جالپى العاندا قازاقستاندىقتاردىڭ ينۆەستيسيالاۋعا دەگەن ىقىلاسىنىڭ ءوسۋى بايقالادى. ءارى ولار ءۇشىن ەڭ باستى ماسەلەنىڭ ءبىرى كومپانيانى تاڭداۋ جانە ءوز سالىمدارىنان تابىس الۋ بولىپ تابىلادى. سول نەمەسە وزگە تاڭداۋ وڭ ناتيجە بەرۋى ءۇشىن قارجى ۇيىمدارىنىڭ ساراپشىلارىنا جۇگىنگەن ءجون. ماسەلەن، Freedom Finance Global تالداۋشىلارىنىڭ 2020 جىلدان 2023 جىلدىڭ 1 توقسانى ارالىعىنداعى يدەيالاردىڭ تابىستىلىعى بويىنشا دەرەكتەر نەگىزىندەگى ستاتيستيكاسى ولاردىڭ 60%-عا دەرلىگىنىڭ ءساتتى ەكەنىن كورسەتەدى. وسى كەزەڭ ىشىندە بارلىعى 554 يدەيا ۇسىنىلدى، الجىلدىق كورسەتكىشتەگى ولاردىڭورتاشا تابىستىلىعى 25%-دى قۇرادى.
ينۆەستيسيالاۋ ءۇشىن يدەيا تاڭداعان كەزدە نە نارسەنى باعدارعا الۋ قاجەت؟ ناقتى كەيستەرمەن بىرگە نەگىزگى ساتتەردى قاراستىرامىز.
الەمدىك وقيعالاردىڭ جوعارى دارەجەلى ماڭىزى بار
قور نارىعى كۇردەلى جۇيەنى بىلدىرەدى، وعان الەمدىك وقيعالار ىقپال ەتەدى. ەلدەردەگى ەكونوميكالىق ءوسىم نەمەسە قۇلدىراۋ، حالىقارالىق قاتىناستار، ساياسي وزگەرىستەر مەن باسقا دا سىرتقى فاكتورلار اكسيالاردىڭ باعالارىنا جانە قور نارىعىنىڭ جالپى ونىمدىلىگىنە اسەر ەتۋى مۇمكىن. بارلىق اكسيالاردىڭ تابىستىلىعى مەن اتاۋلى قۇنى نارىقتاعى جاعدايلاردىڭ وزگەرۋىنە قاراي اۋىتقىپ وتىرادى. 2020 جىلعى 19 اقپاندا COVID-19-دىڭتارالۋى اكسيالار باعالارىنىڭ ەركىن قۇلدىراۋىن تۋعىزعانعا دەيىن قور نارىعىنىڭ ورلەۋ شىڭى تىركەلدى.
ىندەتتىڭ قور نارىعىنا ىقپال ەتۋ فاكتورلارىنىڭ ءبىرى اكسيالار باعالارىنىڭ كۇرت اۋىتقۋلارى بولدى. بارلىق كۇش-جىگەرگە قاراماستان، نارىق ۇردىستەرىن الدىن الا بولجاۋ قيىن بولدى. ىرگەلى ترەندتەر ءبىر كومپانيالاردى رەكوردتىق جىلدامدىقپەن العا ىلگەرىلەتىپ ۇدەپ وتىرسا، ال باسقالار ءۇشىن اقىرىنىڭ باستالۋى بولدى. تەحنولوگيالىق جانە فارماسيەۆتيكالىق كومپانيالار تاماشا ءوسىمدى كورسەتتى.
وسىلايشا، 2020 جىلعى شىلدەدە ينۆەستورلار Freedom Finance Global تالداۋشىلارىنىڭ ۇسىنىمدارى نەگىزىندە نەبارى ءبىر اپتانىڭ ىشىندە جەلىلىك پلاتفورمالار مەن باعدارلامالىق جاساقتاما ازىرلەۋشىسى Ciena Corporation (CIEN) قاعازدارىنىڭ ارقاسىندا 13،5% تابىس الا الدى.
COVID-19-عا قارسى ۆاكسينانىڭ ازىرلەۋشىسى Moderna Inc.ء-تىڭ (MRNA) اكسيالارىن ساتىپ الۋ تۋرالى ينۆەستيسيالىق يدەيا 2020 جىلعى ءساۋىر ايىنىڭ ورتاسىنداعى ەنۋ نۇكتەسىنەن نەبارى ءبىر ايدىڭ ىشىندە 80% تاڭعالارلىق ءوسىم كورسەتتى. 2021 جىلدىڭ باسىندا بروكەردىڭ تالداۋشىلارى اقۋىز نەگىزىندەگى ۆاكسينالاردى ءوندىرۋشى Novavax-تىڭ (NVAX) قۇنى $131 باعالى قاعازدارىن ساتىپ الۋدى ۇسىندى.
