Бұл ретте Freedom Finance Global компаниясы бір мезгілде Орталық Азияның мынадай төрт елінің: Қазақстан (3600 респондент), Өзбекстан (3600), Қырғызстан (1600) және Тәжікстан (1200) тұрғындарының тұтынушылық сенімділігін, инфляциялық және девальвациялық күтулерін бесінші ай қатарынан зерттеп келеді.
Қазақстанда бір айлық өсім барлық бес қосалқы индексті көрсетті, оның ішінде қорытынды нәтиже есептеледі. Бірақ ағымдағы жай-күйді бағалауға байланысты индекстер ең күшті өсім болды. Қазақстандықтар соңғы 12 айда ел экономикасындағы және жеке материалдық жағдайындағы өзгерістерді әлдеқайда жақсы бағалай бастады.
Елдегі тұтынушылық сенімділіктің өсуі нақты бағалаудың айтарлықтай жақсаруына байланысты болды. Экономиканың ағымдағы жай-күйін бағалау қосалқы индексі 8,9 тармаққа өсіп, 85,4 тармаққа жетті, бұл зерттеу тарихындағы рекордтық көрсеткіш болып табылады. Қазақстандықтардың 23%-ға жуығы соңғы жылда экономика жақсы көрсеткіш көрсетті деп есептейді.
Өңірлер бойынша ең жақсы нәтиже Қызылорда облысында байқалады, онда тұрғындардың 36%-ы экономикадағы оң өзгерістерді атап өтті. Сондай-ақ, оң өзгеріс тек Түркістан және Жетісу облыстарында теріс өзгерістен басым болып отыр. Экономиканың ағымдағы жай-күйі мәселесінде пессимистердің көбін Батыс Қазақстан және Қарағанды облыстарынан көруге болады. Екі өңірде де теріс жауаптардың үлесі 51%-ға жетеді.
Соңғы 12 айда жеке материалдық жағдайдағы өзгерістерді нақты бағалау қосалқы индексі 6,1 тармаққа өсті. Сауалнамаға қатысқан ел тұрғындарының 37,9%-ы соңғы жылда жеке материалдық жағдайлары жақсарды деп санайды.
Сондай-ақ, ірі сауда жасауға және шығындарға жағдайлардың қолайлылық деңгейі рекордтық жоғары деңгей көрсетті. Қазақстандықтардың 32,8%-ы қазір қандай да бір дәрежеде ірі сауда жасауға қолайлы уақыт деп есептейді.
Қазақстанда инфляциялық күтулер максимумды жаңартты. Дегенмен, инфляциялық сезімдер біршама, жылдық инфляцияның төмендеуімен бірге төмендеуі мүмкін. Бағалардың жылдам өсуін күтетіндердің үлесі бір ай ішінде 24,6%-дан 30,2%-ға дейін өсті, бұл 2022 жылдың желтоқсан айынан бергі ең жоғары көрсеткіш. Бұл ретте келесі 12 ай деңгейінде бағалар 24,4%-дан 27,3%-ға дейін қатты өседі деп күтілуде. Бұл зерттеу барысындағы ең жоғары көрсеткіш болып табылады.
Қазақстандықтардың жекелеген тауарлары мен қызметтерінің арасында ет пен құс етіне, нан мен нан-тоқаш өнімдеріне, сондай-ақ сүт пен сүт өнімдеріне бағаның өсуі аса алаңдатады. Барлық осы тауар бойынша қазақстандықтардың 32-35%-ы қараша айында бағаның қатты өскенін байқады, алайда бұл қазан айының нәтижесінен шамамен 3 пайыздық тармаққа төмен. Ұн жоғары сұранысты тауарлар қатарынан шығып, қазір көкөністер мен жемістерден кейінгі бесінші орында тұрғанын атап өту керек.
Қазақстандықтардың девальвациялық күтулері сәл өсті және қыркүйек айында тіркелген ең жоғары деңгейге жақындады. Бұл қараша айында теңгенің 2%-ға нығаюына қарамастан болды. Сауалнама жүргізілгендердің 55,4%-ы теңге долларға қарағанда бір жылдан кейін әлсірейді деп күтсе(қазан айында 53,9%-ды құрады), ал 36,1%-ы бір айдан кейін әлсірейді деп күтуде (қазан айында 34,4%-ды құрады).
Данияр Оразбаев, Freedom Finance Global компаниясының талдаушысы:
«Орталық Азияның төрт елінің тұрғындарының тұтынушылық сенімділігін зерттеудің бесінші толқыны серпіннің әртүрлі бағыттылығымен, серпілістермен және жекелеген елдердегі кейбір көрсеткіштердің төмендеуімен ерекшеленеді. Алайда, егер жалпы көрініске қарасақ, онда екінші ай қатарынан бүкіл өңірдің тұтынушылық сенімділігі оң аймақта екені байқалады. Бұл үрдісті мемлекет пен бизнес оң қабылдауы мүмкін. Екінші жағынан, бүкіл өңірдегі жылдық инфляцияның төмендеуіне қарамастан, тұрғындардың бағалардың болашақта өсуіне деген бірыңғай сенімділігі жоқ. Сондықтан да инфляцияны мерзімінен бұрын жеңгенін айтпай, инфляциялық күтулерді мұқият бақылау қажет. Зерттеудің келесі толқыны бұл серпіннің бір реттік немесе ұзақ мерзімді екенін көрсетеді».
Қазақстанда несиелерге деген сенім индексі 1,3 тармаққа өсті және шамамен алдыңғы төрт ай деңгейінде қалып отыр. Қазір несие алу үшін қолайлы уақыт деп санайтын қазақстандықтардың үлесі 14,8%-дан 16,6%-ға дейін өсті. Бұл ретте депозитке деген сенім деңгейі 35,5%-дан 34,1%-ға дейін сәл төмендеді. Қазақстандықтардың дәл осыншама үлесі ағымдағы жағдайда банктік депозиттерді мақұлдайды.
Тұтынушылық сенімділік индексі сияқты тыныштық деңгейі де айтарлықтай өсті. Қазақстандықтардың 57,3%-ы қазіргі уақытты мазасыздық тудыратын уақытқа қарағанда тыныш уақыт деп атап өтті (қазан айында 56,3%-ды құрады). Бұл ретте, олардың арасында қазіргі уақытты тыныш уақыт деп нақты жауап берген адамдардың үлесі 32,9%-дан 35,8%-ға дейін елеулі түрде өсті. Жұмыссыздықтың өсуі бойынша күтулер соңғы алты айда 40,3%-ды құрайтын тұрақты деңгейде қалып отыр. Дегенмен, жұмыстың болмауы туралы алаңдаушылық мамыр айынан бері ең төменгі деңгейге жетті. Бір жыл бұрын осыған ұқсас көрсеткіш 38,3%-ды құрады, яғни қазақстандықтардың жұмыссыздық өседі деген қорқынышы осы кезеңде күшейе түсті.
