Қазіргі жаһандық турбуленттілік пен халықаралық қатынастардың тұрақсыздығы жағдайында екіжақты және көпжақты дипломатиялық байланыстардың маңызы ерекше. Орталық Азияда шешуші рөл атқаратын Қазақстан Парсы шығанағындағы мемлекеттермен белсенді серіктестік орнатуда, оның ішінде аймақтағы экономикалық дамыған және стратегиялық маңызды мемлекеттердің бірі Қатар ерекше орын алады. Соңғы жылдары Қазақстан мен Қатар ынтымақтастықты тереңдетуге артып келе жатқан қызығушылық танытып отыр, мұны жоғары деңгейдегі тұрақты сапарлар мен сауда, инвестиция, энергетика және туризм сияқты түрлі салалардағы негізгі келісімдер дәлелдейді.

Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың 2024 жылғы 6-7 желтоқсанда Қатарға ресми сапары өзара іс-қимылды нығайтудың ерекше символы болды. Сапардың екі күндік бағдарламасына Қатардағы негізгі саяси және экономикалық қайраткерлермен кездесулер және халықаралық саясаттың, қауіпсіздік пен тұрақтылықтың өзекті мәселелерін талқылауға арналған жетекші жаһандық алаңдардың бірі болып саналатын беделді халықаралық форум – Доха форумына қатысу кірді. Бұл сапар Қазақстан мен Қатар арасындағы қарым-қатынастың стратегиялық маңыздылығына тоқталып қана қоймай, экономикалық және саяси өзара іс-қимылды кеңейту үшін жаңа мүмкіндіктер ашты.

Қазақстан мен Қатар ынтымақтастығының ұзақ тарихы бар, ол инвестициялық жобаларға өзара қызығушылық пен халықаралық ұйымдар аясындағы бірлескен жұмыстарға негізделген. БҰҰ және Ислам Ынтымақтастығы Ұйымы сияқты платформаларға қатысу арқылы екі ел де әлемдік аренада өз ұстанымдарын нығайтты. Экономикалық дипломатияға ерекше назар аударылады: ауыл шаруашылығы, энергетика және инфрақұрылымдық жобалар сияқты Қазақстанның негізгі секторларына Қатар инвестициялары Қазақстан экономикасының дамуы үшін маңызды ынталандыруға айналды. Өз кезегінде Қазақстан Қатарға «Жасыл экономика» бастамасы және өңірлік көлік-логистикалық инфрақұрылым аясындағы жобаларға қатысудың тиімді мүмкіндіктерін ұсынды.

Қазақстан Президентінің 2024 жылғы 7 желтоқсандағы Доха форумына қатысуы ерекше назар аударуға тұрарлық. Доха форумы әлемдік саясат, халықаралық қауіпсіздік және тұрақты даму мәселелерін талқылауға арналған ең ірі және ең беделді жаһандық алаңдардың бірі болып табылады. Қазақстанның бұл шараға қатысуы оның халықаралық үдерістерге белсенді қатысуға деген ұмтылысының көрінісі ғана емес, сонымен қатар өзінің күн тәртібін әлемдік қоғамдастыққа таныстыру мүмкіндігі болды. Форумға қатысу Қазақстанға жаһандық саясаттың белсенді қатысушысы ретіндегі ұстанымын нығайтуға және жаһандық мәселелерді шешудегі рөлін жариялауға мүмкіндік береді. Заманауи сын-қатерлер – геосаяси шиеленіс, экономикалық дағдарыс және климаттық қауіп-қатер жағдайында мұндай бастамалар Қазақстанның әлемдік аренадағы маңыздылығын көрсетеді.

