Osy senbide Ázirbaıjan men Armenıa arasyndaǵy Taýly Qarabaq daýy qaıta tutatanyp, qarýly qaqtyǵystar oryn aldy. Ázirbaıjan Qorǵanys mınıstrliginiń málimeterine súıensek, Armenıa birinshi bolyp, Halyqaralyq beıbitshilik kelisimderin buzǵan. 2 sáýir kúni eki tarap arasyndaǵy uzaq jyldarǵy janjal qaıta tutanyp, áskerı soǵys sharalary bastalǵan.
Keshegi qaqtyǵystar kezinde Armenıa qarýly kúshteriniń 6 tankisi, 15 artelerıalyq qondyrǵysy jáne ınjınerlik jabdyqtar joıylyp, 100-den astam áskeri jaraqat alǵan jáne 18 sarbazy kóz jumǵan.
(Taýly Qarabaqtaǵy qaqtyǵystar)
Al Ázirbaıjan armıasy Armenıa shabýyldaryna qarsy qaıta soqqy júrgizgen. 12 ázirbaıjandyq sarbaz kóz jumyp, 1 tanki isten shyqqan jáne Mı-24 tikushaǵyn Armenıa QK-i atyp túsirgen.
2 sáýirdegi Armenıa QK-niń provakasıalyq shabýyldarynan keıin Ázirbaıjan kontr-operasıa júrgizgen. Eki memleket arasyndaǵy áskerı qaqtyǵystar Qarabaqtaǵy Agdere-Terter-Agdam jáne Hodjavend-Fızýlı jerlerinde júrip jatyr.
Qazirgi tańda Ázirbaıjan Qarýly kúshteri Talysh eldi-mekenin Armenıa áskerinen azat etken. Sondaı-aq, shabýyldar Gerenboı aýdany men Naftalan qalasynda jáne Seısulan eldi-mekeninde de bolǵan.
Árizbaıjandyq BAQ-tyń málemetterinde dál qazir atalmysh eldi-mekenderde áskerı soǵys rejimi engizilip, qarýly qaqtyǵystardyń ekinshi kezeńine daıyndyqtar júrgizilip jatqyny aıtylady.
Ońtústik-kavkazdyq eki memleket arasyndaǵy janjaldar 1988 jyldan beri jalǵasyp keledi. Taýly Qarabaq pen onyń quramyna kiretin jeti aýdan (bul Árizbaıjan terıtorıasynyń 20 paıyzyn quraıdy – Red.) Armenıa QK-niń okýpasıasynda.
Al 1994-jyldyń mamyrynda eki tarap qarýly qaqtyǵystardy doǵarý jáne máseleni beıbit jolmen sheshý týraly kelisimdergen kelgen. Sodan beri, EQYU-nyń Mınsk tobyna múshe Reseı, Fransıa jáne AQSH arasynda kelissózder júrgizilip keledi. Ázirge bul kezissózderdiń eshbiriniń naqty nátıjesi joq.
Armenıa okýpasıalaǵan Taýly Qarabaq terıtorıasyn Ázirbaıjanǵa qaıtaryp berý týraly BUU-nyń 4 rezolúsıasyn Serj Sargosán basqaratyn memleket áli oryndamaǵan.
Reseılik «gazeta.ru» basylymynyń derekterinde Ázirbaıjan Qorǵanys mınıstrligi Qarabaq aýmaǵanda qarýly qaqtyǵystarǵa jol bermeý týraly beıbit kelisimderdi Armenıa QK 130 ret buzǵandyǵyn aıtqany jazylǵan.
(sýrette Ázirbaıjan QK-niń baspasóz qyzmetiniń basshysy Vagıf Dárgahly)
«Armenıa QK qazir atalmysh aýmaqta 60, 82 jáne 120 mıllımetrlik mınometter men úlken kolıbrli pýlemetter qoldanyp jatyr»,-deıdi Ázirbaıjan Qorǵanys mınıstrligi baspasóz qyzmetiniń basshysy Vagıf Dárgahly. Sondaı-aq, Dárgahly myrza 200-ge jýyq ázirbaıjandyq sarbazdyń kóz jumǵanyn teriske shyǵarǵan.
