Májilis depýtaty Nartaı Sársenǵalıev premer-mınıstr Oljas Bektenovke depýtattyq saýal joldap, ROP máselesin kóterdi, - dep habarlaıdy Dalanews.kz.
Depýtat osy baǵytta mynadaı derek keltirdi: sarapshylar 2050 jylǵa qaraı jer betindegi qoqystyń kólemi 3,4 mıllıard tonnaǵa jetedi dep dabyl qaǵyp otyr eken.
"Bul jerde bizdiń úles te az emes. Sebebi Qazaqstanda qatty turmystyq qaldyqty suryptaý men qaıta óńdeý basy bar, aıaǵy joq áreket bolyp tur. Saldarynan kólemi kópqabatty úımen birdeı qoqys polıgondary qaptap jatyr. Resmı polıgonǵa qoqys tastaý qymbat dep qaldyqtardy eldiń kózinen tasaǵa aparyp tógip tastaıtyndardy da kózimiz kórdi. Bul qorshaǵan orta men adam densaýlyǵyna orasan zıan ekeni aıtpasa da túsinikti", - dedi ol.
Nartaı Aralbaıuly qatty turmystyq qaldyqty kádege jaratýǵa kádimgideı aqsha kerek ekenin, al qarjylandyrýdy kóbeıtý úshin, tarıfti qymbattatpaý úshin Qazaqstanda óndirýshilerdiń keńeıtilgen mindettemesi (ÓKM) mehanızmi iske qosylǵanyn, ıaǵnı ROP baryn aıtty.
"Bul óte qarapaıym júıe, bylaı jumys isteýi kerek edi: qorshaǵan ortany lastaýshy kompanıalar qaldyqtardy jınaıtyn, qaıta óńdeıtin ortalyqtarǵa atqarǵan qyzmeti úshin tıisti qarjyny tóleıdi. Boldy. Bul júıe qatesiz jumys isteý úshin "Jasyl Damý" memlekettik kompanıasy operator retinde quryldy. Túsinikti ári qarapaıym mehanızm. Biraq qarapaıym qareketti Ekologıa mınıstrligi qıyndatyp jiberdi. Iakı qoqysty óńdeýmen aınalysatyn kompanıalar atqarǵan jumysy úshin ózderine tıesili aqshany tikeleı ala almaı qaldy. Sebebi ol tólemdi "Jasyl Damý" ulttyq kompanıasy 3 paıyzdyq nesıe túrinde "Ónerkásipti damytý qory" arqyly berýdi uıǵarǵan. Buǵan 200 mıllıard teńge kózdelipti", - dedi ol.
Depýtattyń sózinshe, qoqys óńdegen kompanıa atqarǵan jumysy úshin ózine tıesili qarjyny qordan nesıe túrinde alýǵa májbúr, demek mınıstrlik qoqys óńdeýshilerdiń ózderine tıesili qarajatty 3 paıyzdyq kredıt retinde berip otyr.
"Muny qalaı túsinýge bolady? Qordyń ózine de suraq kóp. Birinshiden, Ekologıalyq kodekske sáıkes ( 388-bap, 1-tarmaq, 15-tarmaqsha) Ónerkásipti damytý qory tek qorshaǵan ortany jaqsartýǵa baǵyttalǵan óńdeýshi ónerkásip sektoryndaǵy jobalardy qarjylandyra alady. Demek qaldyqty jınaýmen, suryptaýmen jáne tasymaldaýmen aınalysatyn kásiporyndar qordyń qarajatyna qol jetkize almaıdy. Sáıkesinshe olar kúnderdiń kúninde tarıfterdi kóterýdi talap etedi. Ol kezde salmaq baıaǵy tutynýshyǵa túsedi. Mınıstrlik salaǵa salǵan osy salmaqty jeńildetpese, óńirlerde qoqysty suryptaý jumysy sol kúıi bastalmaıdy, sáıkesinshe taýdaı qoqys polıgondary jyl sanap kóbeıe beredi degen sóz", - dedi ol.
Depýtat mynadaı usynystar kóterip otyr:
- ROP-qa ýtıldik tólemderdi tóleý tetigin qaıta qaraý qajet;
- Kimge tikeleı tólem, kimge nesıe beriletinin naqty ajyratý qajet. Memleket basshysy tapsyrǵandaı, "Ónerkásipti damytý qory" serpindi jobalardy nesıelendirýi kerek. Al qoqysty óńdegender óz eńbekaqysyn nesıe retinde emes "Jasyl damý"-dan tikeleı tólem retinde alýy shart;
- ROP ýtılızasıalyq tólemnen túsken aqshany qoqysty jınaıtyn, tasymaldaıtyn, suryptaıtyn ujymdarǵa da berýi qajet. Sebebi eń aýyr jumysty atqaratyn - solar.
- Óńirlerdegi qoqys polıgondaryn azaıtýdyń, óz mindetin durys atqarmaǵan kompanıalarǵa sanksıa salýdyń tetikterin qarastyrý kerek.
- Ýákiletti organ júıeli jumys jasaımyn dese, salalyq qaýymdastyqpen birlesip, Óndirýshilerdiń keńeıtilgen mindettemesiniń kelisilgen tujyrymdamasyn qabyldaýy kerek. Sodan keıin barlyq normatıvtik-quqyqtyq aktini osy tujyrymdamaǵa sáıkestendirý qajet.
Buǵan deıingi jaǵdaı
Eske salaıyq, buǵan deıin ekologıa jáne tabıǵı resýrstar mınıstri Erlan Nysanbaev qoqysty qaıta óńdeý josparyn oryndaı almaǵan óńirlerdi atady.
Mınıstrdiń aıtýynsha, Qazaqstanda jyl saıyn 4,5 mıllıon tonnadan asa komýnaldyq qaldyq jınalady.
"2024 jyly olardyń qaıta óńdelý deńgeıi 25,8 paıyz boldy, al jospar 30 paıyz bolatyn. 20 óńirdiń ishinde 7 óńir belgilengen kórsetkishke jete almady", – dedi Nysanbaev.
Mınıstr 20 óńirdiń ishinde jeti óńir qaıta óńdeý deńgeıine jete almaǵanyn málimdedi.
"Eń tómen kórsetkish myna óńirlerde baıqalady: Ulytaý – 12 paıyz, Almaty – 7,3 paıyz, Mańǵystaý oblysy – 5,5 paıyz, Soltústik Qazaqstan oblysy – 5 paıyz jáne Shymkent – 3,5 paıyz", – dedi Nysanbaev.
