Qazaqstannyń depozıtterge kepildik berý qory (QDKBQ) jeke tulǵalardyń bankterdegi eń suranysqa ıe jáne keń taralǵan jınaq aqshalarynyń kóptegen turpatyn: salymdardyń barlyq túrlerin, onyń ishinde merzimdi, merzimsiz, shartty, talap etilmeli salymdardy, aǵymdaǵy shottar men tólem kartochkalaryndaǵy aqshalardy qorǵaıdy. Jeke tulǵalar úshin qorǵaný quqyǵy qazaqstandyq zańnamada qarastyrylǵan. Alaıda keıbir qarjy ónimderi jáne banktik qyzmetter, onyń ishinde jeke tulǵalarǵa kórsetiletin qyzmetter qor kepildigimen qorǵalmaıdy, dep habarlaıdy Dalanews.kz.   

• Sondaı kórsetiletin qyzmetterdiń biri – ıslam bankterindegi depozıtter. 
• Metaldyq shottardy da QDKBQ kepildigi qamtymaıdy. Klıent altyn nemese kúmisti alokırlengen shotqa satyp ala otyryp, metal shoty ashylǵan banktiń senimdiligine baılanysty táýekelderdi ózi kóteredi.    

"Zańdy tulǵalarǵa keler bolsaq, olardyń banktik salymdary men shottaryndaǵy aqshalary depozıtterge kepildik berý júıesimen qorǵalmaıdy. Bul rette dara kásipkerler, jeke notarıýstar, jeke sot oryndaýshylary, advokattar jáne kásibı medıatorlar atalǵan qor tarapynan salymshy-jeke tulǵalarmen birdeı dárejede qorǵalǵan", - deıdi QDKBQ baspasóz qyzmeti.

• Sonymen qatar QDKBQ kepildikteri bank klıentteriniń bank uıashyqtary men seıfterindegi aqshalary men qundy zattaryn qamtymaıdy. Banktiń seıftik kórsetetin qyzmetteri boıynsha klıentterdiń múlikteri bank lısenzıasynan aıyrylsa da olarǵa qol suǵylmaıdy. Bul jaǵdaıda olardyń ıelerine qaıtarylýyn banktiń ýaqytsha ákimshiligi qamtamasyz etedi.
• Qazaqstannyń depozıtterge kepildik bery qorynyń kepildikteri sondaı-aq banktik depozıttik sertıfıkattarǵa da qoldanylmaıdy. Ataýynda «depozıttik» sózi bolǵanymen, bul ınvestısıalyq qural bank salymy emes, baǵaly qaǵaz bolyp ta tabylady. Banktik depozıttik sertıfıkattar bırjada aınalymǵa jiberilmeıdi, ıesiniń aty-jónin, ataýly qunyn, merzimin jáne syıaqy mólsherlemesin bank klıentpen aradaǵy shartta naqty belgileıdi. Bankter depozıttik sertıfıkattar boıynsha sol merzimge salymdarǵa qaraǵanda edáýir joǵary tabystylyq usynady. Alaıda qazaqstandyq zańnamaǵa sáıkes jalpy bankterdiń depozıttik sertıfıkattary jáne baǵaly qaǵazdary depozıtterge mindetti kepildik berý júıesiniń qorǵaý aıasyna kirmeıdi.

"Banktik depozıttik sertıfıkattar boıynsha da ınvestısıaǵa qatysty qaǵıdalar qoldanylady: barynsha joǵary tabys alamyn dep, barlyq aqshany ınvestısıalyq quraldarǵa jumsaýǵa bolmaıdy. Onyń ústine ony merziminen buryn óteý boıynsha ıesiniń quqyǵy shektelýi múmkin, ondaı jaǵdaıda aqshany sharttyń búkil merzimi aıaqtalǵansha alýǵa bolmaıdy. Sondyqtan aqshalaı qor jınaý úshin kem degende qorǵalǵan jáne anaǵurlym "ıkemdi" depozıtti qarastyrǵan jón", – deıdi qor sarapshylary.

Osy rette jınaq salymdar tıimdi balama tabys kózi bolýy múmkin: Ulttyq Banktiń birqalypty qatań aqsha-nesıe saıasaty aıasynda bankter mundaı depozıtter boıynsha joǵary mólsherlemeler usynady. QDKBQ teńgelik salymdar boıynsha, syıaqalaryn qosqanda 20 mln teńgege deıin kepildik beredi.      

Salymshylar úshin aqshalaryn QDKBQ kepildik bermeıtin banktik ónimderge ornalastyrýdyń qandaı táýekelderi bar?

Salymshylar metal shottaryna altyn nemese kúmis alý, banktik depozıttik sertıfıkattar alý arqyly nemese aqshalaryn ıslam bankteriniń qarjy quraldaryna ornalastyra otyryp, banktiń senimdiligin baǵalaýǵa qatysty táýekelderdi ózderi kóteredi. Atap aıtar bolsaq, eger bank lısenzıasynan aıyrylatyn bolsa, qoldanystaǵy zańnamaǵa sáıkes metal shottardyń nemese banktik depozıttik sertıfıkattardyń ıeleri 8-shi kezektiliktegi "basqa" kredıtorlarǵa jatqyzylady. Bankti taratý barysynda kredıtorlarmen esep aıyrysý bank aktıvterin satý qorytyndysy boıynsha jáne olar jetkilikti bolǵan jaǵdaıda júrgiziledi.

