Tamerlan Absalámov, Freedom Finance Global kompanıasynyń taldaýshysy
«Santa-Klaýstyń rallıi» termınine onyń paıda bolǵanyn túsindirýge arnalǵan ártúrli teorıalardy jatqyzatyn. Mundaı teorıalardyń birine sáıkes, ınvestorlardyń optımızmi mereke kúnderi saýdanyń kóp bolýynan jáne jyldyq bonýstardy ınvestısıalarǵa salýdan bolatyn merekelik kóńil-kúıge baılanysty.

Basqa teorıaǵa sáıkes, osy kezeńde ınstıtýsıonaldyq ınvestorlar demalysqa shyǵady, olar naryqty ádettegideı, optımısik kózqarasta bolatyn bólshek ınvestorlarǵa qaldyrady. «Qańtar barometrine» keletin bolsaq, bul - qor naryǵynyń qańtar aıynda baıqalatyn kiristiligi jyl boıyna naryq kórsetkishterin boljaý ındıkatory retinde qyzmet etedi dep sendiretin teorıa.
S&P500 ındeksiniń búkil tarıhynda belgili bir aılarda joǵary kiristilik qatty baıqalatyn. Qarashadan qańtarǵa deıingi kezeń statısıkalyq ósetin serpindi kórsetedi: qarasha aıynda ortasha kiristilik 1,42%-dy, jeltoqsan aıynda – 1,37%-dy, al qańtar aıynda 0,98%-dy qurady. Kerisinshe, tamyz ben qyrkúıek aılary tarıhı turǵydan álsiz kezeń bolyp sanalady, olardyń kiristiligi ortasha alǵanda -0,26%-dy jáne -0,57%-dy quraıdy. Sondaı-aq, naryqqa qatysýshylar aı sońynda, ásirese ár aıdyń sońǵy birneshe kúninde, aksıalar ádettegideı aǵymdaǵy aıdyń sońynda jáne kelesi aıdyń basynda kóbirek ósýge beıim bolǵanda áser bolady dep boljaıdy. Aǵymdaǵy aıdyń sońǵy tórt kúnindegi jáne odan keıingi aıdyń alǵashqy eki kúnindegi saýda 64% jaǵdaıda oń ósýge ákeledi. Aılardyń arasyndaǵy osy qubylysty eskere otyryp, kúntizbelik jyldyń sońyndaǵy kórsetilgen ósý tendensıasy «Santa-Klaýstyń rallıi» tujyrymdamasyna sáıkes keledi.
Sodan keıin rallı qańtar aıynyń alǵashqy eki saýda kúnine sozylady. Investorlar aksıalardy kóbinese qańtar aıynda baǵalar ósedi degen úmitpen satyp alady, ony ádette «qańtar aıynyń áseri» dep atalady. Zertteýler kórsetkendeı, jeltoqsan aıynda aksıalardyń quny ósetin aksıalardyń qunynan asyp túsýi múmkin. Keıbir ınvestorlar salyq shyǵyndaryn jınaýǵa qatysýy múmkin, aksıalardy keri satyp alýdy nemese jyl qorytyndysy boıynsha naryqqa aqsha syılyqaqylaryn salýdy júzege asyrady. Keıbireýler úshin qańtar aıy ınvestısıalyq baǵdarlamany bastaý nemese portfeldi qaıta teńgerimdeý úshin qolaıly aı bolyp sanalady.
Statısıkaǵa sáıkes, jeltoqsan aıy aksıalar úshin neǵurlym kúshti aı, biraq bıylǵy jyly rallı Federaldy rezervtik júıeniń qarasha aıyndaǵy otyrysynan bastaldy. Treıderler tóraǵa Djerom Paýeldiń pikirin FRJ ınflásıanyń jáne eńbek naryǵynyń báseńdeýi aıasynda aqsha-kredıttik saıasatty qatańdatý sıklynyń sońyna jetti dep túsindirdi, bul rette ekonomıka ornyqtylyǵyn jalǵastyra berdi.
Jyl sońynda «Santa-Klaýstyń rallıi» nátıjesinde ósýi múmkin birneshe qyzyqty aksıalardy qarastyraıyq:

Amazon (AMZN). Elektrondyq komersıa alpaýyty - Amazon merekelerge daıyndyqqa tolyǵymen kirisip ketti. 10 jáne 11 qazan kúnderi Prime Day jappaı satylymynyń ǵajap kórinisin aıaqtaǵannan keıin, kompanıa jyl sońynda saýda qyzý júretin maýsymǵa daıyndalyp, búkil álem boıynsha taǵy 250 myń qyzmetkerdi jumysqa qabyldaǵysy keletinin jarıalady. Qyzmetkerler tolyq nemese ishinara jumys isteıdi, sondaı-aq olar ýaqytsha maýsymdyq jumystarǵa tartylady. Aıta keteıik, jyl sońyndaǵy jappaı satylym bolatyn belsendi kezeń qarsańynda kompanıa qyzmetkerler shtatyn 2022 jyldyń tórtinshi toqsanymen salystyrǵanda 100 myń adamǵa ulǵaıtty.
