Jalpy alǵanda qazaqstandyqtardyń ınvestısıalaýǵa degen yqylasynyń ósýi baıqalady. Ári olar úshin eń basty máseleniń biri kompanıany tańdaý jáne óz salymdarynan tabys alý bolyp tabylady. Sol nemese ózge tańdaý oń nátıje berýi úshin qarjy uıymdarynyń sarapshylaryna júgingen jón. Máselen, Freedom Finance Global taldaýshylarynyń 2020 jyldan 2023 jyldyń 1 toqsany aralyǵyndaǵy ıdeıalardyń tabystylyǵy boıynsha derekter negizindegi statısıkasy olardyń 60%-ǵa derliginiń sátti ekenin kórsetedi. Osy kezeń ishinde barlyǵy 554 ıdeıa usynyldy, aljyldyq kórsetkishtegi olardyńortasha tabystylyǵy 25%-dy qurady.
Investısıalaý úshin ıdeıa tańdaǵan kezde ne nárseni baǵdarǵa alý qajet? Naqty keıstermen birge negizgi sátterdi qarastyramyz.
Álemdik oqıǵalardyń joǵary dárejeli mańyzy bar
Qor naryǵy kúrdeli júıeni bildiredi, oǵan álemdik oqıǵalar yqpal etedi. Elderdegi ekonomıkalyq ósim nemese quldyraý, halyqaralyq qatynastar, saıası ózgerister men basqa da syrtqy faktorlar aksıalardyń baǵalaryna jáne qor naryǵynyń jalpy ónimdiligine áser etýi múmkin. Barlyq aksıalardyń tabystylyǵy men ataýly quny naryqtaǵy jaǵdaılardyń ózgerýine qaraı aýytqyp otyrady. 2020 jylǵy 19 aqpanda COVID-19-dyńtaralýy aksıalar baǵalarynyń erkin quldyraýyn týǵyzǵanǵa deıin qor naryǵynyń órleý shyńy tirkeldi.
İndettiń qor naryǵyna yqpal etý faktorlarynyń biri aksıalar baǵalarynyń kúrt aýytqýlary boldy. Barlyq kúsh-jigerge qaramastan, naryq úrdisterin aldyn ala boljaý qıyn boldy. İrgeli trendter bir kompanıalardy rekordtyq jyldamdyqpen alǵa ilgeriletip údep otyrsa, al basqalar úshin aqyrynyń bastalýy boldy. Tehnologıalyq jáne farmasevtıkalyq kompanıalar tamasha ósimdi kórsetti.
Osylaısha, 2020 jylǵy shildede ınvestorlar Freedom Finance Global taldaýshylarynyń usynymdary negizinde nebári bir aptanyń ishinde jelilik platformalar men baǵdarlamalyq jasaqtama ázirleýshisi Ciena Corporation (CIEN) qaǵazdarynyń arqasynda 13,5% tabys ala aldy.
COVID-19-ǵa qarsy vaksınanyń ázirleýshisi Moderna Inc.-tiń (MRNA) aksıalaryn satyp alý týraly ınvestısıalyq ıdeıa 2020 jylǵy sáýir aıynyń ortasyndaǵy ený núktesinen nebári bir aıdyń ishinde 80% tańǵalarlyq ósim kórsetti. 2021 jyldyń basynda brokerdiń taldaýshylary aqýyz negizindegi vaksınalardy óndirýshi Novavax-tyń (NVAX) quny $131 baǵaly qaǵazdaryn satyp alýdy usyndy.
Eki aı ótken soń olar $180 satylǵannan keıin ınvestorlar 37,4% paıda taba aldy. Búginde koronavırýs indeti basylǵannan keıin farmasevtıkalyq kompanıanyń aksıalary $9 sheginde satylýda.
Megatrendter keleshekti aıqyndaıdy
Megatrendter – buluzaq merzimdi sıpat alatyn jáne aınaladaǵy dúnıe úshin qaıtymsyz saldarlary bar qurylymdyq ózgerister. Olar álemdik ekonomıkany, bıznesti, qoǵamdy jáne bizdiń ómir súrý saltymyzdy ózgertedi. Megatrendter týraly habardarlyqnaryq týraly shynaıy túsinik berip, ınvestorlar izdeıtin paıdanyń ósý múmkindikterine áser etedi. Oǵan qosa, kóptegen jarıa kompanıalardyń baǵalaý quny naqty kóriniske emes, boljamdarǵa qurylady. Alda turǵan ózgerister úshin áleýetti aıqyndaı ınvestısıalyq sheshimder qabyldaýdyń negizgi faktory bolyp tabylady.
