Ýaqyttyń talaby solaı ma, álde halyq tym talǵampaz bolyp ketken be, áıteýir qazirgi toılar asabaǵa tolyqtaı táýeldi bolyp qalǵan. Jurt aıtqandaı «ómirde bir-aq ret bolatyn» toıdyń kimge de bolsa qyzyqty, mándi-maǵynaly ótkeni kerek.
Al osy máseleniń bári túbinde asabanyń paıym-parasatyna, tájirıbesi men darynyna tikeleı qatystylyǵyn eskersek, olarǵa degen suranystyń da joǵary ekenin baıqaımyz.
«Ánniń de estisi bar, eseri bar». Dál sol sıaqty asabanyń da túr-túri bolady (estisi de, eseri de) eken. Ony biz keshegi senbide Shymkent qalasyndaǵy «Eki juldyz» saltanat saraıynda ótken úılený toıynan baıqap qaıttyq.
Qanshama jyldan beri qyzmet babymen ózge qalada turyp, zeınetkerlikke shyqqan soń elge qonys aýdarǵan bir týysymyz ulyn úılendirdi. «Apyr-aı, pálenshe elge kelip, aǵaıyn-týystyń basyn qosyp toı jasaǵaly jatyr eken», «Oıbaı, ne deısiń, toıyna anaý-mynaý emes, Týkany («Aldaraspan» teatrynyń dırektory Nurjan Tólendıevti) tamada etip jaldapty» degen áńgimeler toı kúni belgilengen sátten bastap týma-týystyń arasynda aıtylyp jatty. «Qudaı qalasa, toıǵa baramyz, Týka basqarǵan toıdy kórip qaıtpaımyz ba?» – degender de boldy arasynda.
Qosh, sonymen ne kerek, kópten kútken toı kúni de kelip jetti. Jurt toı saǵynyp qalǵan ba, álde Týka asabadan uıaldy ma, áıteýir bári aıtylǵan ýaqytta jınala qaldy. Qysqasy, kópten kútken toı bastaldy. Jurttyń nazary da, bar ynta-yqylasy da tanymal asabada. Biz de onyń ár aıtqan sózine mán bere tyńdadyq.
Biraq, ókinishke qaraı, jurt qansha aıdan beri asyǵa kútken, el aýzynda júrgen asabanyń bul kúngi toıǵa daıyndyǵy az boldy ma, álde onyń toı basqaratyn qabileti osy deńgeıde me, áıteýir toı biz oılaǵandaı qyzyq bolmady. Dálirek aıtsaq, asaba qyzyqtyra almady.
Á degennen naǵashy jurtqa sóz kezegin berýge ortaǵa shyqqan Nurjan asaba: «Myna tizimniń bárin oqýym kerek pe? «Naǵashylar» dep shaqyra bersem qaıtedi, a? Obshıı naǵashylar, ortaǵa kelińizder!» – dep mıkrofonmen búkil zalǵa aıqaı salǵany jınalǵan jurtty tań-tamasha etti.
Ol ol ma, álden ýaqytta bılep júrgen qyzdardyń sońynan qarap: «Aıhaı, aıhaı-oı, myna qustardyń bireýin atyp alsam qalaı bolar eken?» – dep, jurtty kúldirmek boldy. Biraq oǵan jurt kúlmedi, kerisinshe: «Mynaý ne ottap tur? İship alǵan ba?» – degender kóp boldy.
...Taǵy bir toıdan kórgenimizdi, kóńilge túıgenimizdi aıta otyraıyq. Asaba oıyn oınatam dep «svejıı» qudalardy ortaǵa shyǵardy. Oıyn sharty boıynsha qudalar bir-birine shapan jabýy kerek eken. Jabylatyn shapan – ústerindegi kostúmi. Sol jerde kostúm aýysty. Qapsaǵaı deneli qudanyń kıimi shynashaqtaı qudaǵa rasynda shapan bop kıile qaldy da, kerisinshe, kishkentaı kostúm kıgen jigit aǵasynyń turysy jurtqa kúlkili kórindi.