Bul rette Qazaqstannyń depozıtterge kepildik berý qorynyń kepildikteri bank lısenzıasynan aıyrylǵan jaǵdaıda kepildik berilgen depozıtter boıynsha depozıtorlar-jeke tulǵalarmen jedel túrde esep aıyrysýdy kózdeıdi.

Eske salamyz, QDKBQ Tengri Bank, Capital Bank Kazakhstan jáne AsiaCredit Bank boıynsha olar lısenzıasynan aıyrylǵan kúnnen bastap, 6-8 jumys kúni ishinde salymshylaryna kepildi ótem tóleı bastady. Al zań boıynsha tólemdi bastaýdyń maksımaldy merzimi – 35 jumys kúnin quraıdy.

Tipti QDKBQ kepildik bergen depozıtterge baılanysty qandaı táýekelder bolýy múmkin?

Depozıtter boıynsha kepildikter:

• qazaqstandyq zańnamada dara kásipkerlerdi qosqanda, barlyq depozıtor-jeke tulǵalar úshin qarastyrylǵan,

• Qordyń arnaıy rezerviniń qarajatymen qamtamasyz etilgen (2025 jyldyń 01 mamyryna qaraı 1,2 trln teńge),

• alaıda, somasy boıynsha shektelgen.

"Salymshylar bankterge maksımaldy kepildik somasy sheginen artyq aqshany ornalastyra otyryp, táýekelderdi óz betimen kóteredi: eger bank lısenzıasynan aıyrylsa, QDKBQ salymshyǵa maksımaldy kepildik mólsheri sheginde ǵana ótem tóleıdi. Al odan asqan qaldyq aqsha taratylatyn banktiń mindettemeleri boıynsha 4-shi kezektegi kredıtorlardyń qataryna jatqyzylady. Bul mindetteme banktiń taratý komısıasyna júkteledi. Alaıda taratylatyn banktiń aktıvteri jetkilikti bolyp, aldyńǵy qatardaǵy kredıtorlar aldyndaǵy mindettemeler tolyǵymen oryndalǵannan keıin ǵana óteletin bolady. Sol úshin bankte iri aqsha qarajattary bolǵan jaǵdaıda, kepildik berilgen somanyń kólemin arttyrý úshin aqshany bir emes, ártúrli bankke kepildik mólsheri sheginde ornalastyrǵan jón", - deıdi sarapshylar.  

Eske salamyz, depozıtterge kepildik berý júıesine qatysýshy árbir banktegi depozıtter óz aldyna bólek jáne teń dárejede qorǵalǵan:

• teńgedegi jınaq salymdar boıynsha – 20 mıllıon teńgeni,

• teńgedegi jınaq salymdardan basqa kartochkalar, shottar jáne depozıtter boıynsha – 10 mıllıon teńgeni,

• shetel valútasyndaǵy salymdar, kartochkalar jáne shottar boıynsha – 5 mıllıon teńgeni quraıdy.

Eger salymshynyń bir bankte ártúrli birneshe depozıti jáne solardyń arasynda jınaq salymy da bar bolsa, Qordyń jıyntyq kepildigi salymshynyń árbir salymy boıynsha belgilengen maksımaldy kepildik somasyn esepke ala otyryp, 20 mln teńgeni quraıdy jáne odan asyrylmaıdy.

Depozıtter boıynsha kepildikter týraly qandaı senimdi aqparat kózderi bar? 

Qazirgi ýaqytta qazaqstandyq bankterdiń depozıtorlary depozıtke kepildik berilgen-berilmegeni jáne qandaı maksımaldy somaǵa kepildik berilgeni týraly aqparatty mindetti túrde depozıtti ashý barysynda alady. Salymnyń osy túri nemese shoty boıynsha QDKBQ kepildikteri týraly aqparat jáne basqa da mańyzdy talaptar sharttyń, ótinishtiń nemese klıent qol qoıatyn bólek qujattyń birinshi betinde yńǵaıly keste nysanynda kórsetiledi. Bank salymy shartynyń mazmuny jáne ony rásimdelýine qatysty bul talaptar QR Qarjy naryǵyn retteý jáne damytý agenttigi men QDKBQ bastamasy boıynsha 2024 jyly 7 tamyzda engizilgen. Maksımaldy kepildik somasy týraly aqparatty depozıtti uzartý barysynda da eskergen mańyzdy.

Budan basqa, depozıtorlar depozıtter boıynsha kepildikter jáne kepildi ótemdi tóleý tártibi týraly da jalpy sıpattaǵy málimetterdi alady.

Klıentter banktiń bólimshelerinde nemese onlaın túrinde depozıt ashyp, shartqa qol qoıý barysynda bank olarǵa shotynyń nemese salymynyń negizgi talaptary týraly málimet berýge mindetti.

Budan basqa, aqparat Qazaqstannyń depozıtterge kepildik berý qorynyń koll-ortalyǵynda 1460 qysqa nómiri boıynsha (qońyraý tegin), kdif.kz saıtynda, sondaı-aq Bankter jáne bank qyzmeti týraly jáne Ekinshi deńgeıdegi bankterinde ornalastyrylǵan depozıtterge mindetti kepildik berý týraly Qazaqstan Respýblıkasynyń zańdarynda qoljetimdi.