Otyrysqa qatysqan qoǵam qaıratkerleri, saıasattanýshylar men QQDI sarapshylary referendým týraly qoǵamdyq oı-pikirdi talqylap-tarazylap, referendým tóńiregindegi mańyzdy suraqtardy kóterdi, sondaı-aq jalpyhalyqtyq daýys berý eldiń saıası júıesine qalaı áser etetinin taldady.
İs-shara «Qazaqstandyq qoǵamdyq damý ınstıtýty» KeAQ Basqarma Tóraǵasy Qazbek Maıgeldınovtyń moderatorlyǵymen ótti.
«Bul referendým azamattardyń memlekettik basqarýǵa neǵurlym keń qatysýyn kózdeıtin, halyqtyń qoldaýymen elimizdiń jańa saıası júıege kóshýine barynsha yqpal etýge baǵyttalǵan», - dedi.
Tanymal jýrnalıs, Amanat partıasy saıası búrosynyń múshesi Maqsat Tolyqbaı óz sózinde referendýmnyń ótkzilýi qoǵam úshin mańyzdy ekenin atap ótti.
«Jańa Qazaqstan» deıtin uran kún tártibinen túspeı tur. Ol aldymen zań, qujat júzinde sóıleý kerek. Qoǵam naqty qadamdar kútedi. Sondyqtan, referendým bılik úshin emes, aldymen halyq úshin kerek. Referendýmǵa barǵanda aqparat bilip barý mańyzdy.
Sebebi, Konstıtýsıanyń 33 babyna tolyqtyrýlar engizilmek, biraq erteń daýys bererde, osy ózgeristerdi qoldaısyń ba «ıá», «joq» degen eki ǵana suraq bolady.
Referendým boıynsha túsinikti tilmen jazylǵan qysqasha beınerolıkter áleýmettik jelilerde jaqsy pikirler jınaýda. Túsindirý jumystary boıynsha áleýmettik jelilerdiń de múmkindigin paıdalanǵan durys. Túsinbeı jatqan halyq áli de kóp».
Referendým týraly BǴM QR «Y. Altynsarın atyndaǵy Ulttyq bilim akademıasy» ákimshilik basqarý departamentiniń dırektory Janat Chýkeev te túsinikteme berip, referendým elimiz úshin irgeli ózgeristerge jol ashatyndyǵyn aıtty.
«Taǵy da aıta ketetin jaıt, bul Konstıtýsıalyq reforma qoǵamdy demokratıalandyrýdyń shynaıy qadamy. Bul referendým sýperprezıdenttik modelden prezıdenttik respýblıkaǵa maksımaldy kóshý, Parlamenttiń rólin kúsheıtý, halyqtyń eldi basqarýǵa qatysýyn keńeıtý, azamattardyń quqyqtaryn qorǵaýdyń konstıtýsıalyq tetikterin kúsheıtý sıaqty irgeli ózgeristerge jol ashady».
«Qazaqstan halqyna» Qoǵamdyq Qorynyń resmı ókili, jýrnalıs Aıkerim Esenáli óz sózinde – «halyq únine qulaq asýshy memleket» konsepsıasynyń kórinisi – referendým ekendigin aıtty.
«Jańa Qazaqstan degenimiz – ádilettilik erejeleri qalyptasqan qoǵamy bar memleket. 2019 jyly alǵash sóz etken «Halyq únine qulaq asýshy memleket» konsepsıasynyń ómirdegi, praktıkalyq kórinisteriniń biri, osy – referendým dep oılaımyn. Árbir azamattyń memlekettik qurylymnyń, reformalardyń, damý mehanızmderiniń bir bólshegi, qozǵaýshy kúshi retinde jaýapkershiligin arttyrýda úlesi zor tarıhı proses jaqsy nátıejelerge bastaıdy dep seneıik».
«Elimizdiń ár bir azamaty saıası reformalarǵa qatysty bolýy tıis. Referendýmnyń maqsaty da sol, memleket azamattardan quralady, referendým halyq únin estý jolyndaǵy tıisti mehanızm», - dedi «Elbasy Akademásy» jobalyq keńesiniń basshysy Bolat Buharbaı
Referendým ótkizý úshin oǵan azamattardyń jartysynan kóbi qatysýy kerek. Bul týraly saıasattanýshy Islam Kýraev óz sózinde málimdedi.
«Referendýmǵa halyq qatysý úshin, olarǵa úgit-nasıhat jasaý kerek. Sarapshylar qaýymdastyǵy referendýmda daýys berýge shaqyra otyryp, halyqqa bul múmkindiktiń ne beretini týraly ashyp aıtý qajet. Sonda halyq referendýmǵa barady. Halyqqa qarapaıym jáne qol jetimdi tilmen túsindirý óte mańyzdy».
Otyrysqa qatysýshylar referendýmdy ótkizý ıdeıasyn qoldap, Konstıtýsıaǵa engiziletin túzetýler jobasy saıası ınstıtýttardyń qurylymdyq qaıta qurýlaryn qamtıtynyn atap ótti.
Esterińizge sala keteıik, Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev Konstıtýsıaǵa ózgerister men tolyqtyrýlar engizý boıynsha 5 maýsymda respýblıkalyq referendým ótkizý týraly Jarlyqqa qol qoıdy.
«Aldaǵy referendým Qazaqstannyń bolashaǵyn aıqyndaıdy. Ata zań baptarynyń úshten biri ózgeredi. Ashyǵyn aıtsaq, Konstıtýsıamyz múlde jańa sıpatqa ıe bolady. Sol sebepti, men respýblıkalyq referendým ótkizý týraly bastama kóterdim. Óıtkeni, mundaı aýqymdy ózgeris búkil halyqtyń sheshimimen júzege asyrylýǵa tıis», - dedi Qasym-Jomart Toqaev.