Бұл мақала Қазақстан мен Қатар арасындағы екіжақты қарым-қатынастарды, олардың тарихи эволюциясын және ынтымақтастықтың негізгі бағыттарын егжей-тегжейлі көрсетуге бағытталған. Мақалада Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың сапары жан-жақты талданып, сапардың негізгі нәтижелері мен жетістіктері, сондай-ақ оның екіжақты қарым-қатынастар үшін маңызы баяндалады. Қазақстанның Доха форумына қатысуына, бұл шараның Қазақстан үшін маңызына және жаһандық саяси және экономикалық үдерістердегі форумның рөліне ерекше назар аударылады. Сараптамалық талдау Қазақстан үшін қандай мүмкіндіктер ашылып жатқанын және жаңа келісімдер негізінде қандай перспективалар туындауы мүмкін екенін түсінуге мүмкіндік береді.
Доха форумы аясында Қазақстан мен Қатар туралы айту өзекті және қажет, өйткені бұл кезекті сапар немесе халықаралық форумға қатысу емес. Бұл Қазақстанның геосаяси ықпалын нығайту және оның экономикалық дипломатиясын кеңейту жолындағы маңызды қадам. Қазақстан аймақтық көшбасшы ретінде ғана емес, жаһандық қауіпсіздік архитектурасын өзгерту және тұрақты даму жағдайында жаһандық шешімдерді ұсынуға дайын ел ретінде де өз ұстанымын нығайтып келеді.

1. Қазақстан мен Қатар арасындағы қарым-қатынастарды дамыту және нығайту
Қазақстан мен Қатар арасындағы қарым-қатынастар саяси, экономикалық, әскери және мәдени-гуманитарлық салаларды қамтитын тұрақты және көп деңгейлі ынтымақтастықтың үлгісі болып табылады. 1993 жылғы 1 шілдеде орнатылған дипломатиялық қарым-қатынастар уақыт өте келе айтарлықтай тереңдеп, жаңа серпін алған стратегиялық серіктестіктің негізі болды. Екі елдің елшіліктерінің астаналарда – 2007 жылы Дохада және 2008 жылы Астанада пайда болуы диалогты нығайту және екіжақты байланыстарды институционалдық дамыту жолындағы басты қадам болды.
1.1.Саяси ынтымақтастық: сенімнің жоғары деңгейі мен тұрақты байланыстар
Қазақстан-Қатар қарым-қатынастары жоғары деңгейдегі белсенді байланыстармен сипатталады, бұл олардың стратегиялық маңыздылығын атап көрсетеді. Саяси диалогтың маңызды кезеңдері мемлекет басшыларының тұрақты сапарлары болды. Мәселен, 2024 жылғы ақпанда Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Қатарға мемлекеттік сапармен барды, ал 2023 жылғы маусымда Қатар Әмірі шейх Тамим бен Хамад әл-Тани Қазақстанға келді. Бұл кездесулер барысында сауда-экономикалық, инвестициялық және мәдени-гуманитарлық ынтымақтастықты кеңейтудің негізгі мәселелері талқыланды.
2022 жылы Қатар Әміріне Қазақстанның ең жоғары мемлекеттік наградасы – «Алтын Қыран» орденінің берілуі екіжақты қарым-қатынасты нығайтудың символы болды. Бұл Қатардың екіжақты ынтымақтастықты дамытуға қосқан айрықша үлесін мойындауын және оның ұзақ мерзімді стратегиялық серіктес болуға дайындығын көрсетеді.
Саяси байланыстар шенеуніктердің телефон арқылы сөйлесулері мен өзара сапарлары арқылы нығайып отыр. 2023 жылдың желтоқсанында Президент Тоқаев Қатар Әмірімен телефон арқылы сөйлесті, оның барысында экономикалық және инвестициялық байланыстарды одан әрі нығайту перспективалары талқыланды. Мұндай тұрақты диалогтар серпінді саяси өзара іс-қимылды, келісімдердің дер кезінде орындалуын қамтамасыз етуді және бірлескен бастамаларды қолдауды көрсетеді.
1.2.Экономикалық ынтымақтастық
Қазақстан мен Қатар арасындағы экономикалық ынтымақтастық жаңа деңгейге көтерілуде. Соңғы жылдары өзара инвестициялық ағындарды нығайтып, екі ел арасындағы тауар айналымының өсуін қамтамасыз ететін бірнеше стратегиялық маңызды келісімдерге қол қойылды.