McKinsey-diń sholýynda qoldanbaly jasandy ıntellekt, bıoınjenerıa, ımmersıvtik naqty jaǵdaı tehnologıalary, mashınaly qoqytý sekildi jáne basqa da ondaǵan keleshektiń úrdisteri atap kórsetiledi.
Bul baǵyttardyń uzaq merzimdi jáne qysqa merzimdi keleshekte paıda tabý úshin ósý dınamıkasy boıynsha jaqsy boljamdary bar. Halyqaralyq konsaltıńtik kompanıa megatrendterdiń biri dep ornyqty tutynýdy ataıdy, onyń tóńireginde kóptegen basqa úrdister qurylady. Ol ekologıalyq táýekelderdi joıý maqsatynda ónerkásiptik jáne jeke tutynýdy tehnologıalyq túrlendirýdi bildiredi.
2023 jyldyń basynda Freedom Finance Global taldaýshylarynyń usynymdary arqasynda ınvestorlar nebári bir kúnniń ishinde amerıkandyq elektrmobılder óndirýshisi Lucid Group Inc.-tiń (LCID) aksıalarynan bútindeı 40% tabys taba aldy. 26 qańtar kúni $9-ǵa satyp alynǵan baǵaly qaǵazdardy kelesi kúni $13-ke satýǵa múmkin boldy. Salanyń eń tanymat ókili Tesla (TSLA) da klıentterge jaqsy tabystylyqty qamtamasyz ete aldy.E ń kóp paıda 60% deńgeıinde tirkeldi. Kompanıanyń aksıalary mundaı nátıjeni bıylǵy jyldyń aqpan aıynda – ıdeıa bastaý alǵan sátten beri bir aıdan az ýaqytta kórsetti.
Taktıkalyq trendter negizinde portfolıonyń qalyptastyrýy
Uzaq kútýge daıyn emes adamdar úshin brokerler qazirgi ýaqytta bolyp jatqan belgili bir taktıkalyq trendterge sıtýasıalyq ınvestısıalyq portfelderdi usynady. Olar makroekonomıkalyq taldaý negizinde bir sátte qalyptasady. Maksımaldy fokýs sizdiń aktıvterińizdi dálirek ártaraptandyrýǵa jáne negizgi baǵyttardy dál alýǵa múmkindik beredi.
Otandyq ınvestorlar arasynda jeke taqyryptarǵa qyzyǵýshylyq bar, olardyń aınalasynda olar óz portfelin qalyptastyrady. Sarapshylar tańdaý kezinde bıznesi salymshyǵa barynsha túsinikti kompanıalardy basshylyqqa alýǵa keńes beredi.
2022 jyly munaı aksıalarynyń portfeli eń kóp suranysqa ıe jáne tıimdi ınvestısıalardyń biri boldy. Tehastaǵy eń iri munaı servısi Schlumberger N.V. (SLB) eki aıda 11,4% ósim kórsetti, AQSH-tyń Baker Hughes (BKR) transulttyq kompanıasy 21 kúnde 17,4% kiristilik berdi, al taǵy bir sala kóshbasshysy – Kinder Morgan (KMI) qaǵazdary 36 kúnde 10,4% ósti.
IPO muqıat taldaýdy qajet etedi
IPO-ny birinshi ret jarıalaý – bul kompanıanyń ósý satysynda ekenin jáne qyzmetti odan ári keńeıtý úshin kapıtaldy qamtamasyz etetin qoǵamdyq naryqqa qol jetkize alatyndyǵyn kórsetetin mańyzdy belgi. 2000-2023 jyldar aralyǵynda 5992 IPO ótkizildi (2023 jylǵy 24 sáýirdegi derekter). 2021 jyly 1035 IPO ótkizilgen barlyq ýaqyttaǵy rekordtyq kórsetkish boldy, bul 2020 jyly 480 jarıalaýdyń aldyńǵy shyńyn buzdy.
