QR Sport ardageri Samatov Amanbek Fazyluly 1949 jyly qazirgi Abaı oblysynyń Aıagóz aýdanyndaǵy Sergeopol aýylynda dúnıege kelgen. «Talapty erge nur jaýar» demekshi, qumarlyqpen kelgen uzaq jattyǵdyń arqasynda aldymen aýdan, oblys sosyn respýblıka jarystaryna qatysa júrip júldege ilinip úlken nátıje kórsete bastaıdy. «Áý» demeıtin qazaq joq qoı. Bala kezinen sportty ǵana emes mýzykany da jany súıgen Amanbek aǵamyz mektepte oqyp júrip án salýdy jaqsy kórgen. Besinshi synypta oqyp júrgende aýylǵa Qusbek Aqýyp degen dombyranyń qulaǵynda oınaıtyn án pániniń muǵalimi kelip dombyradan orkester quryp, halyq aldyna ónerlerin kórsete bastaıdy. Qumarylyqpen kelgen bul ónerdi de sátti ıgerip alǵan aǵamyz dombyrasyn qolǵa alyp orkestermen talaı oblystyq baıqaýlarda top jaryp, Almatyǵa deıin kelip ónerlerin kórsetken.
Segizinshi synyp oqyp júrgende Almatydan Ázızdolla Esqalıev degen bir óner ıesi Almatydan aýyldaryna kelip jas dombyrashy Amanbektiń shertken kúıine tánti bolyp qalaǵa Chaıkovskıı atyndaǵy mýyzkalyq ýchılıshege shaqyrady. Biraq oǵan barýǵa múmkindik bolǵanymen túrli sebeptermen barmaı qalady. Esesine óziniń súıikti sporty kúresti túpkilikti den qoıyp jasy 61 kelgenshe kúres, fýtbol, voleıbol sport túrlerimen belsene aınalysyp shákirt tárbıelep keledi.
Amanbek Fazyluly orta mektepti aıaqtaǵannan keıin ásker qataryna shaqyrylyp zamandastarymen birge boryshyn óteýge attanady. 1972 jyly Kamchatkaǵa ásker bólimshege túsip sol jerde Keńes Odaǵyna áıgili rejıser, akter Nıkıta Mıhalkovpen birge Otan aldyndaǵy boryshyn atqarypty. Mıhalkov pen tanysýy da qyzyq bolypty. Sport pen ónerdi qosa alyp júrgen talantty jigit áskerde de janyna jaqyn sportty tastamaıdy. Áskerı bólimshedegi sport klýbqa alynǵan qazaqtyń qaradomalaq batyry sol jerde kúresten jaqsy jetistikterdi kórsete bastaıdy. Birde kúres ónerine tánti bolǵan Mıhalkov sport zalda aǵamyzǵa jaqyn kelip tanysýǵa yqtıar bildirgen. Amanbek aǵamyzdyń aıtýynsha, Mıhalkovtyń boıy 1 m 90 sm bolǵandyqtan ony basketbol oınaıdy dep sport klýbqa alyp kelipti. Ekeýi de eki áskerı bólimshede bolsa da olardy biriktirip tanystyrǵan sport bolsa kerek. Ekeýi áskerden keıin de hat alysyp tursa kerek.
Talantty adam qaı jerde bolsa tesip shyǵary belgili ǵoı. Áskerde júrgende búkil Tynyq muhıty boıynsha áskerıler arasynda ótken Vladıvastoktyń birinishiligine qatysyp ekinshi júldeli oryndy jeńip alady.
Daryndy jas qazaq balýanynyń ónerine tánti bolǵan áskerı sporttyń basshylary Amanbek aǵamyzdy KSRO Qarýly kúshteri quramysynyń qataryna alady. Rıgada ótken KSRO Qarýly kúshteri arasynda ótken alaman jekpe-jekte júldeli úshinshi oryndy ıelenedi. Osylaısha, ásker qatarynda júrgende de tamasha jetistikterge jetken Amanbek aǵamyzdyń ómir jolyndaǵy qaldyrǵan izderi tolymdy tabystarmen kómkerilgen.
1967-1971 jyldary Almaty qalasynda Dene shynyqtyrý ınstıtýtynyń kúres bólimine oqýǵa túsip jaqsymen oqyp bitiredi. Inıstıýtta oqyp júrgende Qazaqstannyń birinshiligine qatysyp jaqsy óner kórsetedi. Núrken Ábdirovtiń atynda, Búkilodaqtyq týrnırde klasıkalyq kúresten 5 orynǵa jetse, jastar arasynda elimizdiń chempıonatynda qola júldege ıe bolady.
[caption id="attachment_89586" align="aligncenter" width="800"]
smart[/caption]
Joǵary oqýyn támamdaǵan soń, alǵan bilimin aýyl ótinde júrgen talanttardy tárbıeleýge arnaýdy jón kórip, týyp-ósken jeri sol kezdegi Semeı oblysynyń Aıagóz aýdanyndaǵy Sergeopol orta mektebinde 1979 jylǵa deıin dene shynyqtyrý jáne alǵashqy áskerı daıyndyq pánderinen ustazdyq etip, eńbek jolyn bastaıdy.
