Sarapshy Pol Gobl AQSH-taǵy Jamestown qorynyń saıtynda Túrkıa Qazaqstanǵa Kaspııdegi áskerı teńiz kúshterin kúsheıtýge kómektesýin jaza kele, Ankara men Astananyń jospary Kaspııdegi flotılıasy eń qýatty Reseıdiń ústemdigine qalaı áser etpek degen suraqqa jaýap izdepti.
Reseıdiń Kaspıı flotılıasy kóp jyl boıy teńiz aıdynynda ústemdik qurǵany beligi. Sondyqtan da bolar, kópshilik Kaspııde budan basqa ulttyq flottar bar ekenin elemeı kelgen edi.
Onyń ústine osy kúnge deıin teńiz jaǵalaýyndaǵy ózge elder áskerı-teńiz flotyn qorǵanys úshin emes, izdeý-qutqarý jumystary nemese teńizdegi burǵylaý platformasy men qubyrlardyń qorǵaıtyn kúzet úshin qajet bolǵany jasyryn emes.
Degenmen Qazaqstan bul ahýaldy ózgertýge bet burdy. Gobldyń jazýynsha, Qazaqstan jaǵalaýdaǵy ǵana emes, teńizdiń taıaz jerindegi qorǵanysqa da mán bermek.
Ótken aptada Qazaqstannyń memlekettik «Zenıt» zaýyty Túrkıanyń Asfar jáne YDA Group kompanıalarymen Oralda áskerı kemelerdi jasaý týraly kelisimge qol qoıǵany belgili. Gobldyń paıymdaýynsha, bul kelisimniń nazar aýdaratyn birneshe mańyzdy tustary bar.
Birinshiden, bul jaǵdaı Máskeýdiń Qazaqstannyń keme jasaý ónerkásibinde ústem oıynshy bolyp qala beremin degen josparyna soqqy jasaıtyny anyq.
2010 jyly Máskeý Astanaǵa keme jasaıdy degen kelisimge qol qoıylǵaly Reseı ózin bul saladaǵy basty oıynshy sanap kelgen. Biraq odan beri mına súzetin eki keme ǵana jasaan soń, Qazaqstan keme jasaıtyn basqa oıynshylardy izdeýge kiristi.
Ekinshiden, bul kelisim Ankaranyń Astanamen qorǵanys salasyndaǵy yntymaqtastyǵyn kúsheıtedi. Túrkıa úkimeti Ortalyq Azıa memleketteriniń qarýly kúshterin damytýda jetekshi rólge ıe bolýǵa talpynyp jatyr.
Gobl Astanamen keme jasaý týraly Ankaranyń kelisimi osy jospardyń bóligi dep esepteıdi.
Úshinshiden, Reseı de, Qazaqstan da Kaspııdiń soltústigindegi sýdyń tartylýynan týyndaıtyn strategıalyq jáne ekonomıkalyq saldarǵa alańdaıdy. Astananyń buǵan deıin ustanyp kelgen shaǵyn kemeler jasaý saıasaty endi Túrkıamen kelisim aıasynda jalǵasatyn tárizdi. Al bul Astananyń ekonomıkalyq, tipti áskerı pozısıasyn jaqsartady, tipti Reseıden de ústem etýi múmkin.
Gobl Túrkıamen keme jasaý týraly kelisim Qazaqstan men Reseı Kaspıı teńizinde teketiresedi degendi bildirmeıtinin alǵa tartady. Óıtkeni Reseı kemeleriniń sany az bolǵanymen, áskerı qýaty áldeqaıda myqty.
Sonymen qatar bul kelisim Túrkıa qansha jerden úmittense de, Ankara jaqyn ýaqytta Kaspıı teńizinde ústem oıynshyǵa aınalady degen sóz emes. Túrkıa Kaspıı jaǵalaýyndaǵy Reseıden ózge elderge kemeler men onyń bólshekterin jasap berip jatsa da, tez nátıjege qol jetkize almaıdy. Sebebi shaǵyn keme jasaýdyń ózi kóp ýaqyt talap etedi. Budan shyǵatyn qorytyndy – Qazaqstan Kaspııdiń tipti bir bóliginde jaqyn ýaqytta ústemdikke ıe bolýy ekitalaı.
Biraq Kaspııdiń soltústigi tartylǵan saıyn taıaz jerde júre alatyn Qazaqstannyń áskerı kemeleri kóbeıe túsedi. Bul Astanaǵa kemeleri úlken Máskeý aldynda artyqshylyq beredi.
Gobldyń oıynsha, Reseıdiń Kaspıı flotılıasy men kemeleri birtindep kóbeıip jatqan Qazaqstannyń áskerı-teńiz floty arasyndaǵy arasalmaq birtindep ózgere bermek. Bul – Kaspıı jaǵalaýyndaǵy elderdiń aımaqtaǵy saýda jáne qubyrmen baılanysty josparyna áser etedi. Sarapshy bul jospar Qazaqstan men Reseıdiń qarym-qatynasyna ǵana emes, Astananyń Ortalyq Azıa, Kavkaz ben Batys elderimen qarym-qatynasyna da yqpal etetinin paıymdapty.