Amazon jylyna eki ret ótkizetin Prime Day naýqany kompanıanyń kirisin ulǵaıtýda sheshýshi ról atqarady. Shilde aıynda ótkizilgen sońǵy naýqan tańqalarlyq 12 mlrd AQSH dollaryn ákeldi, bul Amazon-nyń búgingi kúnge deıingi eń tabysty Prime Day-y boldy.
Amazon merekelik saýda maýsymyn uzartý úrdisin kórsete otyryp, Prime Day jappaı satylymynyń ekinshi naýqanyn únemi tórtinshi toqsanda neǵurlym erterek merzimge aýystyryp otyrady. Budan basqa, kompanıa qarasha aıynyń sońyna qaraı strategıalyq túrde oraılastyrylǵan jáne Alǵys aıtý kúnimen baılanysty «jomart juma» jáne «kıber dúısenbi» dep atalatyn jappaı satylymdary jasaǵan serpindi paıdalanady. Investısıalyq bankterdiń ortasha nysanaly baǵasy - 178 AQSH dollary deńgeıinde bolyp otyr (apsaıdtyń 16%-na jýyq).

Meta Platforms (META). Tehnologıalyq Meta Platforms alpaýyty jyl sońynda satylymnyń aıtarlyqtaı ósýin kútedi jáne eger ınvestorlardyń kóńil-kúıi jaqsaryp, naryqta myqty «Santa-Klaýstyń rallıi» paıda bolsa, onyń aksıalary aıtarlyqtaı paıda ákelýi múmkin. Jaqynda kompanıa merekelik tutynýshylyq shyǵyndardy jiberip almas úshin strategıalyq turǵydan baǵyttalǵan elektronıkanyń birqatar jańa modelderin usyndy.
Bul usynystardyń ishindegi eń bastysy - jaqynda shyǵarylǵan Quest 3 vırtýaldy shynaıylyq garnıtýrasy, onyń baǵasy 499 AQSH dollaryn quraıdy, bul onyń beıne oıyndarǵa baǵyttalǵanyn kórsetedi. Jańa Quest 3 garnıtýrasy Microsoft Xbox usynǵan oıyndardy qoldaýǵa arnalǵan, bul oıynshylar úshin tıimdi tańdaý bolyp sanalady.
Sý jańa Meta VR garnıtýrasy Apple usynǵan tolyqtyrylǵan shynaıylyq Vision Pro garnıtýrasy boljamdy shyqqanǵa deıin birneshe aı buryn naryqta paıda boldy, ol tek 2024 jyldyń basynda satylymǵa shyǵýy kerek. Budan basqa, Meta daýystyq pármender arqyly fotosýretter men vıdeolardy túsirý múmkindigimen jabdyqtalǵan Ray-Ban aralas shynaıylyq smart kózildirikteriniń jańartylǵan nusqasyn usyndy, bul satylymnyń zor múmkindigin boljaıdy. Budan ári ósý bolashaǵy jaqyn ýaqytta bolady, ásirese eger «Santa-Klaýstyń rallıi» júzege asqan jaǵdaıda bolmaq. Investısıalyq bankterdiń ortasha nysanaly baǵasy 385 AQSH dollary deńgeıinde bolyp otyr (apsaıdtyń 10%-na jýyq).

Apple (AAPL). Jyl sońyndaǵy merekelik saýda jasaýdan paıda tabýǵa jáne «Santa-Klaýstyń rallıi» kezinde óz aksıalarynyń baǵasynyń ósýin sezinýge daıyn taǵy bir tehnologıalyq kompanıa bul – Apple kompanıasy. Jyl saıyn qyrkúıek aıynda kompanıa merekelik saýda jasaý qarsańynda tutynýshylyq elektronıkanyń eń jańa jelisin usynady, bul ártúrli taýarlardyń, sonyń ishinde iPhone jáne MacBook kompúterleriniń satylymynyń ósýin atap ótti. Ótken qyrkúıek aıynda Apple smart saǵattardyń, iPad-tyń, AirPods-tyń jáne atap aıtqanda qýattaý porty jańa jáne tıtan korpýsy neǵurlym berik iPhone 15 smartfonynyń jańa nusqalaryn, sondaı-aq basqa da keremet múmkindikterdi usyndy. Vision Pro aralas shynaıylyq garnıtýrasynyń kópten kútken shyǵarylymynyń arqasynda Apple-diń jyl sońyndaǵy satylymynyń ósý qarqyny jáne 2024 jyldyń basynda saqtalady dep kútilýde.