2024 жылы Қазақстан мен Қатар арасында жалпы құны 20 миллиард доллар болатын ауқымды инвестициялық жобаларды жүзеге асыруды көздейтін ұзақ мерзімді стратегиялық серіктестік туралы келісім жасалды. Мысалы, Қатар «Power International Holding» жобасы аясында Қашаған кен орнында газ өңдеу зауыттарының құрылысына және Қазақстанның газ тасымалдау инфрақұрылымын дамытуға, соның ішінде «Бейнеу-Бозой-Шымкент» газ құбырының құрылысына инвестиция салды.
Тиімді инвестициялық қызметтің мысалы ретінде Қатарлық Power International Holding компаниясының қазақстандық телекоммуникация компанияларының активтерін сатып алу жобасын келтіруге болады. «Қазақтелеком» АҚ-мен серіктестік аясында Tele2 және Altel сатып алу Қазақстанның цифрлық трансформациясының және оның телекоммуникациялық әлеуетінің кеңеюінің символына айналды.
Бір қызығы, Қазақстан мен Қатар арасындағы тауар айналымының көлемі жыл сайын артып келеді. 2022 жылы ол 6,6 миллион долларды құраса, 2023 жылы Қазақстанның экспорты азық-түлік, тоқыма және минералды ресурстарды қамтиды, ал Қатар өнеркәсіп тауарлары мен жоғары технологиялық өнімдер импортталады. Жаңа логистикалық бағыттарды ашқан және туристік ағындардың өсуін ынталандырған тікелей әуе қатынасы жүйесін дамыту туралы келісім маңызды жетістік болды.
1.3.Инвестициялық ынтымақтастық
Соңғы жылдары Қатардың Қазақстандағы инвестициялық белсенділігі артты және бұл үрдіс нығая түсуде. Шетелдік инвесторлардың құқықтарын қолдау және қорғау Қатар капиталының тұрақты ағынының негізі болды. 2024 жылға арналған келісім жалпы құны 17,6 млрд долларды құрайтын бірқатар инфрақұрылымдық жобаларды іске асыруды көздейді, оның ішінде:
 Қазақстанның ішкі қажеттіліктерін қанағаттандыру және газ экспортын ұлғайту үшін 5,7 млрд долларға газ өңдеу зауыттарын салу;
 Өңірлер үшін газдың қолжетімділігін және елдің экспорттық мүмкіндіктерін арттыруға мүмкіндік беретін Ақтөбе-Қостанай газ құбырын және екінші Бейнеу-Бозой-Шымкент желісін салуды қоса алғанда, газ тасымалдау инфрақұрылымын дамыту (7,7 млрд доллар);
 Қазақстанның энергетикалық қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған құны 2,7 млрд доллар болатын энергетикалық жобалар, соның ішінде Ертіс өзенінде су электр станциясының (қуаты 350 МВт) және құрама циклді (1100 МВт) электр станциясының құрылысы.
Қаржы секторында инвестициялық ынтымақтастық белсенді дамып келеді. 2024 жылы Қатардың Lesha Bank-і Bereke Bank-ті сатып алды, бұл қазақстандық банк секторын нығайтуға маңызды қадам болды. Қазақстандық банкті сатып алу туралы мәміле басқа халықаралық инвесторлар үшін Қазақстанның болашағы зор қаржы орталығы ретіндегі тартымдылығы туралы сигнал болды.
1.4.Әскери ынтымақтастық
Қазақстан мен Қатар арасындағы әскери ынтымақтастық әскери кадрларды бірлесіп даярлау туралы стратегиялық маңызды келісімге қол қою аясында алға жылжуда. Бұл келісім тәжірибе алмасу, әскери медицина саласында кадрлар даярлау, сондай-ақ қауіпсіздік саласындағы өзара іс-қимыл үшін жағдай жасауға бағытталған.
Екі елдің әскери делегациялары Дохадағы DIMDEX сияқты қорғаныс өнімдерінің халықаралық ірі көрмелеріне қатысуда. Қол қойылған әскери ынтымақтастық туралы келісім әскери техниканың транзитін және екі елдің әскери полигондарын оқу-жаттығулар өткізу және әскери мамандарды даярлау үшін пайдалануды көздейді.