Asabanyń kelesi oıyny tipti soraqy eken. «Aǵa, qyz alýǵa keldińiz. Endi sonaý esiktiń aldyna baryp, tórge deıin atpen shaýyp kelińiz de, qudamen tós túıistirińiz», – dedi «aıdy aspanǵa shyǵarǵan» asaba. Shaǵyn deneli kisiniń keń kostúmi dalaqtap, balaǵa uqsap sanyn shapalaqtap esikten tórge deıin shaýyp kelgenin elestetińizshi. Asaba munysymen qoımaı, at bop shapqan aǵasyn: «Mynaýyńyz at emes, esek qoı, qaıta júgirińiz», – dep dúıim jurttyń aldynda taǵy masqara etti.
Biraz ýaqyttan soń Tashkentten kelgen bıshi qyzdarǵa qarap bar daýsymen: «Kóılágının etágı jelman bırgá ýchadı, jel kótárgán etáknı men kótársám netádı?» – dep taǵy da jurttyń ashý-yzasyn týǵyzdy.
Osy jerde aıta ketken jón shyǵar, Nurjan Tólendıev áý basta senbi kúni bolǵan toıda qyzmet kórsetkeni úshin 600 myń teńge suraǵan eken. Toıǵa bir apta qalǵanda: «Tapsyrys kóp, odan da joǵary baǵa usynyp jatqandar bar. Sondyqtan kelisseńizder, 700 myń berińizder, bolmasa basqa asaba tabyńyzdar», – depti. Amal joq, el-jurtqa toıymyzdy Týka basqarady dep aıtyp qoıǵan týysymyz 700 myń teńge tóleýge májbúr bolǵan. Toı sońynda týysymyzdyń anasy: «Myna Týka degenge túk te rıza bolmadym. Ataǵynyń jer jarǵanyn qaıteıin, jınalǵan jurtqa ádemi ázilin aıtyp, jurtqa jaqsy kóńil-kúı syılaı almady», – dep renjip turdy.
Budan shyǵar qorytyndy, bizdiń halyq maqtanǵandy tym unatady, ony moıyndaýǵa tıispiz. Bireýler toıdy júrgize alsyn, almasyn elge tanymal adamdy tańdaıdy. Bul rette teleekrannan túspeıtin «tulǵalardyń» dáýreni júrip turǵany ras. «Pálensheniń toıyn álgi túgenshe júrgizdi» degenniń ózi toı ıeleriniń mártebesin kóteretindeı.
Qazir toıdyń qyzyp turǵan shaǵy. Bálkim siz de taıaýda toı isteıtin bolyp, asaba tańdap júrgen bolarsyz. Aıtarymyz, tańdaý jasaýda asyǵystyq tanytpańyz. Tańdaǵan asabańyz sizdiń qonaqtaryńyzdyń talǵamyna saı kele me, osyny ábden anyqtap alyńyz. Al endi tamadańyzdy tańdap bolsańyz, mindetti túrde bir-eki márte jolyǵyp, ózimen tanysyp-bilisip, jaı-japsardy túsindirip, oı-pikir almasyńyz. Toıda beıádep áńgime, anaıy qaljyń aıtylmaýy kerek ekenin qatań eskertińiz. Asaba – dám ıesi men qonaqtyń arasyndaǵy dáneker. Jıylǵan jurtqa toı ıesiniń peıilin, nıetin, sezimin, sózin jetkizýshi. Sol sebepti de toı qamyna kirisken aǵaıyn asaba máselesine asa jeńil qaramasa eken.
R.S. Biz bul jerde Nurjan Tólendıevti jamandaıyn dep otyrǵan joqpyz. Tek onyń alǵan eńbekaqysyna saı qyzmet kórsetkenin, kóńilderge kirbiń túsirmegenin qalaımyz. Al eger Nurjan baýyrymyzdyń bul oraıda aıtar qandaı da bir ýáji bolsa, biz ony da gazet betinde jarıalaýǵa daıynbyz.
G. HALYQQYZY
Derekkózi: zamana.kz