Bıylǵy jyldyń maýsym aıynda tanystyrylǵan Vision Pro garnıtýrasy Apple kompanıasynyń sońǵy onjyldyqtaǵy alǵashqy jańa ónimi bolyp tabylady jáne naryqtyq boljamdar bul garnıtýrany úzdik satylym bolady kórsetýde.
AAPL-dyń aksıalary «Santa-Klaýstyń rallıinen» týyndaǵan kez kelgen kóterilýden ósýi múmkin. Investısıalyq bankterdiń ortasha nysanaly baǵasy - 216 AQSH dollary deńgeıinde bolyp otyr (apsaıdtyń 10%-na jýyq).

Walmart (WMT). Bólshek saýda alpaýyty jáne Walmart bul - jyl sońyndaǵy merekelerdi barynsha tıimdi paıdalaný úshin qoldan kelgenniń bárin jasaıtyn taǵy bir kásiporyn: qosymsha qyzmetkerlerdi jaldaıdy jáne satyp alýshylardy sońǵy sátte qabyldaýǵa úlgerý úshin jumys ýaqytyn Alǵys aıtý kúninen Rojdestvo aralyǵynda 24/7 deıin uzartady.
Walmart sondaı-aq «jomart juma» jáne «kıber dúısenbi» jappaı satylymdarynan, sondaı-aq Boks kúni bolatyn arnaıy naýqandardan aıtarlyqtaı paıda kóredi. Walmart elektronıkadan bastap oıynshyqtar men kıimderge deıin taýarlardyń mol assortımentine jeńildikter usyna otyryp, dúkenderde de, sondaı-aq Internet arqyly da merekelik saýda jáne naryqtaǵy áleýetti «Santa-Klaýstyń rallıi» kezinde satylymnyń aıtarlyqtaı ósetinin atap ótti.
Walmart óziniń sońǵy qarjylyq esebinde ekinshi toqsannyń qorytyndysy boıynsha Ýoll-strıttiń kútkeninen asyp tústi jáne óz boljamdaryn ózgertti. Azyq-túlik taýarlary sektoryndaǵy joǵary satylymdar men Internet arqyly shyǵyndardyń ósýine baılanysty Walmart-tyń ekinshi toqsandaǵy bir aksıaǵa shaqqandaǵy tabysy 1,84 AQSH dollaryn qurap, kútiletin 1,71 AQSH dollarynan asyp tústi. Kompanıanyń túsimi 161,63 mlrd AQSH dollaryna jetip, taldaýshylardyń 160,27 mlrd AQSH dollaryn quraǵan aldyńǵy boljamdarynan asyp tústi. Walmart-tyń elektrondyq komersıa salasyndaǵy satylymy II toqsanda byltyrǵy jylmen salystyrǵanda 24%-ǵa ósti, al bir dúkendegi satylym 6,4%-ǵa aıtarlyqtaı ósti. Endi rıteıler jyl boıyna satylym 4%-dan 4,50%-ǵa deıin ósedi dep kútedi. Investısıalyq bankterdiń ortasha nysanaly baǵasy 178,6 AQSH dollary deńgeıinde bolyp otyr (apsaıdtyń 14,8%-na jýyq).

American Express (AXP). Tutynýshylar ádette merekelik shyǵyndary úshin kredıttik kartalardy paıdalanady, bul American Express úshin qolaıly jaǵdaı. Kredıttik kartalar shyǵaratyn kompanıa, ádette, jyl sońynda belsendi shopıng kezeńinde tabysqa jetedi. Bıylǵy jyly qyrkúıek aıynda American Express óz satýshylarynyń arasynda «osy merekelik maýsymda trafıkti paıdalanýdyń 7 strategıasy» dep atalatyn esep taratty.
Kompanıa sondaı-aq rojdestvo kezinde saýda jasaý maýsymy qarsańynda tutynýshylarǵa kredıttik kartalar boıynsha ártúrli yntalandyrý múmkindikterin belsendi túrde jarnamalaıdy. Kompanıanyń úshinshi toqsandaǵy sońǵy qarjylyq nátıjeleri kórsetkendeı, tutynýshylardyń saýda jasaý úshin kredıttik kartalardy paıdalanýy turaqty túrde ósken. American Express altynshy toqsan qatarynan buryn-sońdy bolmaǵan kiris týraly esep berdi, al úshinshi toqsandaǵy tabys 2,45 mlrd AQSH dollaryn nemese bir aksıaǵa 3,30 AQSH dollaryn qurady.