1.5.Мәдени-гуманитарлық ынтымақтастық
Мәдени-гуманитарлық ынтымақтастық білім, ғылым және өнерді қамтиды. Мысал ретінде Қатар Ұлттық музейінде қазақ тіліндегі аудиогидтің іске қосылуын және Қатарлық Құран қариларының Қазақстандағы халықаралық жарыстарға қатысуын айтуға болады. Жоғары білім саласында Назарбаев Университеті Хамад бен Халифа университетімен ынтымақтастық туралы меморандумға қол қойды, бұл ғылыми және білім алмасу және бірлескен зерттеулер жүргізуге мүмкіндіктер ашты.
Елорданың 20 жылдығына орай Астана қаласында шейх Тамим бен Хамад Әл Тани атындағы мектеп құрылысы маңызды жоба болды. Бұл жоба гуманитарлық ынтымақтастықтың символына және екі ел арасындағы әріптестіктің стратегиялық маңыздылығының көрсеткішіне айналды.
Қорытынды, Қазақстан мен Қатар арасындағы қарым-қатынастар саяси, экономикалық және мәдени салалардағы өзара мүдделерге негізделген серпінді стратегиялық серіктестіктің үлгісі болып табылады. 1993 жылдан бері елдер дипломатиялық коммюникеге қол қоюдан әскери ынтымақтастық пен жалпы құны 20 миллиард доллардан асатын бірлескен инвестициялар туралы келісімдер жасасуға дейінгі ұзақ жолдан өтті.
Қарқынды екіжақты байланыстар, өсіп келе жатқан өзара инвестиция және білім, мәдениет және спорт салаларындағы ынтымақтастық бұл серіктестіктің стратегиялық маңыздылығын көрсетеді. Қазақстан мен Қатар халықаралық аренада өз ұстанымдарын нығайтуға ғана емес, тұрақты дамудың жаһандық үдерістеріне де үлес қосуға ұмтылуда.
Одан әрі мақалада Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың 2024 жылғы 6-7 желтоқсандағы Қатарға ресми сапары егжей-тегжейлі талқыланады. Бұл оқиғалар Қазақстан-Қатар қарым-қатынастары мен Қазақстанның жаһандық саясатқа қатысуы үшін маңыздылығына баса назар аудара отырып, егжей-тегжейлі талданатын болады.
2. Қазақстанның Доха форумына қатысуы: маңызы мен болашағы
Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың 2024 жылғы 7 желтоқсандағы Доха форумына қатысуы халықаралық саясаттағы айтулы оқиғаға айналды және Қазақстанның жаһандық диалогтың белсенді қатысушысы ретіндегі мәртебесін атап өтті. 2003 жылдан бері өткізіліп келе жатқан Доха форумы халықаралық саясаттың, экономиканың және қауіпсіздіктің негізгі мәселелерін талқылауға арналған әлемдегі ең ірі алаңдардың бірі болып табылады. Биылғы жылы форум «Диалог, дипломатия және әртүрлілік» (Diplomacy, Dialogue and Diversity) ұранымен өтті, бұл оның көпжақты ынтымақтастық қағидаттарын ілгерілетудегі орталық рөлін атап көрсетеді.
2.1.Доха форумының Қазақстан үшін маңызы
Қазақстанның Доха форумына қатысуын формальдылық немесе дипломатиялық қимыл деп қарауға болмайды. Бұл Қазақстанның сенімді серіктес және жаһандық саясаттың белсенді қатысушысы ретіндегі имиджін нығайтуға бағытталған стратегиялық қадам. Президент Тоқаевтың өзі атап өткендей, «БҰҰ әмбебап ұйым ретінде адамзат үшін өте қажет». Елбасы БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесін реформалау қажеттігін және Қазақстан сияқты орта державалардың рөлін айта отырып, еліміздің жаһандық мәселелердің шешімін табуға белсенді қатысуға дайын екенін көрсетті.
