بۇگىن - ساياسي قۋعىن-سۇرگىن جانە اشارشىلىق قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنى. بۇل كۇن 1997 جىلى بەكىتىلگەن بولاتىن. وسىعان وراي پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ "مەملەكەتىمىز قۋعىن-سۇرگىننەن جازىقسىز جاپا شەككەن جانداردى اقتاۋ، ءتول تاريحىمىزدىڭ اقتاڭداق بەتتەرىن وبەكتيۆتى ءارى تىڭعىلىقتى زەردەلەۋ جۇمىستارىنا باسا ءمان بەرىپ وتىرعانىن" مالىمدەدى، - دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.

"ءبىز جىل سايىن 31 مامىر كۇنى وتكەن عاسىرداعى ساياسي قۋعىن-سۇرگىن جانە اشارشىلىق قۇرباندارىن ەسكە الامىز. ءبىز وتكەن زامانداعى قاسىرەتتى وقيعالاردان تاعىلىم الىپ، ونى ۇلت جادىندا ساقتاي ءبىلۋىمىز كەرەك. سوندا عانا كەز كەلگەن سىناقتان سۇرىنبەي ءوتىپ، ادىلەتتى مەملەكەت جانە وركەنيەتتى قوعام قۇرۋ جولىنداعى بيىك بەلەستەردى باعىندىرا الامىز"، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، قۋعىن-سۇرگىن جىلدارى ىشىندە قازاقستان اۋماعىندا قۇرىلعان لاگەرلەرگە 5 ميلليوننان اسا ادام جىبەرىلگەن.

سونىمەن قاتار، قازاقستاندا 125 مىڭنان اسا ادام قۋعىنعا ۇشىراپ، 25 مىڭ ادام اتۋ جازاسىنا كەسىلگەنى تۋرالى دەرەكتەر بار.

جازىقسىز جازالانعانداردىڭ قاتارىندا الاش زيالىلارى - ءا. بوكەيحانوۆ، ا.بايتۇرسىن ۇلى، م.تىنىشبايەۆ، م.دۋلات ۇلى، ت.رىسقۇلوۆ، م.جۇمابايەۆ، س.سەيفۋللين، ءى.جانسۇگىروۆ، ب.مايلين، س.اسفەندياروۆ سىندى قايراتكەرلەر بار. ساياسي قۇرباندار لاگەرلەرگە جىبەرىلىپ وتىرعان. قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراعان ازاماتتاردىڭ ايەلدەرى دە اقمولا وبلىسىندا ورنالاسقان "الجير" لاگەرىندە ازاپتالدى.

1993 جىلى "جاپپاي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن اقتاۋ" تۋرالى زاڭ قابىلدانعان بولاتىن. سونىڭ ناتيجەسىندە جازىقسىز جالا جابىلعاندار اقتالدى.

ال بۇگىن الماتىدا 31 مامىر – ساياسي قۋعىن-سۇرگىن جانە اشارشىلىق قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنى قارساڭىندا 1931-33 جىلدارداعى اشارشىلىق قۇرباندارىنا ارنالعان ەسكەرتكىشكە گۇل شوقتارىن قويۋ ءراسىمى ءوتتى.

ءىس-شارا "قاراعايلى" سكۆەرىندە ءوتىپ، قازاقستاننىڭ جاپپاي ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارى قاۋىمداستىعىنىڭ، "ادىلەت" تاريحي-اعارتۋشىلىق قوعامىنىڭ باسشىلارى مەن 1938 جىلى قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراعان قازاق تەاتر ونەرىنىڭ نەگىزىن قالاۋشىلاردىڭ ءبىرى جۇمات ءشانيننىڭ نەمەرەسى رايحان شانينا ءسوز سويلەدى.

گۇل قويۋ راسىمىنە قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراعان جانداردىڭ ۇرپاقتارى، قالا حالقى، 1986 جىلى جەلتوقسان وقيعاسىنا قاتىسۋشىلار مەن جاستار ۇيىمدارىنىڭ وكىلدەرى دە قاتىستى. قاتىسۋشىلار قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراعانداردى ءبىر مينۋت ۇنسىزدىكپەن ەسكە الىپ، ەسكەرتكىشكە گۇل شوقتارىن قويدى.

بۇعان دەيىن ءماجىلىس دەپۋتاتى، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتور ەركىن ءابىل اشارشىلىق قولدان ۇيىمداستىرىلعان دەگەن پىكىر بىلدىرگەن ەدى. استانادا وتكەن دوڭگەلەك ۇستەلدە "بيىل رەپرەسسيا مەن قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن اقتاۋ باعىتىنداعى كوميسسيانىڭ جۇمىسى اياقتالدى. ەڭ الدىمەن، اقتاۋ الگوريتمى جاقسارتىلدى. ەكىنشىدەن، بۇرىن قۇپيا بولعان قۇجاتتاردىڭ بەتى اشىلىپ، پرەزيدەنت ارحيۆىنە بەرىلدى. ءبىراق كوميسسيا ءوز جۇمىسىن اياقتاسا دا، زەرتتەۋ جۇمىستارى ءارى قاراي جالعاسپاق"، - دەدى ول استانادا وتكەن دوڭگەلەك ۇستەلدە.

تاريحشى اشارشىلىق ساياسي قۇرال بولعانىن ايتقان بولاتىن.

"حالىقتى كامپەسكەلەۋ، ساياسي قۋعىن-سۇرگىن مەن اشارشىلىق - كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ ساياسي قۇرالى. اشارشىلىق سونىڭ ساتىلارىنىڭ ءبىرى دەسەك بولادى. سوندىقتان مەن زەرتتەۋشى رەتىندەگى اشارشىلىقتى قولدان جاسالعان دەپ ەسەپتەيمىن"، - دەدى ەركىن ءابىل.