Aıta keteıik, bul kórsetkish Ýoll-strıttiń bir aksıa úshin 2,96 AQSH dollary mólsherinde tabys kútken taldaýshylarynyń boljamynan asyp tústi.
Kompanıa nátıjeleriniń joǵary bolýy aýqatty klıentterdiń shyǵyndarynyń jalǵasyp jatqan serpinimen túsindiredi. Bul úrdis rojdestvo kezeńinde de jalǵasady dep kútilýde. Investısıalyq bankterdiń maksımaldy maqsatty baǵasy 205 AQSH dollary deńgeıinde bolyp otyr (apsaıdtyń 10%-na jýyq).
Jańa jyldyq rallı kezinde aksıalardy satyp alýǵa arnalǵan 10 negizgi keńes
Daıyndyq:
- Muqıat zertteý júrgizińiz: rallı kezinde asyǵys áreketterdi emes, sanaly sheshimderdi tańdańyz. Negizgi kórsetkishteri turaqty jáne damý traektorıasy oń kompanıalardy tańdańyz. Kompanıanyń qarjylyq eseptiligin zerdeleńiz, tıimdiliktiń negizgi kórsetkishterin qadaǵalap, bolashaq ósý perspektıvalaryn baǵalańyz.
- Sheshimderińiz tıimdi bolýy kerek: «Santa-Klaýstyń rallıiniń» kepildik berilgen áseri 100% emes ekenin moıyndańyz. Naryqtyń yqtımal qubylmalylyǵyna daıyn bolyńyz jáne quldyraý jaǵdaıynda odan shyǵýdyń naqty josparyn qurýdy umytpańyz.
- Óz portfelińizdi baǵalańyz: qolda bar aktıvterdi taldańyz jáne ártaraptandyrý úshin aımaqtardy anyqtańyz. Tutyný taýarlary, saıahat jáne bólshek saýda sıaqty merekelik maýsymda dástúrli túrde damıtyn sektorlarǵa ınvestısıalaý múmkindigin qarastyryńyz.
Investısıalyq strategıa:
- Aldyn ala bastańyz: sońǵy mınýtta asyqpaýǵa tyrysyńyz, ınvestısıalyq sheshimderdi aldyn ala qabyldańyz. Oqıǵalardy aldyn ala zerdelep, tizimin qurastyrýdy bastańyz.
- Investısıalardy ártaraptandyryńyz: táýekelderdi bir salaǵa shoǵyrlandyrýdyń ornyna olardy azaıtý úshin ınvestısıalaryńyzdy ártúrli kompanıalar men sektorlarǵa bólińiz.
- Aksıanyń qunyna nazar aýdaryńyz: ishki qunynan tómen satylatyn aksıalardy tańdańyz. Naryqtyq belgisizdik kezeńinde qundyq aksıalar kóbinese tıimdirek bolady.
- Shydamdylyq tanytyńyz: kapıtal qurý birtindep júretin proses ekenin túsinińiz. Qysqa merzimdi paıdaǵa umtylmaı, uzaq merzimdi ınvestısıalyq josparyńyzdy ustanyńyz.
Táýekelderdi basqarý:
- Orderdiń stop-losyn qoldanyńyz: eger baǵalar belgilengen deńgeıden tómen tússe, aksıalardy avtomatty túrde satý arqyly óz kapıtalyńyzdy qorǵańyz.
- Broker ınvestorǵa saýda jasaýǵa beretin qaryz qarajatyn shamadan tys paıdalanýdan aýlaq bolyńyz: qor naryǵyna ınvestısıalaý úshin qaryzǵa aqsha almańyz, sebebi bul yqtımal shyǵyndardy kúsheıtýi múmkin.
- Ártaraptandyrýdy saqtańyz: «Santa-Klaýs rallıiniń» tartymdylyǵyna qaramastan, portfelińizdiń basqa segmentterin nazardan tys qaldyrmańyz. Aktıvterdi tıimdi bólýdi qoldaý úshin qaıta teńgerimdi únemi ótkizip otyryńyz.
Qorytyndylaı kele, uzaq merzimdi treıderler erekshelikterdi eskere otyryp, mereke kúnderi baǵa serpinine asa mán berip qaraýy kerek ekenin atap ótken jón. Aı sońynda jáne jyl sońynda pozısıalardy túzetý nátıjesinde týyndaıtyn qubylmalylyqtyń joǵary bolýy saqtyq qajettiligin taǵy bir ret kórsetedi.
Nátıjesinde, ınvestorlar naryqtyq úrdisterdi ǵana ustanbaı, jeke maqsattar men jol beriletin táýekelge súıenýi kerek, paıda bolý yqtımaldyǵy joǵary bolsa da maýsymdyq zańdylyqtar naryqta bolashaqta bolatyn qozǵalystardy únemi usyna almaıtynyn túsinedi.