Сонымен қатар, форумға қатысу Қазақстанның геосаясаттың, жаһандық сауданың және тұрақты дамудың негізгі мәселелері бойынша ұстанымын халықаралық қауымдастыққа ұсынуға мүмкіндік берді. Newsmaker сұхбаты аясында Президент CNN журналисі Джулия Чаттерлидің сұрақтарына жауап берді, бұл оқиғаның резонанстарын арттырды. Тоқаевтың «сауда қақтығыстары мен тарифтік шаралар ең жақсы шешім емес» деген сөздері Қазақстанның еркін сауда қағидаттарына адалдығын және халықаралық экономикалық қақтығыстарға араласпауға ұмтылуын көрсетеді.
2.2.Қазақстан Президентінің Доха форумындағы негізгі жолдаулары
Қасым-Жомарт Тоқаев өз сөзінде әрқайсысы жаһандық күн тәртібі үшін маңызды болып табылатын бірнеше негізгі тақырыптарға тоқталды:
1. Әлемдік саясаттағы орта державалардың рөлі: Президент Қазақстан сияқты орта державалардың, әсіресе БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесіндегі дағдарыс кезінде бейбітшілік пен қауіпсіздікті ілгерілетуде шешуші рөл атқара алатынын атап өтті. Бұл мәлімдеме Қазақстанның халықаралық үдерістердің сындарлы қатысушысы мәртебесін нығайтады.
2. БҰҰ реформасы: Президент ірі державалар арасында көпірдің жоқтығы Қауіпсіздік кеңесінің жұмысын тоқтатқанын айтты. Тоқаев БҰҰ рөлін күшейту қажеттігін атап өтіп, Қазақстанның бұл халықаралық ұйымның реформасын қолдайтынын атап өтті.
3. Сауда саясаты және экономикалық тұрақтылық: Қасым- Жомарт Тоқаев әлемдік саудада тарифтік шаралар мен протекционистік тәсілдерді қолдануды айыптап, оның орнына өзара тиімді сауда байланыстарын нығайтуды ұсынды. Қазақстан ДСҰ мүшесі ретінде инвестициялық ахуалды жақсартуға және шетелдік әріптестердің сенімін арттыруға көмектесетін халықаралық сауда стандарттарына өзінің адалдығын көрсетеді.
4. Аймақтық қақтығыстар және сыртқы саясат: Президент Қазақстанды келіссөздер мен пікірталас алаңы ретінде ұсына отырып, Украина мен Таяу Шығыстағы жағдайды реттеу тақырыбына тоқталды. Бұл Қазақстанның бітімгершілік миссиясын және халықаралық дағдарыстарды шешуде делдал болуға дайын екенін растайды.
2.3.Қазақстанның Доха форумына қатысуының экономикалық пайдасы
Саяси диалогтан басқа, Қазақстанның Доха форумына қатысуы Қатар және басқа форум қатысушыларымен экономикалық өзара іс-қимылды нығайтуға ықпал етті. Бұл үдерісте Президент Тоқаевтың Қатардың Power International Holding және Nebras Power ірі компанияларының өкілдерімен кездесулері ерекше рөл атқарды.
2.3.1.Power International холдингінің басшыларымен кездесу
Президент Тоқаев Муатаз Әл-Хаятпен және Рамез Әл-Хаятпен негізгі инвестициялық жобаларды жүзеге асыру барысы туралы талқылады. Қазақстан мен Power International холдингі стратегиялық салаларда – энергетика және телекоммуникация саласында ынтымақтасады. Ең ірі жобалардың бірі – Қашаған кен орнында газ өңдеу зауыттарының құрылысы. Тоқаевтың өзі бұл жобаның маңыздылығын атап өтіп, «бұл жобалар елдің энергетикалық қауіпсіздігін нығайтуға үлкен үлес қосады» деді.
