Qoǵam nazarynan tys qalǵan mundaı jastardyń taǵdyry bárimizdi alańdatýy kerek. Olar qandaıda bir mamandyǵy bolmaǵan soń, ár jerde tıip qashyp, jumys istep, kúnin kórip júrgeni jasyryn emes. Ádette mundaı jastar jaldamaly qurylysshy, kúzetshi, saýda ortalyqtarynda satýshy bolyp jumys isteıdi. Eki qolǵa bir jumys taba almaǵandary ishimdikke salynyp ómirden baz keship ketetini de jasyryn emes.
Endi bir toby tynymsyz eńbek etip, tirnektep jınaǵan aqshasyna qala syrtynan jer telimin satyp alyp, úı bolyp ketýge baryn salady. Qazir bel jazbaı eńbek etip, bir nátıje shyǵarǵan (aýyldyq ólshemmen alyp qaraǵanda) jastar óte az. Árıne, qalǵan jastardy eńbek etýden qashatyn ker jalqaýdyń qataryna jatqyzýǵa bolmaıdy. Olardyń kópshiligi biraz jumys istep, qaltasynda azdaǵan qarajat paıda bolǵannan keıin ábden eskirgen sheteldiń kóligin satyp alyp, qala ishinde taksıshylyq jasap, nan tabýǵa árekettenedi.
Keń baıtaq elimizdiń ár túkpirinde ornalasqan aýyldardy aralap, suraý salsańyz, ár aýyldan taksıshylyqty kásip etken 30-40 jas jigittiń tizimin alasyz. Sondyqtan qazir qalalarda eski kólikpen júıtkip júrgen aýyl jastaryn kezdestiretin boldyq. Olardyń bári birdeı mys-mys aqsha ustap, paıdaǵa belsheden batyp júr dep aıtýǵa aýyzyń barmaıdy. Ábden tozyǵy jetken kólikter bir kún júrse, on kún jóndeýde turady. Osylaısha jas taksıster tapqan-taıanǵandaryn kólikterin jóndetýge jumsap, jas ómirlerin qor qylyp júrgeni janymyzǵa batady. Bul tyǵyryqtan shyǵýdyń amala bar ma? Joq, ále tepse temir úzetin jastarymyz kók temirdiń sońynda júre bere me?
Sońǵy ýaqyttary kólik saýdasymen aınalysatyn iri dıllerler syrt elderden keletin kólikterge tosqaýyl qoıdy. Budan aýyl jastarynyń temir tulparǵa degen ábestigi burynǵydan artpasa, kemigen joq. Qazir kóshelerde sapasy syn kótermeıtin orystyń mashınalary órip júr. Bolashaq taǵdyryn kólikpen baılanystyrǵan aýyl balalary jyldyq ósimdik paıyzy áldeneshe ese kóp nesıe alyp, orystyń sapasyz kólikterin minýde. Olarda basqa tańdaý joq. Súıegi myqty, eskide bolsa sapaly japon men nemistiń kólikterin elge kirgizýge sheneýnik aǵalary baıaǵyda tosqaýyl qoıǵan. Sapasy nashar kólikter eki-úsh jylda tozyp, taksıshylyqqa jaramaı qalatyny jasyryn emes. Eger olar sapaly bolsa, mınıstrler men ákimder orystyń kóligin taqymdar edi ǵoı. Óz basym reseıde qurastyrylǵan kólikterdi minip júrgen sheneýnikterdi kórgenim joq. Báriniń astynda kózdiń jaýyn alatyn «Mersedes» pen «Toıota». Osylaısha orystyń avtokólik óndirisin qoldap, aýyl jastaryn otyzǵa jetpeı nesıe batpaǵyna batyryp jatyrmyz.
Keń baıtaq elimizdiń ár túkpirinde ornalasqan aýyldardy aralap, suraý salsańyz, ár aýyldan taksıshylyqty kásip etken 30-40 jas jigittiń tizimin alasyz. Sondyqtan qazir qalalarda eski kólikpen júıtkip júrgen aýyl jastaryn kezdestiretin boldyq. Olardyń bári birdeı mys-mys aqsha ustap, paıdaǵa belsheden batyp júr dep aıtýǵa aýyzyń barmaıdy. Ábden tozyǵy jetken kólikter bir kún júrse, on kún jóndeýde turady. Osylaısha jas taksıster tapqan-taıanǵandaryn kólikterin jóndetýge jumsap, jas ómirlerin qor qylyp júrgeni janymyzǵa batady. Bul tyǵyryqtan shyǵýdyń amala bar ma? Joq, ále tepse temir úzetin jastarymyz kók temirdiń sońynda júre bere me?