Al Armenıa Prezıdenti Serj Sargosán myrza, 18 armán sarbazynyń Qarabaqtaǵy qaqtyǵystar kezinde opat bolǵanyn rastaǵan. Bul týraly reseılik «vesti.ru» saıty jazady.
(sýrette Armenıa Prezıdenti Serj Sargsán)
Sargosán myrzanyń aıtýynsha, Ázirbaıjan QK Qarabaq aýmaǵynda tanki jáne aýyr artelerıany qoldanǵan.
Ázirbaıjandyq «Oxu.az» saıtynyń habarlaýynsha, Qarabaqtaǵy qaqtyǵystar kezinde qaza tapqandar arasynda beıbit turǵyndar da bar.
Ázirbaıjan Prezıdenti Ilham Álıev Armenıa taraby Mınks kelisimderin buzǵanyn jáne BUU terıtorıalyq tutastyq týraly sheshimin oryndamaı otyrǵanyn aıtqan.
(sýrette Ázirbaıjan jáne Túrkıa Prezıdentteri - Álıev jáne Erdoǵan)
«Ókinishke oraı, Armenıa okýpasıalaǵan Qarabaq jerin qaıtaryp berý úshin birneshe talaptar qoıyp otyr. Biz barynsha beıbit jolmen máseleni sheshýge bar kúshimizdi saldyq. Biz Ázirbaıjannyń terıtorıalyq tutastyǵyn saqtap qalý úshin bárine daıynbyz. BUU osydan 20 jyl buryn, Qarabaqty qaıtaryp berý týraly 4 rezolúsıa qabyldady. Armenıa osylardy áli kúnge deıin oryndaǵan joq»,-deıdi Álıev myrza.
«Naqqin.az» saıtynyń málimeterine súıensek, eki tarap arasyndaǵy janjaldyń qaıta tutatýyna kúni keshe ǵana AQSH-ta ótken antıadrolyq samıt sebepker bolǵan. Álıev pen Sargosán qatar qatysqan samıtte Ázirbaıjan Prezıdenti Armenıanyń BUU sheshimin oryndaýdan bas tartyp otyrǵanyn ashyq aıtyp, aıyptaǵan. Osydan keıin Sargosán óziniń Qorǵanys Mınıstrimen keńes ótkizgen. Al ekinshi kúni Qarabaqta qaqtyǵystar oryn alǵan.
Taǵy bir ázirbaıjandyq «trend.az» saıtynyń jazýynsha, Taýly Qarabaqtaǵy qaqtyǵystardyń qaıta tutanýyna Túrkıa Prezıdenti Taıyp Erdoǵan men Álıevtiń kezdesýi sebepker bolýy múmkin.
Erdoǵannyń Álıevpen týystyq qarym-qatynasta ekenin jáne Erdoǵannyń Ázirbaıjanǵa jyly qaraıtynyn BAQ birazdan beri aıtyp-aq, keledi. Tipti túrki jurtynyń ortaq armıasyn qurý týraly ıdeıany usynǵan Erdoǵan óz kezeginde Túrkıa men Ázirbaıjan ásker biriktiretinin aıtqan edi.
Túrkıalyq «Anadolu.tr» basylymynyń habarlaýynsha, Qarabaqtaǵy qaqtyǵystarǵa qatysty Túrkıa Prezıdenty Álıevke arnaıy habarlasyp, kómek qolyn sozýǵa daıyn ekendigin jetkizgen. Bul aqparatty Ázirbaıjan Prezıdentiniń baspasóz qyzmeti de rastap otyr.
«Minval.az» agenttiginiń habarlaýynsha, qazir Pákistan Respýblıkasy arnaıy telegramma joldap, Taýly Qarabaq janjalyna baılanysty Ázirbaıjanǵa áskerı kómek kórsetýge daıyn ekendigin bildirgen.
Qarabaq janjaly kimderge paıdaly?