ەكى اي وتكەن سوڭ ولار $180 ساتىلعاننان كەيىن ينۆەستورلار 37،4% پايدا تابا الدى. بۇگىندە كوروناۆيرۋس ىندەتى باسىلعاننان كەيىن فارماسيەۆتيكالىق كومپانيانىڭ اكسيالارى $9 شەگىندە ساتىلۋدا.
مەگاترەندتەر كەلەشەكتى ايقىندايدى
مەگاترەندتەر – بۇلۇزاق مەرزىمدى سيپات الاتىن جانە اينالاداعى دۇنيە ءۇشىن قايتىمسىز سالدارلارى بار قۇرىلىمدىق وزگەرىستەر. ولار الەمدىك ەكونوميكانى، بيزنەستى، قوعامدى جانە ءبىزدىڭ ءومىر ءسۇرۋ سالتىمىزدى وزگەرتەدى. مەگاترەندتەر تۋرالى حاباردارلىقنارىق تۋرالى شىنايى تۇسىنىك بەرىپ، ينۆەستورلار ىزدەيتىن پايدانىڭ ءوسۋ مۇمكىندىكتەرىنە اسەر ەتەدى. وعان قوسا، كوپتەگەن جاريا كومپانيالاردىڭ باعالاۋ قۇنى ناقتى كورىنىسكە ەمەس، بولجامدارعا قۇرىلادى. الدا تۇرعان وزگەرىستەر ءۇشىن الەۋەتتى ايقىنداي ينۆەستيسيالىق شەشىمدەر قابىلداۋدىڭ نەگىزگى فاكتورى بولىپ تابىلادى.
McKinseyء-دىڭ شولۋىندا قولدانبالى جاساندى ينتەللەكت، بيوينجەنەريا، يممەرسيۆتىك ناقتى جاعداي تەحنولوگيالارى، ماشينالى قوقىتۋ سەكىلدى جانە باسقا دا ونداعان كەلەشەكتىڭ ۇردىستەرى اتاپ كورسەتىلەدى.
بۇل باعىتتاردىڭ ۇزاق مەرزىمدى جانە قىسقا مەرزىمدى كەلەشەكتە پايدا تابۋ ءۇشىن ءوسۋ ديناميكاسى بويىنشا جاقسى بولجامدارى بار. حالىقارالىق كونسالتينگتىك كومپانيا مەگاترەندتەردىڭ ءبىرى دەپ ورنىقتى تۇتىنۋدى اتايدى، ونىڭ توڭىرەگىندە كوپتەگەن باسقا ۇردىستەر قۇرىلادى. ول ەكولوگيالىق تاۋەكەلدەردى جويۋ ماقساتىندا ونەركاسىپتىك جانە جەكە تۇتىنۋدى تەحنولوگيالىق تۇرلەندىرۋدى بىلدىرەدى.
2023 جىلدىڭ باسىندا Freedom Finance Global تالداۋشىلارىنىڭ ۇسىنىمدارى ارقاسىندا ينۆەستورلار نەبارى ءبىر كۇننىڭ ىشىندە امەريكاندىق ەلەكترموبيلدەر ءوندىرۋشىسى Lucid Group Inc.ء-تىڭ (LCID) اكسيالارىنان بۇتىندەي 40% تابىس تابا الدى. 26 قاڭتار كۇنى $9-عا ساتىپ الىنعان باعالى قاعازداردى كەلەسى كۇنى $13-كە ساتۋعا مۇمكىن بولدى. سالانىڭ ەڭ تانىمات وكىلى Tesla (TSLA) دا كليەنتتەرگە جاقسى تابىستىلىقتى قامتاماسىز ەتە الدى.ە ڭ كوپ پايدا 60% دەڭگەيىندە تىركەلدى. كومپانيانىڭ اكسيالارى مۇنداي ناتيجەنى بيىلعى جىلدىڭ اقپان ايىندا – يدەيا باستاۋ العان ساتتەن بەرى ءبىر ايدان از ۋاقىتتا كورسەتتى.
