Din máseleleri jónindegi respýblıkalyq aqparattyq-túsindirý tobynyń múshesi, dintanýshy Eldos Imam Jumadilda qazaq halqynyń dástúrli ıslam túsiniginde áıeldiń mártebesi men róli jaıynda oı bólisti,- dep habarlaıdy Dalanews.kz
– Qazaq dástúrinde áıeldiń orny qandaı bolǵan?
– Dástúrli ıslam baǵytynda, ásirese qazaq halqy úshin áıel adamnyń mártebesi óte joǵary. Qazaq árdaıym "áıel bir qolymen besik terbetse, ekinshi qolymen álem terbetedi" dep baǵalaǵan. Áıeldiń basyndaǵy aq jaýlyq – úlken baılyqtyń, mártebeniń nyshany. Tarıhta Zere ana, Domalaq ana syndy tulǵalarymyz rýhanı tárbıe etalonyna aınaldy. Máselen, Toqtamys hannyń qyzy Janıke hanym qajylyq saparynda jasaǵan jomarttyǵymen tarıhta qaldy.
– Nege áıeldiń bilimdi jáne rýhanı baı bolýy mańyzdy?
– Óıtkeni áıel – bala tárbıesiniń, otbasynyń, qoǵamnyń da negizinde tur. Qazaqta jaqsy sóz bar: "Er adamnyń orny túzde" dep. Er azamat rızyq-nesibesin tabýǵa attansa, áıel sol nesibeni úı ishine úılestirip, balalardyń tynyshtyǵy men úıdiń jaılylyǵyn qamtamasyz etedi. Eger áıel bilimdi, rýhanı baı bolsa, ondaı ananyń balasy da elge paıdasyn tıgizetin, daryndy azamat bolyp ósedi.
– Keıbireýler áıeldiń bilim alýyn shekteýge beıim. Buǵan kózqarasyńyz qandaı?
– Bul durys emes. Klasıkalyq dinı eńbekterde "Bilim alýǵa eń laıyq adam – áıel" dep jazylǵan. Óıtkeni áıel – bolashaq urpaqtyń tárbıeshisi. Islam tarıhynda Paıǵambarymyzdyń (s.a.s.) jubaıy Aısha anamyzdyń orny erekshe. Dinimizdiń jarty bóligi sol kisi arqyly bizge jetti. Kóptegen er adamdar dindegi keıbir máselelerdi túsinbeı qalǵanda, Aıshadan suraıtyn, óıtkeni ol paıǵambardyń ómirin, amaldaryn óte jaqsy biletin.
– Islamda áıeldiń mártebesi qalaı aıqyndalady?
– Dinimizde áıeldiń árbir satysy qurmetke ıe: eger ol qyz bolsa – ákesine jumaqtyń esigin ashady; aıaýly jar bolsa – kúıeýiniń ımanyn kemeldendiredi; al ana bolsa – onyń aıaǵynyń astynda jumaq bar. Qaı rólde bolsa da, áıeldiń abyroıy bıik. Tipti, ol úıde erkelep júrgen kishkentaı qyz bolsa da. Áıel adamdy eshqashan tómen túsirmeı, joǵary qoıa bilýimiz kerek.