Тағы бір маңызды жоба – Бейнеу-Бозой-Шымкент газ құбырының екінші желісінің, сондай-ақ жаңа компрессорлық станция мен Ақтөбе-Қостанай газ құбырының құрылысы. Бұл жобалар энергетикалық инфрақұрылымды дамытуға және Қазақстанның экспорттық әлеуетін арттыруға ықпал етеді. Сонымен қатар, Қатарлық инвесторлар Қазақстанның технологиялық дамуының жаңа перспективаларын ашатын жасанды интеллект және өңіраралық электр желілері саласындағы жобаларға қызығушылық танытты.
2.3.2.Nebras Power директорлар кеңесінің төрағасымен кездесу
Сондай-ақ Мемлекет басшысы «Nebras Power» компаниясының директорлар кеңесінің төрағасы Мұхаммед Насер Әл-Хаджримен кездесті. Негізгі жетістіктердің бірі – қуаттылығы 300 мегаватт болатын Семей су электр стансасын салу туралы келісім. Бұл жобаның Қазақстанның жасыл экономикаға өтуі үшін стратегиялық маңызы зор. Мемлекет басшысы 2030 жылға қарай Қазақстанның энергетикалық теңгеріміндегі жаңартылатын энергия көздерінің үлесін 15 пайызға дейін арттыру керектігін атап өтті. Семей су электр стансасы жобасы еліміздің энергетикалық тәуелсіздігін нығайтып, климаттың өзгеруіне байланысты қиындықтарға төтеп беру қабілетін арттырады.
2.4.Қазақстанның Доха форумына қатысуы неге маңызды?
Қазақстанның Доха форумына қатысуының тек дипломатиялық емес, стратегиялық экономикалық маңызы бар. Мұндай деңгейдегі халықаралық форумдар ұлттық мүдделерді халықаралық аренада ілгерілетуге бірегей мүмкіндік береді. Жаһандық тұрақсыздық жағдайында Қазақстан Таяу Шығыс аймағындағы елдер мен халықаралық корпорациялар үшін негізгі серіктес ретіндегі ұстанымын нығайтуға ұмтылуда.
Экономикалық маңыздылығы: Қатармен жаңа инвестициялық келісімдер жасау Қазақстанның қомақты қаржы ресурстарына қолжетімділігін ашады және стратегиялық маңызды салаларда – энергетика, телекоммуникация және көлікте миллиардтаған долларды құрайтын жобаларды жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Power International Holding және Nebras Power компанияларымен кездесулер Қазақстанның инвестициялық мақсат ретінде ғана емес, технологиялық инновациялардағы белсенді серіктес ретінде де әрекет етуге дайын екенін көрсетеді.
Саяси маңызы: Жаһандық саяси тұрақсыздық жағдайында Қазақстан өзін конструктивті диалог пен бейбітшілік бастамалардың жақтаушысы ретінде көрсете отырып, халықаралық саясаттағы позициясын нығайтып келеді. Тоқаевтың Доха форумында сөйлеген сөздерінде Қазақстанның халықаралық аренадағы беделін арттыратын көпжақтылық қағидаттарына және ымыраға келуді іздеуге деген ұстанымы ерекше атап өтілді.
Әлеуметтанушы ретінде, Қазақстанның Доха форумына қатысуы оның халықаралық имиджін нығайту және ұлттық мүдделерді ілгерілету үшін жаһандық диалог алаңдарын пайдаланудың маңыздылығын көрсетеді деп айта аламын. Форум Қазақстанға Қатар және халықаралық корпорациялармен байланыстарды нығайтуға ғана емес, сонымен қатар негізгі жаһандық сын-қатерлерге қатысты өз ұстанымын жариялауға мүмкіндік берді.
Бизнес өкілдерімен кездесулер Қазақстанның тұрақты даму басымдықтарына жауап беретін энергетика, телекоммуникация және цифрлық технологиялар саласында жаңа көкжиектер ашты. Газ өңдеу зауыттарын, су электр станцияларын және жаңа электр желілерін салу туралы келісімдер Қазақстанды экономикалық және энергетикалық тәуелсіздікке жетелейді.
