QR Bas prokýrory Jaqyp Asanovtyń nazaryna!
Jaqyp Qajymanuly! Qazaqstan Respýblıkasynyń Bas prokýratýrasyna Siz kelgeli bul salada eleýli ózgerister oryn alyp otyr. «Aldymen ózimiz ózgelerge úlgi bolýymyz kerek!» degen ustanymyńyz halyqtyń qoldaýyna ıe boldy. Sizdiń bastamalaryńyz halyqtyń júregine beıne bir úlken senim ornatqandaı erekshe áser qaldyryp otyr.
Jaqyp Qajymanuly! Adam tek el, halyq úshin atqarǵan isterimen ǵana tarıhta qalatynyn túsinetin jasqa keldińiz. Ózińizge de prokýrorlyq ta, ózge de atqarǵan halyqtyq sharýalaryńyz eskertkish bolady áli. Biz onyń kóbin bilemiz, rıza bolamyz jáne únemi aıtyp, nasıhattap júremiz.
Meniń Sizge jazyp otyrǵan jan syrym – jeke basymnyń sharýasy emes! Halyqtyń tilegi, amanaty! Alla kýá, mundaǵy jazylǵan árbir sóılemge, árbir áripke janymmen, qanymmen, arymmen jaýap berýge ázirmin!
Meni tolǵandyratyny, týǵan jerimde, qasıetti Túrkistan qalasynda qylmys ataýly órship ketti, muny Ózińizge jetkizýdi azamattyq paryzym sanadym.
Qylmystyń órshýi jóninen Túrkistan qalasy oblys boıynsha aldyńǵy qatarda tur. Ony statısıkalyq derekti ózińiz aqtarsańyz da baıqaısyz. Mendegi málimetter boıynsha, 2016 jyldyń sońǵy 10 aıynda Túrkistanda jalpy eki myńnan asa qylmys tirkelgen. Bul ne masqara?! Atam qazaq ekinshi Mekkege balap, búkil musylmannyń rýhanı ordasyna aınalǵan Túrkistan búgin adam estip, kóz kórmegen qylmystardyń oshaǵyna aınalyp barady.
Bir ókinishtisi, buǵan tosqaýyl qoıýy tıis qalalyq ishki ister basqarmasy men jergilikti prokýratýra óz jumystaryna nemquraıly qarap, halyqtyń seniminen shyǵyp ketti desek, artyq aıtqandyq emes. Tipti, jádiger qala jezóksheler úıine aınalyp barady. Onda jeńil júristi qyzdar qaptap ketken. Basqa-basqa, búkil túrki jurtynyń kıeli ordasy, ekinshi Mekke, rýhanı astanada jeńil júristi qyzdardyń qaptap ketýin qalaı túsinýge bolady? Aıadaı ǵana ári kıeli jerdegi jezókshelikti joıa almaý – qos quzyrly organǵa úlken syn emes pe?
Onyń ústine, qylmys ta órship ketken. Biz munymen qaıda baramyz? Qalalyq İİB, jergilikti prokýratýranyń áreketsizdiginen qylmyskerler qylmys jasaýdan qoryqpaı, ózderiniń jaýapsyzdyǵyn sezinip, nebir sumdyq áreketterge bara beretin boldy. Jasóspirimder qylmysy da az emes. İİB men prokýratýra qyzmetkerleri profılaktıkalyq jumystardy óz deńgeıinde júrgizbegennen keıin jasóspirimder qala aýmaǵyn birneshe móltekaýdanǵa bólip, top-top bolyp, bir-birimen jantúrshigerlik tóbelesterge baratyn bolǵan. Bul degenimiz, quzyrly organdardyń jas bolashaǵymyzdy tárbıeleýge jáne olardy durys jolǵa salýǵa baǵyttaǵan sharalarynyń nátıjesiz bolǵanyn kórsetpeı me? Demek, olardyń joǵaryda atalǵan qylmystardyń aldyn alýǵa, boldyrmaýǵa jáne kúresýge qatysty jasaǵan jumystary óz deńgeıinde emes. Bul – quzyrly organnyń qos basshysynyń (İİB bastyǵy men prokýrordyń) qyzmetkerler arasynda jumysty qajetti deńgeıde uıymdastyra almaǵanynyń birden-bir dáleli.
Eń soraqysy, biz mundaı qylmystarǵa tózýge bolmaıtynyn Túrkistan qalasynyń prokýrory Mahat Zulpyharovqa aıtaıyq dep arnaıy aldyna barǵanymyzda, ol bizdi qabyldamaı qoıdy, sózimizdi tyńdaǵysy da kelmedi. Tipti, prokýrordyń orynbasary Baqytjan Túleev «Almatydan jýrnalıser kelip tur» dep aldyna kirse de, kirýimizge ruqsat bermedi.