تاكتيكالىق ترەندتەر نەگىزىندە پورتفوليونىڭ قالىپتاستىرۋى
ۇزاق كۇتۋگە دايىن ەمەس ادامدار ءۇشىن بروكەرلەر قازىرگى ۋاقىتتا بولىپ جاتقان بەلگىلى ءبىر تاكتيكالىق ترەندتەرگە سيتۋاسيالىق ينۆەستيسيالىق پورتفەلدەردى ۇسىنادى. ولار ماكروەكونوميكالىق تالداۋ نەگىزىندە ءبىر ساتتە قالىپتاسادى. ماكسيمالدى فوكۋس ءسىزدىڭ اكتيۆتەرىڭىزدى دالىرەك ءارتاراپتاندىرۋعا جانە نەگىزگى باعىتتاردى ءدال الۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
وتاندىق ينۆەستورلار اراسىندا جەكە تاقىرىپتارعا قىزىعۋشىلىق بار، ولاردىڭ اينالاسىندا ولار ءوز پورتفەلىن قالىپتاستىرادى. ساراپشىلار تاڭداۋ كەزىندە بيزنەسى سالىمشىعا بارىنشا تۇسىنىكتى كومپانيالاردى باسشىلىققا الۋعا كەڭەس بەرەدى.
2022 جىلى مۇناي اكسيالارىنىڭ پورتفەلى ەڭ كوپ سۇرانىسقا يە جانە ءتيىمدى ينۆەستيسيالاردىڭ ءبىرى بولدى. تەحاستاعى ەڭ ءىرى مۇناي سەرۆيسى Schlumberger N.V. (SLB) ەكى ايدا 11،4% ءوسىم كورسەتتى، اقش-تىڭ Baker Hughes (BKR) ترانسۇلتتىق كومپانياسى 21 كۇندە 17،4% كىرىستىلىك بەردى، ال تاعى ءبىر سالا كوشباسشىسى – Kinder Morgan (KMI) قاعازدارى 36 كۇندە 10،4% ءوستى.
IPO مۇقيات تالداۋدى قاجەت ەتەدى
IPO-نى ءبىرىنشى رەت جاريالاۋ – بۇل كومپانيانىڭ ءوسۋ ساتىسىندا ەكەنىن جانە قىزمەتتى ودان ءارى كەڭەيتۋ ءۇشىن كاپيتالدى قامتاماسىز ەتەتىن قوعامدىق نارىققا قول جەتكىزە الاتىندىعىن كورسەتەتىن ماڭىزدى بەلگى. 2000-2023 جىلدار ارالىعىندا 5992 IPO وتكىزىلدى (2023 جىلعى 24 ساۋىردەگى دەرەكتەر). 2021 جىلى 1035 IPO وتكىزىلگەن بارلىق ۋاقىتتاعى رەكوردتىق كورسەتكىش بولدى، بۇل 2020 جىلى 480 جاريالاۋدىڭ الدىڭعى شىڭىن بۇزدى.
ەگەر ءسىز جاڭا اشىق كومپانيانىڭ اكسيالارىنا قىزىعۋشىلىق تانىتساڭىز، تاۋەكەلگە سالىستىرمالى تۇردە جوعارى توزىمدىلىككە يە بولۋىڭىز كەرەك. ۇلكەن كىرىستى ۇسىناتىن ينۆەستيسيالار دا بەلگىسىزدىك دەڭگەيىنىڭ جوعارىلاۋىمەن بايلانىستى. جان-جاقتى زەرتتەۋ بارلىق ينۆەستيسيالار ءۇشىن ماڭىزدى، ءبىراق IPO ەگجەي-تەگجەيلى زەرتتەۋدى قاجەت ەتۋى مۇمكىن. بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ نازارى مەن جوعارى باعالارى ءارقاشان ءتيىمدى ينۆەستيسيالارعا كەپىلدىك بەرمەيدى.
2019 جىلى الەمدەگى ەڭ ءىرى وسىمدىك نەگىزىندەگى ەت الماستىرعىش ءوندىرۋشى Beyond Meat NASDAQ بيرجاسىندا IPO وتكىزدى. سول كەزەڭدە قاعازدار كومپانيالار 2008 جىلعى قارجىلىق داعدارىستان كەيىنگى ەڭ كۇشتى دەبيۋتتىك سەسسياسى بار اكسيالار رەتىندە تاريحقا ەندى-ولاردىڭ باعاسى 163%-عا كوتەرىلدى. بۇل سوڭعى ونجىلدىقتاعى ەڭ جىلدام دامىپ كەلە جاتقان IPO بولدى. الەمدىك ساراپشىلاردىڭ قۋانىشىن قولداماعان جالعىز ادام – Freedom Finance Global قارجىلىق تالداۋ دەپارتامەنتىنىڭ ديرەكتورى ەرلان ابديكاريموۆ بولدى، ول اكسيالاردىڭ كۇرت تومەندەۋىن دۇرىس بولجادى. Bloomberg اتاپ وتكەندەي: «الماتىلىق ساراپشى ۋولل-ستريت ينۆەستورلارىن Beyond Meat IPO-نىڭ جويقىن «ايۋلار» بولجامىن ۇسىنعان كەزدە تاڭ قالدىردى».