Кеңірек контекстте Қазақстанның Доха форумына қатысуы оның «орта держава» – жаһандық саясатта белсенді рөл атқаруға және бейбітшілік бастамаларын ілгерілетуге ұмтылатын ел мәртебесін нығайтады. Тоқаевтың БҰҰ реформасы және бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтаудағы орта державалардың рөлі туралы сөзі Қазақстанның халықаралық қатынастардағы ықпалды ойыншы болу амбициясын растайды.
Осылайша, Қазақстанның Доха форумына қатысуы аймақтағы позициясын нығайтып қана қоймай, еліміздің жаһандық әлемнің болашағын қалыптастыруға белсенді қатысуға дайын екенін көрсетеді.
3. Доха форумы: мақсаттары, міндеттері, функциялары және оның әлемдік саясаттағы рөлі
Доха форумы – 2000 жылы Қатар Әмірі шейх Тамим бен Хамад Әл Танидің бастамасымен құрылған жаһандық диалог алаңы. Форумның басты мақсаты – қазіргі заманның ең өзекті мәселелерін талқылауға бастамашылық ету және оларды еңсерудің бірлескен шешімдерін әзірлеу. Форум жаһандық қауіпсіздік, климаттың өзгеруі, цифрландыру және киберқауіптер мәселелерін талқылау үшін саясаткерлерді, ғалымдарды, бизнесмендерді және азаматтық қоғам өкілдерін біріктіреді. 2024 жылғы ұраны – «Диалог, дипломатия және әртүрлілік» іс-шараның негізгі құндылықтарын көрсетеді: дипломатиялық ынтымақтастық, ашық диалог және әртүрлі елдер мен аймақтардың пікірлерін есепке алу.
Доха форумы бірнеше стратегиялық функцияларды орындайды. Біріншіден, ол елдерге жаһандық мәселелерді талқылауға және шешуге мүмкіндік беретін көпжақты дипломатияны қолдайды. Екіншіден, форум БҰҰ мен Қауіпсіздік Кеңесі сияқты халықаралық институттарды реформалау бойынша ұсыныстар әзірлеу алаңы қызметін атқарады. Үшіншіден, форум жасыл экономиканы қолдау және Тұрақты даму мақсаттарын жүзеге асыру арқылы тұрақты дамуға ықпал етеді. Төртіншіден, форум цифрлық технологиялар мен жасанды интеллектті реттеу мәселелеріне назар аударады. Соңында, Доха форумы гуманитарлық бастамалармен алмасуға, соның ішінде адам құқықтарын қолдауға және Газа секторы сияқты қақтығыс аймақтарында гуманитарлық көмек көрсетуге ықпал етеді.
Доха форумы жаһандық тұрақсыздық пен әлемдік тәртіптегі өзгерістер жағдайында өте өзекті. Ол Жаһандық Оңтүстіктегі елдерге жаһандық шешімдер қабылдауға белсенді қатысу мүмкіндігін беру арқылы бірполярлық әлемнен көпполярлы әлемге өтуді жеңілдетеді. Форум экономикалық даму деңгейі әртүрлі елдер арасындағы теңдікті арттыратын Қауіпсіздік кеңесі мен Бреттон-Вудс жүйесін реформалау арқылы көпжақтылықты нығайтады. Антонио Гутерриш «ескірген халықаралық институттар уақыт тізбегінде қалып қойғанын» және оларды жаңарту қажет екенін атап өтті. Осы тұрғыда форум жаһандық басқарудың жаңа тәсілдерін іздеу алаңына айналады.
Доха форумы Қатардың жаһандық делдал және бейбітшілік бастамаларына қатысушы мәртебесін нығайта отырып, әлемдік саясатта маңызды рөл атқарады. Қатар Таяу Шығыс пен Газа секторындағы қақтығыстарға делдалдық жасау арқылы бітімгершілік дипломатиясын алға жылжытады. Форум сондай-ақ Қазақстан сияқты елдерге әлемдік аренада өз мүдделерін білдіруге және жаһандық басқару реформаларына қатысуға көмектеседі. Климат пен цифрлық қиындықтарды талқылауға көмектесе отырып, форум жасанды интеллект пен тұрақты дамудың жаңа стандарттарын қалыптастыруға көмектеседі. Осылайша, Доха форумы жаһандық саясат пен тұрақты дамудың болашағына әсер ете алатын шешімдерді талқылау мен әзірлеудің маңызды құралына айналады.