Endi oılańyzshy, jýrnalıserdiń ózi aldyna kire almaı tursa, qarapaıym halyq úshin prokýrormen kezdesý alynbas qamaldaı bolmaı ma? Turǵyndarmen til tabysa almasa, jýrnalısermen sóılese almasa, onda ol nesine prokýror bolyp otyr?! Halyq tarapynan Muhıt Zıatbekulyna qoıylatyn suraq kóp. Tipti, biz prokýrordyń orynbasary Baqytjan Tastanbekulyna qaǵaz júzinde birneshe suraq jazyp, tastap ketken bolatynbyz. Alaıda, eki aıdan beri ol suraqtarǵa da jaýap berilgen joq.
QR «BAQ» týraly Zańynyń 20-babynda jýrnalıs quqyqtary anyq kórsetilgen. Onda bylaı delingen: «Jýrnalıs aqparatty izdestirýdi júzege asyrýǵa, suratýǵa, alýǵa jáne taratýǵa, sondaı-aq, memlekettik organdarǵa, barlyq menshik nysandaryndaǵy uıymdarǵa barýyna jáne óziniń qyzmet babyndaǵy mindetterin júzege asyrýǵa baılanysty laýazymdy adamdardyń qabyldaýynda bolýǵa jáne dybys-beıne tehnıkasyn, fototúsirý quraldaryn paıdalana otyryp, jazba jumystaryn júrgizýge quqyly. Sonymen qatar, jýrnalısik kýáligin kórsetý arqyly tabıǵat apattary bolǵan aýdandarda, mıtıńiler men demonstrasıalarda bolýǵa, qujattar men materıaldardyń memlekettik qupıa sanalatyn málimetteri bar úzindilerin qospaǵanda, olarmen tanysýǵa ruqsat alýǵa tolyq quqyly». Osy zańnyń 25-babynda «Jýrnalısiń zańdy kásiptik qyzmetine kedergi jasaý QR zańdarynda belgilengen jaýaptylyqqa ákep soǵady» delingen. Endeshe zańdy qadaǵalaýshy organnyń qaladaǵy basshysy nelikten málimetti der ýaqytynda berýden qashqaqtaıdy? Bul onyń jaýapsyzdyǵy ma, álde zańdy bilmeýi, belden basýy ma? Túrkistan qalasynyń prokýrory qoǵamǵa zıanyn tıgizip, halyqtyń der kezinde shynaıy aqparat alýyna kederge keltirip otyr. Endi muny Sizge aıtpaǵanda, kimge aıtamyz?..
Jýrnalıserdiń aqparat alýǵa, taratýǵa qatysty jumystary zańmen tolyq negizdelgen. Kez kelgen qyzmet babyndaǵy basshy osy qoǵamnyń azamaty, eliniń perzenti retinde jýrnalıser saýalyna ýaqytynda jaýap berýi tıis emes pe? Qaıta ol qolynan kelgenshe, oı-órisiniń jetkeninshe, qoıylǵan suraqtarǵa jaýap berýi kerek qoı. Demek, ol eki aýyz sózdiń basyn qurap, mádenıetti túrde sóıleı almaıtyndyǵyn kórsetip otyr. Budan keıin onyń kásibı biliktiligine kúmándanbaı qaıtemiz?.. Sondyqtan bul prokýrorǵa «eki» degen baǵa qoıýyńyzdy suraımyz. Sebebi, ol turǵyndarmen tıimdi jumys isteı almaı otyr. Ókinishtisi sol, keıde organǵa úzdikter emes, iskerlik qabileti tómen, tek óz paıdasyn oılaıtyn kezdeısoq adamdar kirip ketip jatady. Osynyń kesirinen prokýratýraǵa adamdar senýden qalady.
Jaqyp Qajymanuly! Sizden úlken ótinish! Túrkistandaǵy qylmystyq ahýaldy retke keltirýge yqpal etseńiz eken. Buǵan bir shara qoldanýyńyzdy suraımyz. Sosyn, ásirese, Túrkistan sekildi kıeli qalaǵa, rýhanı astanaǵa qolynan is keletin, qalaǵa shyn janashyr bola alatyn, turǵyndardyń aryzyn tyńdap, «ýaqytym joq!» demeı, ózin sol aryz berýshiniń ornyna qoıa alatyn (Bireý ózin solaı qorlasa jaqsy kóre me?), naǵyz elim deıtin prokýror taǵaıyndasańyz eken. Bul jergilikti halyqtyń Sizge bergen ótinish-amanaty! Halyqtyń arman-tilegi oryndalady dep senemiz!
İzgi nıetpen, Serik JUMABAEV,
jýrnalıs
