ق ر باس پروكۋرورى جاقىپ اسانوۆتىڭ نازارىنا!
جاقىپ قاجىمان ۇلى! قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ باس پروكۋراتۋراسىنا ءسىز كەلگەلى بۇل سالادا ەلەۋلى وزگەرىستەر ورىن الىپ وتىر. «الدىمەن ءوزىمىز وزگەلەرگە ۇلگى بولۋىمىز كەرەك!» دەگەن ۇستانىمىڭىز حالىقتىڭ قولداۋىنا يە بولدى. ءسىزدىڭ باستامالارىڭىز حالىقتىڭ جۇرەگىنە بەينە ءبىر ۇلكەن سەنىم ورناتقانداي ەرەكشە اسەر قالدىرىپ وتىر.
جاقىپ قاجىمان ۇلى! ادام تەك ەل، حالىق ءۇشىن اتقارعان ىستەرىمەن عانا تاريحتا قالاتىنىن تۇسىنەتىن جاسقا كەلدىڭىز. وزىڭىزگە دە پروكۋرورلىق تا، وزگە دە اتقارعان حالىقتىق شارۋالارىڭىز ەسكەرتكىش بولادى ءالى. ءبىز ونىڭ كوبىن بىلەمىز، ريزا بولامىز جانە ۇنەمى ايتىپ، ناسيحاتتاپ جۇرەمىز.
مەنىڭ سىزگە جازىپ وتىرعان جان سىرىم – جەكە باسىمنىڭ شارۋاسى ەمەس! حالىقتىڭ تىلەگى، اماناتى! اللا كۋا، مۇنداعى جازىلعان ءاربىر سويلەمگە، ءاربىر ارىپكە جانىممەن، قانىممەن، ارىممەن جاۋاپ بەرۋگە ءازىرمىن!
مەنى تولعاندىراتىنى، تۋعان جەرىمدە، قاسيەتتى تۇركىستان قالاسىندا قىلمىس اتاۋلى ءورشىپ كەتتى، مۇنى وزىڭىزگە جەتكىزۋدى ازاماتتىق پارىزىم سانادىم.
قىلمىستىڭ ءورشۋى جونىنەن تۇركىستان قالاسى وبلىس بويىنشا الدىڭعى قاتاردا تۇر. ونى ستاتيستيكالىق دەرەكتى ءوزىڭىز اقتارساڭىز دا بايقايسىز. مەندەگى مالىمەتتەر بويىنشا، 2016 جىلدىڭ سوڭعى 10 ايىندا تۇركىستاندا جالپى ەكى مىڭنان اسا قىلمىس تىركەلگەن. بۇل نە ماسقارا؟! اتام قازاق ەكىنشى مەككەگە بالاپ، بۇكىل مۇسىلماننىڭ رۋحاني ورداسىنا اينالعان تۇركىستان بۇگىن ادام ەستىپ، كوز كورمەگەن قىلمىستاردىڭ وشاعىنا اينالىپ بارادى.
ءبىر وكىنىشتىسى، بۇعان توسقاۋىل قويۋى ءتيىس قالالىق ىشكى ىستەر باسقارماسى مەن جەرگىلىكتى پروكۋراتۋرا ءوز جۇمىستارىنا نەمقۇرايلى قاراپ، حالىقتىڭ سەنىمىنەن شىعىپ كەتتى دەسەك، ارتىق ايتقاندىق ەمەس. ءتىپتى، جادىگەر قالا جەزوكشەلەر ۇيىنە اينالىپ بارادى. وندا جەڭىل ءجۇرىستى قىزدار قاپتاپ كەتكەن. باسقا-باسقا، بۇكىل تۇركى جۇرتىنىڭ كيەلى ورداسى، ەكىنشى مەككە، رۋحاني استانادا جەڭىل ءجۇرىستى قىزداردىڭ قاپتاپ كەتۋىن قالاي تۇسىنۋگە بولادى؟ اياداي عانا ءارى كيەلى جەردەگى جەزوكشەلىكتى جويا الماۋ – قوس قۇزىرلى ورگانعا ۇلكەن سىن ەمەس پە؟
