанға ресми түрде «Өскеменспецкоммунтранс» ЖШС қызмет көрсетеді. Ол облыстық экология департаменті берген эмиссия рұқсаты бойынша жұмыс істейді.
Алайда қазіргі қолданыстағы заңнама экологиялық стандарттардың жоғары болуын талап етеді. Қазіргі уақытта қалдықтарды көму лимиттері бірнеше есеге қысқартылды: егер бұрын жылына 70 мың тоннаға дейін қабылданса, 2025 жылға қарай бұл көлем 11,4 мың тоннадан аспауға тиіс.
Жүктемені азайту мақсатында қазіргі уақытта қалдықтарды орналастыру нормативтері қайта қаралып, полигонды жаңғыртудың мүмкін болатын нұсқалары немесе қоқысты қайта өңдеудің жаңа тәсілдері талқылануда. Біз бақылаушы органдармен кеңесіп, қазіргі заманғы экологиялық қауіпсіз шешімдерді қарастырып жатырмыз.
– Жаңа полигон салу жоспарда бар ма? Егер бар болса, бұл үдеріс қандай кезеңде?
– Иә, қазіргі қолданыстағы полигон өз мүмкіндігін тауысты және рекультивациялауға жатады. Қазіргі кезде біз жаңа заманауи полигон салуға арналған жер телімін белсенді түрде іздестіріп жатырмыз.
Айқын талаптар бар: жер учаскесі тұрғын үйден кем дегенде 1 шақырым қашықтықта, әуежайдан 13 шақырымнан жақын емес, су көздерінен 500 метрден алшақ орналасуы және топырақтағы жер асты суы кемінде 20 метр тереңдікте болуы керек.
Сонымен қатар қалдықтарды өңдеу технологиясын таңдау жұмыстары жүргізілуде. Экологиялық және техникалық тұрғыдан қолайлы шешім бекітілгеннен кейін ғана нақты орын таңдалып, құрылыстың басталу мерзімі анықталады.
– Облыста Риддер ЖЭО-ның жағдайына ерекше назар аударылып отыр. Бұл кәсіпорындағы қазіргі ахуал қандай?
– Соңғы екі жылда Риддер ЖЭО-да айтарлықтай өзгерістер орын алды. Жабдықтардың тозу деңгейі 74,5%-дан 45,7%-ға дейін, ал жылу желілерінікі 82%-дан 66,8%-ға дейін төмендеді. Бұл ауқымды жаңғырту жұмыстарының арқасында мүмкін болды. 6 қазандық пен 3 турбина күрделі жөндеуден өтті, 19 шақырым желі ауыстырылды.
2024 жылы Үкіметтің қолдауымен ауқымды жұмыс жүзеге асырылды: екі қазандық жөнделіп, шамамен 13 шақырым желі ауыстырылды, отын жеткізу жүйесі сейсмикалық қорғаныспен күшейтіліп, жаңғыртылды. Бұл жылыту маусымында жылу жеткізудің тұрақтылығы мен сенімділігін едәуір арттырады.
