Búgin - saıası qýǵyn-súrgin jáne asharshylyq qurbandaryn eske alý kúni. Bul kún 1997 jyly bekitilgen bolatyn. Osyǵan oraı Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev "memleketimiz qýǵyn-súrginnen jazyqsyz japa shekken jandardy aqtaý, tól tarıhymyzdyń aqtańdaq betterin obektıvti ári tyńǵylyqty zerdeleý jumystaryna basa mán berip otyrǵanyn" málimdedi, - dep habarlaıdy Dalanews.kz.
"Biz jyl saıyn 31 mamyr kúni ótken ǵasyrdaǵy saıası qýǵyn-súrgin jáne asharshylyq qurbandaryn eske alamyz. Biz ótken zamandaǵy qasiretti oqıǵalardan taǵylym alyp, ony ult jadynda saqtaı bilýimiz kerek. Sonda ǵana kez kelgen synaqtan súrinbeı ótip, ádiletti memleket jáne órkenıetti qoǵam qurý jolyndaǵy bıik belesterdi baǵyndyra alamyz", - dedi Memleket basshysy.
Derekterge súıensek, qýǵyn-súrgin jyldary ishinde Qazaqstan aýmaǵynda qurylǵan lagerlerge 5 mıllıonnan asa adam jiberilgen.
Sonymen qatar, Qazaqstanda 125 myńnan asa adam qýǵynǵa ushyrap, 25 myń adam atý jazasyna kesilgeni týraly derekter bar.
Jazyqsyz jazalanǵandardyń qatarynda alash zıalylary - Á. Bókeıhanov, A.Baıtursynuly, M.Tynyshbaev, M.Dýlatuly, T.Rysqulov, M.Jumabaev, S.Seıfýllın, İ.Jansúgirov, B.Maılın, S.Asfendıarov syndy qaıratkerler bar. Saıası qurbandar lagerlerge jiberilip otyrǵan. Qýǵyn-súrginge ushyraǵan azamattardyń áıelderi de Aqmola oblysynda ornalasqan "ALJIR" lagerinde azaptaldy.
1993 jyly "Jappaı qýǵyn-súrgin qurbandaryn aqtaý" týraly zań qabyldanǵan bolatyn. Sonyń nátıjesinde jazyqsyz jala jabylǵandar aqtaldy.
Al búgin Almatyda 31 mamyr – saıası qýǵyn-súrgin jáne asharshylyq qurbandaryn eske alý kúni qarsańynda 1931-33 jyldardaǵy asharshylyq qurbandaryna arnalǵan eskertkishke gúl shoqtaryn qoıý rásimi ótti.
İs-shara "Qaraǵaıly" skverinde ótip, Qazaqstannyń jappaı saıası qýǵyn-súrgin qurbandary qaýymdastyǵynyń, "Ádilet" tarıhı-aǵartýshylyq qoǵamynyń basshylary men 1938 jyly qýǵyn-súrginge ushyraǵan qazaq teatr óneriniń negizin qalaýshylardyń biri Jumat Shanınniń nemeresi Raıhan Shanına sóz sóıledi.
Gúl qoıý rásimine qýǵyn-súrginge ushyraǵan jandardyń urpaqtary, qala halqy, 1986 jyly Jeltoqsan oqıǵasyna qatysýshylar men jastar uıymdarynyń ókilderi de qatysty. Qatysýshylar qýǵyn-súrginge ushyraǵandardy bir mınýt únsizdikpen eske alyp, eskertkishke gúl shoqtaryn qoıdy.
Buǵan deıin Májilis depýtaty, tarıh ǵylymdarynyń doktor Erkin Ábil asharshylyq qoldan uıymdastyrylǵan degen pikir bildirgen edi. Astanada ótken dóńgelek ústelde "bıyl repressıa men qýǵyn-súrgin qurbandaryn aqtaý baǵytyndaǵy komısıanyń jumysy aıaqtaldy. Eń aldymen, aqtaý algorıtmi jaqsartyldy. Ekinshiden, buryn qupıa bolǵan qujattardyń beti ashylyp, Prezıdent arhıvine berildi. Biraq komısıa óz jumysyn aıaqtasa da, zertteý jumystary ári qaraı jalǵaspaq", - dedi ol Astanada ótken dóńgelek ústelde.
Tarıhshy asharshylyq saıası qural bolǵanyn aıtqan bolatyn.
"Halyqty kámpeskeleý, saıası qýǵyn-súrgin men asharshylyq - Keńes úkimetiniń saıası quraly. Asharshylyq sonyń satylarynyń biri desek bolady. Sondyqtan men zertteýshi retindegi asharshylyqty qoldan jasalǵan dep esepteımin", - dedi Erkin Ábil.