ونىڭ ۇستىنە، قىلمىس تا ءورشىپ كەتكەن. ءبىز مۇنىمەن قايدا بارامىز؟ قالالىق ءىىب، جەرگىلىكتى پروكۋراتۋرانىڭ ارەكەتسىزدىگىنەن قىلمىسكەرلەر قىلمىس جاساۋدان قورىقپاي، وزدەرىنىڭ جاۋاپسىزدىعىن سەزىنىپ، نەبىر سۇمدىق ارەكەتتەرگە بارا بەرەتىن بولدى. جاسوسپىرىمدەر قىلمىسى دا از ەمەس. ءىىب مەن پروكۋراتۋرا قىزمەتكەرلەرى پروفيلاكتيكالىق جۇمىستاردى ءوز دەڭگەيىندە جۇرگىزبەگەننەن كەيىن جاسوسپىرىمدەر قالا اۋماعىن بىرنەشە مولتەكاۋدانعا ءبولىپ، توپ-توپ بولىپ، بىر-بىرىمەن جانتۇرشىگەرلىك توبەلەستەرگە باراتىن بولعان. بۇل دەگەنىمىز، قۇزىرلى ورگانداردىڭ جاس بولاشاعىمىزدى تاربيەلەۋگە جانە ولاردى دۇرىس جولعا سالۋعا باعىتتاعان شارالارىنىڭ ناتيجەسىز بولعانىن كورسەتپەي مە؟ دەمەك، ولاردىڭ جوعارىدا اتالعان قىلمىستاردىڭ الدىن الۋعا، بولدىرماۋعا جانە كۇرەسۋگە قاتىستى جاساعان جۇمىستارى ءوز دەڭگەيىندە ەمەس. بۇل – قۇزىرلى ورگاننىڭ قوس باسشىسىنىڭ (ءىىب باستىعى مەن پروكۋروردىڭ) قىزمەتكەرلەر اراسىندا جۇمىستى قاجەتتى دەڭگەيدە ۇيىمداستىرا الماعانىنىڭ بىردەن-بىر دالەلى.
ەڭ سوراقىسى، ءبىز مۇنداي قىلمىستارعا توزۋگە بولمايتىنىن تۇركىستان قالاسىنىڭ پروكۋرورى ماحات زۇلپىحاروۆقا ايتايىق دەپ ارنايى الدىنا بارعانىمىزدا، ول ءبىزدى قابىلداماي قويدى، ءسوزىمىزدى تىڭداعىسى دا كەلمەدى. ءتىپتى، پروكۋروردىڭ ورىنباسارى باقىتجان تۇلەيەۆ «الماتىدان جۋرناليستەر كەلىپ تۇر» دەپ الدىنا كىرسە دە، كىرۋىمىزگە رۇقسات بەرمەدى.
ەندى ويلاڭىزشى، جۋرناليستەردىڭ ءوزى الدىنا كىرە الماي تۇرسا، قاراپايىم حالىق ءۇشىن پروكۋرورمەن كەزدەسۋ الىنباس قامالداي بولماي ما؟ تۇرعىندارمەن ءتىل تابىسا الماسا، جۋرناليستەرمەن سويلەسە الماسا، وندا ول نەسىنە پروكۋرور بولىپ وتىر؟! حالىق تاراپىنان مۇحيت زياتبەكۇلىنا قويىلاتىن سۇراق كوپ. ءتىپتى، ءبىز پروكۋروردىڭ ورىنباسارى باقىتجان تاستانبەكۇلىنا قاعاز جۇزىندە بىرنەشە سۇراق جازىپ، تاستاپ كەتكەن بولاتىنبىز. الايدا، ەكى ايدان بەرى ول سۇراقتارعا دا جاۋاپ بەرىلگەن جوق.