2012 جىلى، Facebook Inc. كومپانياسى العاشقى جاريالاۋعا شىققانعا دەيىن، ەرلان ابديكاريموۆ ساۋالناماعا قاتىسقان بارلىق Bloombergء-تىڭ ەڭ تومەنگى ماقساتتى باعاسىن بەلگىلەپ، كومپانيا اكسيالارىنىڭ قۇنىنىڭ تومەندەۋ تەندەنسيالارى تۋرالى جەتكىلىكتى اگرەسسيۆتى بولجام جاسادى جانە كومپانيانىڭ اكسيالارىن ولار ساۋدالاسا باستاعاننان كەيىن بىردەن ساتۋعا ۇسىنىستار بەردى. بۇل بولجام ورىندالدى جانە ءبىرىنشى جىلى ولاردىڭ قۇنى 30%-عا تومەندەدى.
بالاما قۇرالداردى تابۋ
پورتفەلدى ءارتاراپتاندىرۋ – تابىستى ينۆەستوردىڭ باستى قاعيداتتارىنىڭ ءبىرى. اكسيالار مەن وبليگاسيالار سياقتى ءداستۇرلى نۇسقالاردان باسقا، قور نارىعى باسقا قارجى قۇرالدارىنا تولى. ولاردىڭ اراسىندا وپسيوندار، فيۋچەرستەر، بيرجالىق ينۆەستيسيالىق قورلار (ETF)، تاۋار بيرجالارى، يندەكستەر جانە باسقالارى بار.
نارىقتىڭ قۇبىلمالىلىعىنا بايلانىستى تۇزەتۋ جىل سايىن امپليتۋداسى مەن فورماسى جاعىنان كۇردەلەنە تۇسەدى. كاسىبي ساراپشىلار اكتيۆتەردىڭ كەڭ كلاستارىندا ءيمپۋلستىڭ وزگەرۋىن ەرتە انىقتاۋعا تىرىسادى.
«ءبىزدىڭ كوماندا الەۋەتتى يدەيالار رەتىندە قاراستىرىلاتىن اكتيۆتەر پۋلىن ۇنەمى كەڭەيتىپ وتىرادى. بۇگىن ءبىز ەلدىك ETFء-تى پەرسپەكتيۆالى باعىتتاردىڭ ءبىرى رەتىندە قىزىعۋشىلىقپەن زەرتتەپ جاتىرمىز. مىسالى، ءقازىر بيۋدجەتتىك رەفورما ءجۇرىپ جاتقان جانە وبليگاسيالارعا كاپيتال اعىنى بار برازيليانى الساق. ۇلتتىق ۆاليۋتانى نىعايتۋ قور نارىعىن دامىتۋعا قۋاتتى سەرپىن بەرەدى. ءبىز سونداي – اق ونى ءوز بەتىنشە تالداۋ جانە تۇتىنۋشىلاردىڭ پايدالانۋى ءۇشىن تۇسىنىكتى ەتۋ ءۇشىن ادىستەمە بويىنشا بەلسەندى جۇمىس ىستەپ جاتىرمىز»، – دەپ اتاپ ءوتتى Freedom Finance Global قارجىلىق تالداۋ دەپارتامەنتىنىڭ ديرەكتورى.
ينۆەستيسيالاۋدىڭ دۇرىس نۇسقاسىن تاڭداۋداعى قيىندىقتار كەزىندە ساراپشىلاردىڭ كەڭەستەرىنە جۇگىنگەن ءجون. Freedom Finance Global ستاتيستيكاسىنا سايكەس، ينۆەستيسيانى ىسكە اسىرۋدىڭ ورتاشا مەرزىمى 42 كۇندى قۇرايدى. 2020 جىلى بەدەلدى Bloomberg اقپارات اگەنتتىگى كومپانيانىڭ تالداۋشىسىن ۇزدىك دەپ تانىدى. سونداي-اق، ۇيىم ماماندارى Global Banking & Finance Review بريتاندىق جۋرنالىنىڭ Best Research House Central Asia 2020 نوميناسياسى بويىنشا جۇلدەگەر اتاندى. 2021 جىلى بروكەردىڭ اناليتيكالىق توبى International Finance Awards حالىقارالىق سىيلىعىن Best Research House ساناتىندا جەڭىپ الدى.