Dál osy taqyrypta boljam jasaý qıyn bolǵanymen, Qarabaq janjaly kimderge tıimdi? Bajaılap kórsek, bul soǵys birinshi kezekte Vladımır Pýtınge paıdaly. Ótken jolǵy Túrkıa men arada bolǵan Sý-24 ushaǵyna qatysty oqıǵada Ázirbaıjan Ankaranyń pozısıasyn ashyq qoldaǵan edi. Árıne, Kreml qojaıyny buǵan tıisinshe jaýap qaıtarýy kerek-tin. Sonyqtan Pýtın Túrkıaǵa ketken esesin Álıev arqyly alýdy jón kóredi. Erdoǵanǵa tikeleı soǵys asha almaǵandyqtan, Armenıany qot-qottap, Ázirbaıjanǵa qarsy qoıýy da múmkin. Sebebi, Armenıa EAEO-ǵa múshe, hrıstıandyq Reseıdiń forposy.
Ekinshiden, AQSH pen Reseı arasyndaǵy básekelestikte, Reseı taǵy bir márte jeńilis tapqan edi. Sırıadaǵy janjaldardy beıbit jolmen sheshýde AQSH dıplomatıasy jeńiske jetip, Reseı Asad elinen óz áskerin qaıtaryp alǵany belgili. Demek, Qarabaq janjalyn qaıta órshitý arqyly Kreml revansh alýdy kózdeıdi.
Senarı sol baıaǵy, Armenıa Qarabaqta provokasıa jasaıdy, nátıjesinde birneshe beıbit turǵyn qaza bolady. Armenıa men Ázirbaıjan arasyndaǵy janjal kúsheıgen tusta Máskeý araǵaıyndyq jasap, áskerin kirgizý arqyly jaǵdaıdy retteýshi rólge ıe bolady.
Sol sol-aq, eken, Álıev Vashıngtonda antıadrolyq keńeste júrgen kezde Armenıa provokasıa jasady. Alaıda Pýtın úlken senim bildirgen Armenıa Qarýly kúshteri alǵashqy shaıqasta-aq, jeńilip qaldy. Armenıanyń Qarabaqta 20 jyl boıy qurǵan áskerı kúshi Ázirbaıjannyń birinshi shabýylyna tótep bere almady.
Sargosán aqyrynda óziniń máskeýlik qojaıynynan kómek surady. Ázirbaıjan alǵashqy jeńisin toılap jatqanda RF Qorǵanys mınıstri Sergeı Shoıgý birinshi bolyp, odan keıin RF SİM Sergeı Lavrov bar, aqyrynda RF Prezıdenti Pýtınniń ózi telefon soǵyp, taraptardy soǵysty toqtatýǵa shaqyrdy.
Bul jerde reseılik BAQ-tyń da róli basym edi. Qarabaq janjaly qaıta tutanǵan senbiniń túninde reseılik BAQ Qarabaqta júrgen edi (qandaı jolmen jáne qalaı soǵys oshaǵynda reseılik BAQ jetti belgisiz). Dızınformasıalyq saıasatty jaqsy ustanǵan reseılik BAQ reseılik propogandany nasıhattaýǵa kiristi. Dálirek aıtsaq, Qarabaqtaǵy qaqtyǵystarǵa AQSH pen Erdoǵandy kinálaý bastaldy. Bul óz kezeginde Ýkraına daǵdarysyn eske túsiredi.
Al provokatorlyq jasap, janjaldy tutandyrǵan Armenıa alǵashqy jeńilisten keıin Halyqaralyq qaýymdastyqqa shaǵymdanyp, Ázirbaıjandyq agresıany doǵarýdy talap etti. Alaıda Sargosán myrza soǵystyń Ázirbaıjan terıtorıasynda júrip jatqanyn eskermegen bolsa kerek. Al Ázirbaıjannyń memlekettik terıtorıasynda Armenıa armıasy qaıdan júr? Taǵy bir parodoks.
Qarabaqqa qatysty Kerrı ne dedi?
Vashıngtondaǵy Álıev pen AQSH memhatshysy Djon Kerrıdiń kezdesýinde (antıadrolyq samıt aıasynda) Qarabaq máselesi de sóz bolǵan. Onda Taýly Qarabaqqa qatysty AQSH Ázirbaıjandy qoldaıtynyn jáne máseleniń beıbit jolmen sheshilýine kúsh salatynyn jetkizgen.