ق ر «ب ا ق» تۋرالى زاڭىنىڭ 20-بابىندا جۋرناليست قۇقىقتارى انىق كورسەتىلگەن. وندا بىلاي دەلىنگەن: «جۋرناليست اقپاراتتى ىزدەستىرۋدى جۇزەگە اسىرۋعا، سۇراتۋعا، الۋعا جانە تاراتۋعا، سونداي-اق، مەملەكەتتىك ورگاندارعا، بارلىق مەنشىك نىساندارىنداعى ۇيىمدارعا بارۋىنا جانە ءوزىنىڭ قىزمەت بابىنداعى مىندەتتەرىن جۇزەگە اسىرۋعا بايلانىستى لاۋازىمدى ادامداردىڭ قابىلداۋىندا بولۋعا جانە دىبىس-بەينە تەحنيكاسىن، ءفوتوتۇسىرۋ قۇرالدارىن پايدالانا وتىرىپ، جازبا جۇمىستارىن جۇرگىزۋگە قۇقىلى. سونىمەن قاتار، جۋرناليستىك كۋالىگىن كورسەتۋ ارقىلى تابيعات اپاتتارى بولعان اۋدانداردا، ميتينگىلەر مەن دەمونستراسيالاردا بولۋعا، قۇجاتتار مەن ماتەريالداردىڭ مەملەكەتتىك قۇپيا سانالاتىن مالىمەتتەرى بار ۇزىندىلەرىن قوسپاعاندا، ولارمەن تانىسۋعا رۇقسات الۋعا تولىق قۇقىلى». وسى زاڭنىڭ 25-بابىندا «ءجۋرناليستىڭ زاڭدى كاسىپتىك قىزمەتىنە كەدەرگى جاساۋ ق ر زاڭدارىندا بەلگىلەنگەن جاۋاپتىلىققا اكەپ سوعادى» دەلىنگەن. ەندەشە زاڭدى قاداعالاۋشى ورگاننىڭ قالاداعى باسشىسى نەلىكتەن مالىمەتتى دەر ۋاقىتىندا بەرۋدەن قاشقاقتايدى؟ بۇل ونىڭ جاۋاپسىزدىعى ما، الدە زاڭدى بىلمەۋى، بەلدەن باسۋى ما؟ تۇركىستان قالاسىنىڭ پروكۋرورى قوعامعا زيانىن تيگىزىپ، حالىقتىڭ دەر كەزىندە شىنايى اقپارات الۋىنا كەدەرگە كەلتىرىپ وتىر. ەندى مۇنى سىزگە ايتپاعاندا، كىمگە ايتامىز؟..
جۋرناليستەردىڭ اقپارات الۋعا، تاراتۋعا قاتىستى جۇمىستارى زاڭمەن تولىق نەگىزدەلگەن. كەز كەلگەن قىزمەت بابىنداعى باسشى وسى قوعامنىڭ ازاماتى، ەلىنىڭ پەرزەنتى رەتىندە جۋرناليستەر ساۋالىنا ۋاقىتىندا جاۋاپ بەرۋى ءتيىس ەمەس پە؟ قايتا ول قولىنان كەلگەنشە، ءوي-ورىسىنىڭ جەتكەنىنشە، قويىلعان سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋى كەرەك قوي. دەمەك، ول ەكى اۋىز ءسوزدىڭ باسىن قۇراپ، مادەنيەتتى تۇردە سويلەي المايتىندىعىن كورسەتىپ وتىر. بۇدان كەيىن ونىڭ كاسىبي بىلىكتىلىگىنە كۇماندانباي قايتەمىز؟.. سوندىقتان بۇل پروكۋرورعا «ەكى» دەگەن باعا قويۋىڭىزدى سۇرايمىز. سەبەبى، ول تۇرعىندارمەن ءتيىمدى جۇمىس ىستەي الماي وتىر. وكىنىشتىسى سول، كەيدە ورگانعا ۇزدىكتەر ەمەس، ىسكەرلىك قابىلەتى تومەن، تەك ءوز پايداسىن ويلايتىن كەزدەيسوق ادامدار كىرىپ كەتىپ جاتادى. وسىنىڭ كەسىرىنەن پروكۋراتۋراعا ادامدار سەنۋدەن قالادى.
جاقىپ قاجىمان ۇلى! سىزدەن ۇلكەن ءوتىنىش! تۇركىستانداعى قىلمىستىق احۋالدى رەتكە كەلتىرۋگە ىقپال ەتسەڭىز ەكەن. بۇعان ءبىر شارا قولدانۋىڭىزدى سۇرايمىز. سوسىن، اسىرەسە، تۇركىستان سەكىلدى كيەلى قالاعا، رۋحاني استاناعا قولىنان ءىس كەلەتىن، قالاعا شىن جاناشىر بولا الاتىن، تۇرعىنداردىڭ ارىزىن تىڭداپ، «ۋاقىتىم جوق!» دەمەي، ءوزىن سول ارىز بەرۋشىنىڭ ورنىنا قويا الاتىن (بىرەۋ ءوزىن سولاي قورلاسا جاقسى كورە مە؟)، ناعىز ەلىم دەيتىن پروكۋرور تاعايىنداساڭىز ەكەن. بۇل جەرگىلىكتى حالىقتىڭ سىزگە بەرگەن ءوتىنىش-اماناتى! حالىقتىڭ ارمان-تىلەگى ورىندالادى دەپ سەنەمىز!
ىزگى نيەتپەن، سەرىك جۇمابايەۆ،
جۋرناليست
