Osyǵan deıin Almaty oblysynyń alty aýdanynda bolǵan aqparattyq túsindirý jumys toby múshelerin raıymbektikter de erekshe iltıpatpen qarsy aldy. Narynqol, Kegen, Saryjaz, Qarqara atty eldi mekenderde bolǵan top músheleri el ishinde qazaq tilin latyn qarpine kóshirýge qatysty oılarymen bólisti.
Quramynda Almaty oblysynyń tilderdi damytý jónindegi basqarmasynyń basshysy, top jetekshisi Aıdar Bashbaev, İ. Jansúgirov atyndaǵy JMÝ-diń qazaq tili men ádebıeti kafedrasynyń oqytýshysy, fılologıa ǵylymdarynyń kandıdaty, profesor Saılaý Qojaǵulov, oblystyq bilim basqarmasynyń qyzmetkeri Elmıra Dosaeva, oblystyq "Jetisý" telearnasynyń jańalyqtar qyzmetiniń jetekshisi, jazýshy Esbolat Aıdabosynnyń Narynqol aýylyndaǵy Mádenıet úıinde qazaq tilin latyn grafıkasyna kóshirýge qatysty bildirgen oı tujyrymdary kóp kóńiline qozǵaý saldy.
«Memleketimizdiń odan ári damyp, kórkeıip, gúldenýi úshin qolǵa alynǵan mańyzdy bastamalardyń biri – latyn álipbıine kóshý», – dep bastady sózin top jetekshisi Aıdar Karbozuly.
– Qashanda kemeńgerligimen erekshelene bilgen Elbasy: «2025 jylǵa qaraı isqaǵazdaryn, merzimdi baspasózdi, oqýlyqtardy, bárin de latyn álipbıimen basyp shyǵara bastaýǵa tıispiz. Ol kezeń de taıap qaldy, sondyqtan biz ýaqyt uttyrmaı, bul jumysty osy bastan qolǵa alýymyz kerek. Biz osynaý aýqymdy jumysty bastaýǵa qajetti daıyndyq jumystaryna qazirden kirisemiz», – dep málimdedi. Bul – zaman talabyna saı aıtylǵan oryndy oı.
Elbasynyń sózin basshylyqqa ala otyryp biz osynaý aýqymdy jumysty bastaýǵa qajetti daıyndyq jumystaryna qazirden bastap kirisýimiz qajet. Álipbı aýystyrý, bul – ultymyzdyń tarıhyndaǵy eń mańyzdy betburys bolyp tabylady. Sondyqtan osyndaı jaýapty qadamǵa árkim jáne barshanyń atsalysqany abzal, – degen Til basqarmasynyń basshysy óz sózinde latyn grafıkasyna úırenip alýdyń da asa qıyndyq týǵyza qoımaıtynyn, álem qabyldaǵan álipbıdiń jattyǵy da baıqalmaıtynyn aıtty.
«Qazaq tiliniń túbegeıli latyn álipbıine kóshýi qajet». Shekaraly aımaqtyń halqymen júzdesýinde fılologıa ǵylymdarynyń kandıdaty, profesor Saılaý Qajybekuly osylaı dedi.
«Jazý – árbir halyqtyń rýhanı, mádenı ósýin, damý deńgeıin kórsetetin áleýmettik máni zor qubylys. Ol ótkendi, búgindi jáne keleshekti jalǵastyratyn altyn kópir. Endeshe, qazaq jazýyn latyn áripterine kóshirýdiń basty maqsaty - bul qazaq tilin damytý úshin jasalyp jatqan sharalardyń biri.
Qazirgi orfografıamyzdy jetildirý, sózimizdiń qazaq tiliniń tabıǵı úndesimine saı jazylýyn qamtamasyz etý bolyp tabylady. Zaman aǵymyna saı til de únemi damyp, sózdik quramy tolyǵa túsedi. Kúndelikti ómirde tanylǵan barlyq zattar men qubylystar sol tilde sóz arqyly qoldanys tabady. Eger osy sózder óz ana tilinde, nemese ana tildiń zańdylyǵyna beıimdelip qoldanylmasa, onda kez-kelgen tildiń sózdik qory jutań tartyp, ol tildiń tabıǵı zańdylyqtary buzyla bastaıdy», - degen profesor qaı kezde de tildiń ózindik zańdylyqtaryn eskere otyryp, únemi jetildirip otyrý abzal ekendigin aıtty. Sondaı-aq ol sózimizdiń qazaq tiliniń basty zańdylyǵy úndestik zańyna saı jazylýyna nazar aýdarǵan jón ekenin naqty mysaldarmen aıtyp ótti. Máselen, qazaqtyń Anar, Janar degen esimderin Anara, Janara dep aıtýǵa úırenip ketkenimizdi, jalpy til zańdylyǵyn buzyp júrgenimiz týraly da keńinen toqtaldy. Profesordyń sózinshe, latyn álipbıine kóshý arqyly qazaq tiliniń tabıǵılyǵyn saqtap qalamyz.
Basqosý barysynda sóz alǵan aqparattyq túsindirý jumys tobynyń beldi múshesi, jazýshy Esbolat Aıdabosyn da osy turǵydaǵy pikirin bildirdi. Óz sózinde ol latyn qarpine kóshýdiń negizgi úsh sebebin tilge tıek etti. Birinshiden, tilimizdi eski arnaǵa buryp, qazaqy qalypqa túsip, orys tiliniń yqpalynan ajyraımyz. Ekinshiden, órkenıetke bir taban jaqyndatady. Úshinshiden, túrki halyqtarmen baılanys nyǵaımaq. Osy úsheýiniń negizgisi tildi saqtap qalý ekendigin aıtty. Sonymen qatar telearnalardaǵy «ń» árpine tili kelmeıtin, úndestik zańyn buzyp sóıleıtin jýrnalıserdiń bar ekenin, eger latyn álipbıine kóshetin bolsaq, eski arnamyzǵa oralyp, qazaqy qalypta sóıleýge daǵdylanamyz deıdi.
Qazaq tilin latyn grafıkasyna kóshirýge qatysty jıynda aýyl halqy ózderiniń tolǵandyrǵan saýaldaryna oraı naqty túsinikteme aldy. Kóp ishinen qoıylǵan suraqtardyń basym bóligi bilim salasyna qaraı baǵyttalǵandyqtan oblystyq bilim basqarmasynyń qyzmetkeri Elmıra Dosaeva jaýap berdi.
Jıyn barysynda básekege qabiletti 30 eldiń qataryna ený úshin Elbasynyń alǵa qoıǵan maqsat-mindetterin júzege asyrý jolynda jumyla jumys isteý kerektigi aıtyldy.
«El búginshil, meniki – erteń úshin» degen eken Ahmet Baıtursynuly. Endeshe, qazir qolǵa alyp jatqan dúnıeniń bári biz úshin emes, kemel keleshek jolynda jasalyp jatqan aýqymdy is», - dedi jıynda «Jańa álipbı jańa dáýir bastaýy» atty aqparattyq túsindirý jumys tobynyń músheleri.
