Қазақстандық экономикалық зерттеулер институты "Қазақстан және жаһандық әлем: сын-қатерлер мен мүмкіндіктер" сараптамалық шолуын дайындады, оны әзірлеу кезінде белсенді қатысқан стратегиялық серіктестер: BCG, PwC, Еуропалық Қайта Құру және даму банкі, Бреттон-Вудсты жаңарту жөніндегі Комитеті. Институт басқармасының төрағасы Ерлік Қаражан бұны былай түсіндірді: «біз бүкіл әлемге Қазақстанның басты әлемдік мәселелерді шешуге қатысу дәрежесін, елдің ашық дамуға бағытталғандығын, түрлі салаларда тиімді шешімдерді іздеуге дайындығын көрсеткіміз келеді».
АЭФ-2019 алаңында адам капиталы мәселелері неліктен көтерілетін болады? Жаһандық цифрландыру әлемінде білім қол жетімді болып келе, ғалымдар арасындағы бәсекелестік жаңа келбетке ие болды:бірінші орынға адам экономикасы шығады.Қазақстанның халықаралық бәсекеге қабілеттілігін қалыптастырудағы және оның экономикалық өсуін қамтамасыз етудегі адами капиталдың рөлін айқындайтын біздің еліміздің бәсекеге қабілеттілігін арттырудың маңызды факторы болуы мүмкін және болуы тиіс.
Сонымен бірге, қалалар өзгереді. Әлем үлкен қалалардың, агломерациялардың айналасында шоғырланған. BCG Директорлар кеңесінің төрағасы Ханс-Пол Бюркнердің (Hans-Paul Barker) айтуынша, 2030 жылға қарай қалаларда 5,1 млрд.адам немесе әлемдік халықтың 60% тұратын болады. Экологиялық жүктеме теңдесі жоқ, бүгінгі күні қала тұрғындарының 10% - ы ғана Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының ұсынымдарына сәйкес келетін барабар жағдайларға ие.
«Менің ойымша, теңдестірілген өсімді қамтамасыз ететін үш шешім бар. Біріншіден, қалалар өнеркәсіптің еңбек сыйымды және экологиялық күрделі салаларын өңірлерге ығыстыра отырып, өзінің экономика құрылымын толығымен қалпына келтіруге тиіс. Олар жаңа экономикаға – шығармашылық және білікті жұмыс күшін талап ететін қызмет көрсету секторына бағдарлануы тиіс. Екіншіден, жергілікті билік органдары қоршаған ортаны ластайтындарға аяушылық танытпай, салықтар мен айыппұлдарды көбейтпеуі тиіс. Сонымен қатар, "қалдықсыз және тұйық цикл" саясатын жүргізетін компанияларға нақты қаржылық ынталандырулар ұсыну қажет.Үшіншіден, ұлттық үкіметтер жұмыс күшін аумақтық жоспарлау және жоспарлау саясатын елеулі түрде қайта қарауға тиіс. Адамдарды жұмысқа азырақ баруға және шектеулі ресурстармен бөлісуге мәжбүрлеп, «Адамдар инфрақұрылымға» принципін ұстану кажет», - дейді ол.
Әлемдік экономика да өзгерістерге ұшырайды.«Қазақстан және жаһандық әлем: сын-қатерлер мен мүмкіндіктер» экономикалық зерттеулер институтының сараптамалық шолуында атап өтілгендей, қауіп-қатер геосаяси және геоэкономикалық шиеленіс жағдайында экономиканың өсу қарқыны әлсіз болады. Қауіп-қатерлерді қабылдаудың жаһандық зерттеу нәтижелері бойынша он респонденттің тоғызы негізгі державалардың арасындағы экономикалық және саяси қарама-қайшылықтардың шиеленісуін күтуде.
«Әлемдік экономика қиын кезеңді бастан өткізуде, – дейді Халықаралық валюта қорының директор-таратушысы Кристин Лагард.
– Осыдан бір жыл бұрын экономикалық қызмет қарқыны әлемнің барлық өңірлерінде жеделденген. Алайда, 2018 жылдың екінші жартысынан бастап біз саудадағы шиеленістің күшеюіне және қаржылық жағдайлардың қатаюына байланысты баяулауды байқаймыз. Біз 2019 жылдың соңында жандану болады деп күтеміз, бірақ ол, шамасы, тұрақты емес және жағдайдың нашарлау тәуекелдеріне ұшырайды. Осы тәуекелдердің қатарында – нақты елдермен, мысалы, «брекситпен» байланысты белгісіздік, сондай-ақ сауда саласындағы жалпы шиеленіс және қаржы нарықтарындағы үрейлі көңіл-күй, – деп есептейді ол.
Осы өзгерістерді түсінетін және де жаңғырту процестерін іске асыратын елдер мен ұлттар жаңа өсу болашағына қол жеткізеді. Қазақстан соңғы әлемдік өзгерістер мен трендтерден хабардар болуға дайын және тұрақты білім мен идеялармен алмасу процесіне белсенді қатысады. Осының арқасында алдыңғы қатарлы әлемдік державалармен болашаққа қадам басуға мүмкіндік алады. Барлық сарапшылар Астана экономикалық форумы басты Орта Азиялық алаң болып табылады деген пікірде, онда елдер тап болатын тәуекелдер мен мүмкіндіктер жайлы жемісті талқылаулар, сондай-ақ оларды шешу жолдары ойластырылады .