Eger siz jańa ashyq kompanıanyń aksıalaryna qyzyǵýshylyq tanytsańyz, táýekelge salystyrmaly túrde joǵary tózimdilikke ıe bolýyńyz kerek. Úlken kiristi usynatyn ınvestısıalar da belgisizdik deńgeıiniń joǵarylaýymen baılanysty. Jan-jaqty zertteý barlyq ınvestısıalar úshin mańyzdy, biraq IPO egjeı-tegjeıli zertteýdi qajet etýi múmkin. Buqaralyq aqparat quraldarynyń nazary men joǵary baǵalary árqashan tıimdi ınvestısıalarǵa kepildik bermeıdi.
2019 jyly álemdegi eń iri ósimdik negizindegi et almastyrǵysh óndirýshi Beyond Meat NASDAQ bırjasynda IPO ótkizdi. Sol kezeńde qaǵazdar kompanıalar 2008 jylǵy qarjylyq daǵdarystan keıingi eń kúshti debúttik sesıasy bar aksıalar retinde tarıhqa endi-olardyń baǵasy 163%-ǵa kóterildi. Bul sońǵy onjyldyqtaǵy eń jyldam damyp kele jatqan IPO boldy. Álemdik sarapshylardyń qýanyshyn qoldamaǵan jalǵyz adam – Freedom Finance Global qarjylyq taldaý departamentiniń dırektory Erlan Abdıkarımov boldy, ol aksıalardyń kúrt tómendeýin durys boljady. Bloomberg atap ótkendeı: «Almatylyq sarapshy Ýoll-strıt ınvestorlaryn Beyond Meat IPO-nyń joıqyn «aıýlar» boljamyn usynǵan kezde tań qaldyrdy».
2012 jyly, Facebook Inc. kompanıasy alǵashqy jarıalaýǵa shyqqanǵa deıin, Erlan Abdıkarımov saýalnamaǵa qatysqan barlyq Bloomberg-tiń eń tómengi maqsatty baǵasyn belgilep, kompanıa aksıalarynyń qunynyń tómendeý tendensıalary týraly jetkilikti agressıvti boljam jasady jáne kompanıanyń aksıalaryn olar saýdalasa bastaǵannan keıin birden satýǵa usynystar berdi. Bul boljam oryndaldy jáne birinshi jyly olardyń quny 30%-ǵa tómendedi.
Balama quraldardy tabý
Portfeldi ártaraptandyrý – tabysty ınvestordyń basty qaǵıdattarynyń biri. Aksıalar men oblıgasıalar sıaqty dástúrli nusqalardan basqa, qor naryǵy basqa qarjy quraldaryna toly. Olardyń arasynda opsıondar, fúcherster, bırjalyq ınvestısıalyq qorlar (ETF), taýar bırjalary, ındekster jáne basqalary bar.
Naryqtyń qubylmalylyǵyna baılanysty túzetý jyl saıyn amplıtýdasy men formasy jaǵynan kúrdelene túsedi. Kásibı sarapshylar aktıvterdiń keń klastarynda ımpúlstiń ózgerýin erte anyqtaýǵa tyrysady.
«Bizdiń komanda áleýetti ıdeıalar retinde qarastyrylatyn aktıvter pýlyn únemi keńeıtip otyrady. Búgin biz eldik ETF-ti perspektıvaly baǵyttardyń biri retinde qyzyǵýshylyqpen zerttep jatyrmyz. Mysaly, qazir búdjettik reforma júrip jatqan jáne oblıgasıalarǵa kapıtal aǵyny bar Brazılıany alsaq. Ulttyq valútany nyǵaıtý qor naryǵyn damytýǵa qýatty serpin beredi. Biz sondaı – aq ony óz betinshe taldaý jáne tutynýshylardyń paıdalanýy úshin túsinikti etý úshin ádisteme boıynsha belsendi jumys istep jatyrmyz», – dep atap ótti Freedom Finance Global qarjylyq taldaý departamentiniń dırektory.
Investısıalaýdyń durys nusqasyn tańdaýdaǵy qıyndyqtar kezinde sarapshylardyń keńesterine júgingen jón. Freedom Finance Global statısıkasyna sáıkes, ınvestısıany iske asyrýdyń ortasha merzimi 42 kúndi quraıdy. 2020 jyly bedeldi Bloomberg aqparat agenttigi kompanıanyń taldaýshysyn úzdik dep tanydy. Sondaı-aq, uıym mamandary Global Banking & Finance Review brıtandyq jýrnalynyń Best Research House Central Asia 2020 nomınasıasy boıynsha júldeger atandy. 2021 jyly brokerdiń analıtıkalyq toby International Finance Awards halyqaralyq syılyǵyn Best Research House sanatynda jeńip aldy.