Bula kúshi boıyna syımaǵan aýyl jastarynyń kók temirge áýestenip, taksıst bolyp, elimizdi ushpaqqa shyǵarmasy anyq. Sonda ne isteýimiz kerek? Iá, qazir jastarǵa arnalǵan arnaıy saıasat bar. QR Bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń quramynda Jastar isimen aınalysatyn dúrdeı komıtettiń jumys isteıtinin bilemiz. Oblystyq ishki saıasat basqarmalary jyl saıyn aqsha bólip, qoǵam úshin túkke qajeti joq fleshmobtar uıymdastyryp turady. Bul bizdiń memlekettegi jastar saıasatynyń sulbasy.
Taıaýda ǵana «Nur Otan» partıasy Tóraǵasynyń birinshi orynbasary Asqar Myrzahmetov elimizdegi jastardyń múddesin qorǵaıdy degen «Jas Otannyń» belsendilerine jyrtyńdap, júzdegen stýdentti sabaǵynan qaldyryp, fleshmob uıymdastyrýdy toqtatyńdar dep eskertý jasady. Bıznes qurylymda jumys istep, oblys basqaryp, naqty ispen aınalysqan Asekeńniń «Jas Otanǵa» eskertý jasaýy oryndy. Dál qazir qazaq jastarynyń alańdarda sekeńdep bı bıleıtin ýaqyty emes. Elimizdegi jastar uıymdarynyń aýyl jastaryn jumyspen qamtyp, naqty ispen aınalysýy tıis.
Asqar Myrzahmetov elimizdegi jastardyń múddesin qorǵaıdy degen «Jas Otannyń» belsendilerine jyrtyńdap, júzdegen stýdentti sabaǵynan qaldyryp, fleshmob uıymdastyrýdy toqtatyńdar dep eskertý jasady. Bıznes qurylymda jumys istep, oblys basqaryp, naqty ispen aınalysqan Asekeńniń «Jas Otanǵa» eskertý jasaýy oryndy. Dál qazir qazaq jastarynyń alańdarda sekeńdep bı bıleıtin ýaqyty emes.
Ókinishke oraı, qazir jastar uıymy alańdarda bı bılep, túngi klýbtarda qaýipsiz jynystyq qatynasty nasıhattap, músheqap taratyp júr. Bolmasa, barsha qazaq jastary nashaqor bolyp ketkendeı quqyq qorǵaýshylarmen birlesip, esirtki tutynýshylarmen kúresýde. Osy bir is-sharalardy jastar uıymy birinen-biri aına qatesiz kóshirip alatyny belgili. Joǵaryda tizbektep shyqqan is-sharalar úlken qalalarda ótse, qabyldaýǵa bolady. Al alaqandaı aýyl, aýdandarda osyndaı is-sharalar uıymdastyryp, jalaý kóterip júrgen jastardy kórgende ne jylaryńdy, ne kúlerińdi bilmeısiń. Quddy qazaq jastary bári nasha shegip, azǵyndyq jolǵa túsip ketkendeı áserge qalasyń. Budan ne baıqaýǵa bolady?
Basqany qaıdam, óz basym budan memleket jastardyń muń-muqtajy úshin bólingen qarjysyn jastar saıasatyna jaýapty basshylardyń tanysynyń atynan qoǵamdyq uıym quryp, jasandy is-sharalar uıymdastyryp, ıgerip júrgenin baıqaısyń.
Taǵy da aıta ketetin másele respýblıkalyq deńgeıde jastar saıasatyn basqaryp otyrǵan «jas bastyqtar» jastardyń hal-ahýalyn jetik bilmegen soń, jastar múddesine arnalǵan qarajat esirtkige qarsy kúres pen qaýipsiz sekske jumsalýy kerek dep sheshim shyǵara salatyny belgili. Budan biz jastar saıasatymen aınalysýshylardyń jastar arasynda qandaı ózekti máseleler bar ekenin bilmeıtinin ańǵaramyz.
Búginde elimizde «Dıplommen – aýylǵa!» baǵdarlamasynyń júrip jatqanyna 3-4 jyldyń júzi boldy. Osy ýaqyt aralyǵynda jýrnalıser jergilikti atqaminerler jastarǵa beriletin 90 myń teńgeni para retinde alyp, sodan keıin qalǵan qarjyny alýǵa jol ashatynyn talaı ret jazdy. Osy másele boıynsha «Jas Otan» bastaǵan júzdegen jastar uıymy bir ret tekserý júrgizip, bir máseleni sotqa deıin jetkizgenin estigen de, kórgen de joqpyz. Sondyqtan A.Myrzahmetovtyń «Jas Otanǵa» «jumys isteý tásilińdi ózgert!» dep shúıligýi óte oryndy dep esepteımiz.
N.ÁÝBÁKİR.