Қорытынды
Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың 2024 жылғы 6-7 желтоқсандағы Қатарға сапары екі ел арасындағы екіжақты ынтымақтастықтың стратегиялық маңыздылығын растады. Қазақстан мен Қатар энергетика, инвестиция, сауда, инфрақұрылымдық жобалар және гуманитарлық ынтымақтастық сияқты негізгі салалардағы қарым-қатынастарды табысты дамытуда. Үнемі өтетін саммит кездесулері мен стратегиялық жобаларды бірлесіп жүзеге асыру екі ел арасындағы әріптестіктің сапалы жаңа деңгейге көтерілгенін көрсетеді. Осы қарым-қатынастың маңызды нәтижесі Қатардың Қазақстанның энергетикалық және көлік инфрақұрылымына көп миллиард доллар инвестиция салуы болды, бұл елдің тұрақты экономикалық өсуіне ықпал етеді.
Қасым-Жомарт Тоқаевтың Дохаға екі күндік сапары Қазақстан-Қатар қарым-қатынастарын дамытудағы маңызды сәт болды. Power International Holding және Nebras Power жетекшілерімен кездесулер инвестициялық ынтымақтастықтың нақты нәтижелерін көрсетті, соның ішінде газ өңдеу зауыттары мен электр станцияларын салу жобалары. Бұл бастамалар Қазақстанның энергетикалық қауіпсіздігін нығайтып, энергетика саласын технологиялық жаңғыртуға негіз жасайды. Қатар Әмірі шейх Тамим бен Хамад әл-Танимен кездесу екі ел арасындағы қарым-қатынастың ұзақ мерзімді стратегиялық сипатын растады. Бірлескен жобаларды сапалы әрі уақтылы жүзеге асыру қажеттігі айтылды, бұл екі тараптың бірлесе жұмыс істеудегі жауапкершілігі мен ынталылығын атап көрсетеді.
Қасым-Жомарт Тоқаевтың Доха форумына қатысуы Қазақстанның халықаралық имиджін нығайтудағы маңызды қадам болды. Мемлекет басшысы Қазақстанның БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесін реформалау, орта державалардың рөлін күшейту және жаһандық басқару архитектурасын өзгерту бойынша ұжымдық шаралардың маңыздылығы бойынша негізгі ұстанымдарын айтты. Оның тарифтік кедергілерді тоқтатуға және әділ жаһандық сауданы қолдауға шақыруы форумға қатысушылардың резонанс тудырды. Доха форумы Қазақстан өз рөлін жаһандық күн тәртібіне ықпал етуге қабілетті «орта держава» ретінде жариялай алатын алаңға айналды. CNN журналистімен Newsmaker Interview панеліне қатысу Қазақстанның халықаралық танымалдылығын арттырып, оның көпжақтылық пен дипломатияға адалдығын көрсетті.
Қасым-Жомарт Тоқаевтың Қатарға сапары және оның Доха форумына қатысуы Қазақстан-Қатар қарым-қатынастарын дамытуға және Қазақстанның халықаралық ұстанымын нығайтуға ұзақ мерзімді салдарларға ие. Қатармен ынтымақтастық әсіресе энергетика, цифрлық технология және телекоммуникация салаларында экономикалық өсудің жаңа мүмкіндіктерін ашады. Доха форумына қатысу Қазақстанға халықаралық институттарды реформалау және тұрақты дамуды ілгерілету бойынша бастамаларды алға тарта отырып, жаһандық күн тәртібін қалыптастыруға белсенді ықпал етуге мүмкіндік береді. Бұл іс-шаралар Қатармен әріптестіктің экономикалық маңыздылығын ғана емес, сонымен қатар жаһандық диалогтың жауапты және сындарлы қатысушысы ретінде Қазақстанның әлемдік саясаттағы рөлінің артып келе жатқанын көрсетеді.