Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev katarlyq Al Jazeera arnasyna eksklúzıv suhbat berdi. Memleket basshysy suhbat barysynda ishki-syrtqy saıasat máseleleri tóńireginde tolymdy pikir bildirdi.
Dalanews.kz Prezıdent kótergen mańyzdy taqyryptar boıynsha tanymal saıasattanýshy Qazbek Maıgeldınovtiń pikirin bildi.
Qazaqstan ekonomıkasy úshin eń mańyzdy másele - qazaq munaıyn shetelge tasymaldaý, ony eksporttaý. Memleket basshysy sheteldik BAQ-qa bergen suhbatynda Kaspıı qubyr konsorsıýmynyń áleýetin baǵalap, basqa baǵyttardy da qarastyrý qajet ekenin aıtty.
"Reseımen strategıalyq seriktestikti joǵary baǵalaımyz. Biraq bul bir baǵytpen shektelemiz degen sóz emes. Munaı tasymaldaýda negizgi basymdyq, árıne, Kaspıı qubyr konsorsıýmyna beriledi. Dese de Orta dáliz ben ózge baǵyttardy damytý arqyly Qazaqstan óz qaýipsizdigin qamtamasyz etedi", – dedi Toqaev.
Sarapshynyń pikirinshe, munaı eksportyn ártaraptandyrý - tek saqtyq sharasy emes, naqty táýelsizdik strategıasy.
"Óıtkeni qazir munaıdyń 80%-y osy Kaspıı qubyry, Reseı arqyly tasymaldanyp jatyr. Toqaev Baký-Djeıhan qubyryn, Orta dáliz, ıaǵnı Transkaspıı halyqaralyq marshrýtyn, osyndaı balama marshrýttardy damytý keregin ashyq málimdep otyr. Bul - geosaıasattaǵy táýekelderdi azaıtý men ekonomıkalyq táýelsizdikti nyǵaıtý maqsatynda jasalyp jatqan qadamdar. Prezıdent osyndaı bıik minberlerde Orta dálizdi damytýdy árdaıym aıtyp júredi. Óıtkeni bul - elimizdiń energetıkalyq, munaı shıkizaty, taýar aınalymy salalarynda, jalpy qaı salany qarasańyz da tranzıttik hab retinde táýelsiz bolýǵa umtylystarynyń basty baǵyty", - dedi sarapshy.
Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev Al Jazeera basylymyna bergen suhbatynda eski Qazaqstan ókilderine berilgen artyqshylyqtardy joıý jónindegi, jemqorlyq, urlyq tóńiregindegi suraqtarǵa jaýap berdi.
Toqaevtyń jemqorlyqpen kúres týraly aıtqandary naqty istermen dáleldenip jatyr ma, álde bul tek saıası rıtorıka deńgeıinde qalyp otyr ma? Sarapshy bul týrasynda bylaı deıdi:
"Jemqorlyq máselesi - kez kelgen ekonomıkalyq damýdyń, kez kelgen ekonomıkalyq óristiń aldyn kesip, keri tartyp otyrǵan úlken keselderdiń biri. Bul baǵytta oń kórsetkishter de bar. Mysaly keıingi úsh jylda 174 sýdıa jaýapkershilikke tartylǵan. Keıingi jyldary 500-den asa jemqorlyq isi tirkelgen. Biraq Transparency International boıynsha Qazaqstan 40 bal jınap, 1 balǵa ǵana jaqsaryp otyr. Iaǵnı bul bizde áli de bolsa jemqorlyqpen kúres óz deńgeıinde bolmaı otyrǵanyn kórsetedi. Ol týraly Prezıdent te moıyndap otyr, ıaǵnı júıeli máseleler sheshilmeı jatqanyn moıyndap otyr. Laýazymdy adamdar aýysqanymen, júıeli máseleler qalyp otyr", - dedi ol.
Sonymen qatar, suhbatta syrtqy saıasattaǵy Qazaqstannyń ustanymy týraly aıtyldy.
"Prezıdent syrtqy saıasatty konservatıvti qubylys dep ataýynyń sebebi kóp. Sonyń biri - strategıalyq kórshimiz bolyp otyrǵan, qurlyqtaǵy eń úlken shekaramyz bar Reseı, ol memleketpen qalyptasqan ekonomıkalyq baılanystar. Odan bólek Qytaı bar, AQSH, Batys elderi, Islam álemi elderi bar. İri derjavamen, memlekettermen bolsyn geosaıası tepe-teńdikti saqtaýǵa barynsha qadamdar jasalyp jatyr. Bul jerdegi basty maqsat - iri derjavalarmen teńgerimdi qatynas ornatý. Prezıdenttiń keshegi Astana halyqaralyq forýmynda da aıtqan BUU qaýipsizdik keńesin reformalaý, orta derjavalar paradıgmasy - munyń barlyǵy Qazaqstan úshin mańyzdy, óıtkeni elimiz - Eýrazıa kontınentindegi turaqtylyq tiregi retinde revolúsıalyq emes, evolúsıalyq ózgeristerdi tańdap alǵan memleket. Iaǵnı bul jerdegi Prezıdenttiń de bastaǵan maqsaty, strategıasy - kúrt burylystarsyz, pragmatıkalyq tásilmen egemendikti nyǵaıtý", - dep túıindedi sarapshy.