(kollaj - Vashıngtonda kezdesken eki Prezıdent Barak Obamanyń qasynda)
«Biz Taýly Qarabaqtaǵy máseleniń tez arada jáne beıbit jolmen sheshilýin qalaımyz. Qarabaqtaǵy jaǵdaılardy jáne Ázirbaıjanyń terıtorıalyq tutastyǵyn saqtaý úshin birinshi kezekte kelissózder júrgizilýi kerek»,-deıdi Kerrı.
Germanıa kimdi qoldaıdy?
Nemis Býndestagynyń depýtaty Mark Gaýptman Taýly Qarabaqtaǵy qaqtyǵystarǵa qatysty málimdeme jasap, Ázirbaıjanǵa qoldaý kórsetetini aıtty.
«Germenıa jáne EO Armenıanyń Taýly Qarabaqty okýpasıalaýyn zańsyz dep tanıdy. Mınsk tobynyń kelisimderine sáıkes, BUU, EQYU jáne Eýropa keńesiniń sheshimin Armenıa tez arada oryndaýy tıis»,-dedi.
OA elderi jáne Qazaqstan nege únsiz?
Qazirgi tańda Taýly Qarabaqtaǵy janjaldarǵa qatysty Ázirbaıjannyń pozısıasyn qoldap, Armenıany basýǵa shaqyrǵan memleketter men Halyqaralyq uıymdar myralar boldy: Túrkıa, Germanıa, Pákistan, Grýzıa Ázirbaıjanǵa áskerı kómek kórsetýge daıyn ekendikterin jetkizse, Iran, Latvıa, AQSH jáne NATO soǵysty toqtatýǵa shaqyrǵan. Sonymen qatar, Fransıa, Ýkraına, Reseı Prezıdentteri Qarabaqtaǵy janjaldarǵa qatysty pikir bildirse, odaqtasymyz Belorýsıa Prezıdenti Aleksandr Lýkashenko Ázirbaıjan Prezıdentimen telefon arqyly sóılesip, soǵysty toqtatýǵa shaqyrǵan.
Qarabaqtaǵy janjaldardan keıin NATO, EO, Eýropa keńesi jáne BUU basshylary da shuǵyl keńes ótkizip, qarýly soǵysqa jol bermeýdiń, terıtorıalyq daýdy beıbit jolmen sheshýdiń jolyn izdestirgen.
Orta Azıadaǵy túrki memleketteri Ázirbaıjanǵa kómektesýge qaýqarsyz bolǵandyqtan ázirge únsizdik tanytýda. Osyǵan deıin Túrkimenstan Prezıdenti Berdimuhamedov Ázirbaıjandy qoldaıdy degen aqparattyń jalǵan ekendigin aıtyp, aqtalyp úlgergen.
Al 2014 jyly Armenıa Eýrazıalyq ekonomıkalyq odaqqa kiretin kezde, Qazaqstan Prezıdenti Armenıanyń okýpasıalaǵan terıtorıasy – Qarabaq Armenıa quramyna kirmeıtinin aıtyp, Ázirbaıjannyń terıtorıalyq tutastyǵyn qoldaıtynyn bildirgen. Tipti, Nazarbaev ol kezde Sargosánǵa últımatým qoıyp, eger EAEO-ǵa múshe bolǵysy kelse, Qarabaqty Ázirbaıjanǵa qaıtaryp berýi kerek ekendigin aıtqan edi.
https://www.youtube.com/watch?v=9FdoyuYHqxY
Qazir qazaq Prezıdenti Kýbada resmı is-saparmen júrgendikten Qarabaqtaǵy qaqtyǵystarǵa qatysty qandaı da bir málimdeme jasamaǵan.
Al Qyrǵyzstan osyǵan deıin Túrkıadan góri Pýtınniń ıntegrasıasyna yntyqtyǵyn baıqatqan.
Sondyqtan, Qarabaqtaǵy jaǵdaıda túrki jurtynyń yntymaǵy synǵa túsetinin taǵy ras.
https://www.youtube.com/watch?v=uW3PoORrmK4
https://www.youtube.com/watch?v=GZVbJjXtPc4
https://www.youtube.com/watch?v=OSLpW_Sppmw
(Qarabaqtaǵy qazirgi jaǵdaı)
Nurgeldi Ábdiǵanıuly
Abai.kz