Mektepte sport sabaǵynan dáris bere júrip, grek-rım jáne qazaqsha kúresinen ótetin oblystyq, respýblıkalyq jarystarǵa qatysyp, jaqsy oryndardan kórinedi. Keıinirek, qazaq kúresine aýysyp ketip, sport sheberin oryndaıdy. Tól kúresimizden Semeı oblysynyń birneshe dúrkin chempıony bolsa, Qajymuqan atyndaǵy respbýlıkalyq jarysta topjaryp bas júldeni jeńip alady. Sonymen qatar, Amanbek Fazylulynyń Qazaqstannyń birinshiliginde úzdik úshtikke kirgenin aıtpaı ketý múmkin bolmas.
Otbasylyq jaǵdaımen Amanbek Fazyluly 1987 jyly Esik qalasyna qonys aýdaryp, sport mektebinde kúresten jattyqtyrýshy bolyp kiredi, sosyn Sport jáne týrızm bóliminiń basshysy, Esik qalasy ákiminiń mindetin atqarýshy, Kóktóbe aýyldyq okrýginiń ákimi bolyp kópjyldyq ómirdegi mol tájirbıesin el ıgiligine arnaıdy.
Ardaqty balýannyń qolynan jattyǵyp, bala búrkitteı shyńdalyp ushyp shyqqan kóptegen shákirtteri úlken jetistikterge jetip, ustazynyń mereıin asqaqtatqan. Aýdandyq sport bóliminde qyzmet istep júrgen shaǵynda Amanbek Fazyluly ulttyq sport túrlerin damytýǵa orasan eńbek sińirgen. Sol jyldary ulttyq sportymyz qarqyndy damyp, aýdannyń shashasyna shań juqpas júzden júırik, myńnan tulparlary oblystyq, respýblıkalyq jarystardan júldeli oryndarǵa ilinip eldiń maqtanyshyna aınalady. Sol jyldary ulttyq sporttyń sonyń ishinde at sportynyń aýdan boıynsha keńinen qulash jaıýyna Amanbek Fazylulynyń qosqan úle zor ekenin halyq kúni búginge deıin aıtyp keledi.
Salaýatty ómir saltyna bar ǵumyryn arnaǵan el aǵasy búginde 74 jastan asyp barady. Ulyn uıaǵa, qyzyn qıaǵa qondyryp, nemerelerin jetektep qyzyǵyna toımaı júrgen ardaqty aqsaqal.
– Uldarym Teljan men Asqar Almatydaǵy Sport jáne týrızm akademıasyn bitirgen. Kezinde olar Olımpıadaǵa jasaqtalǵan quram qatarynda jattyqty. Nemerelerim de bizdiń jolymyzdy jalǵastyryp keledi. Osylaısha bizdiń áýlet ózderiniń kúrestegi sara jolyn jalǵap keledi, – deıdi sport ardageri.
Otaǵasynyń ómiri týraly sóz etkendi, qasynda 50 jyl birge turyp bir júrgen jan jary, otanasy Qalıma apaıdan artyq eshkim bilmes sirá.
– Amanbektiń adamgershiligi, qarpaıymdylyǵy, parasat-paıymy, meıirimge toly minezi, janashyrlyǵy taǵysyn taǵy aıyryqsha qasıetterin aıtyp taýysy almaımyn, eń bastysy otbasynyń berik tutqasy ári tiregi dep sanaımyn, – deıdi otanasy Kalıma Baıshasheva.
«Jaqsy muraptyń sońynan sý eredi, jaman muraptyń sońynan sóz eredi»- demekshi, ardager balýannyń atynda jyl saıyn dástúrli jarys ótkizilip qanshama bota balýandardyń talanty ashyla túsip keledi. Jasópirimder arasynda uıymdastyrlyp kelgen bul týrnır 2014 jyly tusaýy kesilgen eken. Alǵashynda oblystyq týrnır retinde tusaýyn kesken alaman jekpe-jek keıin qanatyn keńge jaıyp, respýblıkalyq deńgeıge kóterildi.
Al bıyl atalmysh baıraqty báseke halyqarlyq jarys retinde jalaýyn jelbiretti. Onda baq synap, júldege ilikken bala balýandar sport sheberine úmitker atana alady. Grek-rım kúresinen ótken bıylǵy synǵa respýblıkanyń kóptegen aımaqtary men qatar, Tájikstan elinen de jas balýandar kelip qatysty. Aıtýly jarys Esik qalasynda ornalasqan №1 Balalar men jasópirimder sport mektebiniń shańyryǵynda bolyp ótti.
Dástúrli básekeniń ashylýyna Esik qalasynyń ákimi, óńir sportyna eńbegi sińgen ardager sportshylar kelip qatysty. Qurmetti qonaqtar Amanbek Fazylulynynyń atyndaǵy dástúrli jarysqa kelip qatysyp jatqan jasóspirim balýandarǵa sáttilik tilep, týrnır ıesine qurmet, qoshamet kórsetti.
Sosyn beldesýler bastalyp ketti. Bul jarystan kóptegen daryndy jastar shyńdalyp ósip shyǵyp jatyr. «Tulpardyń syny báıgede» demekshi, óz aýyl-aımaqtarynda tolassyz jattyǵyp, shynyǵyp júrgen talanttar osyndaı alamanda bas qosyp sheberlikterin baıqaıdy. Sondyqtanda bul týrnırdiń bolashaq jastarymyz úshin bereri zor. Al, Amanbek Fazyluly áli de jastarǵa aqyl-keńesin aıtyp kópjyldyq qazynaly tájirbıesimen bólisip otyrar degen oıdamyn. Óıtkeni jastardy tulǵalar arqyly tárbıeleýdiń mańyzy erekshe.
Aqyn ORDABAIULY
Foto Erzat ASYL.
