Úkimet eldegi bankterdiń ekonomıkany tolyqqandy qarjylandyrýdaǵy qabilettiligin qamtamasyz etý úshin bank sektoryn odan ári saýyqtyrý úshin birneshe jyl qatarynan jumys istep keledi. Máselen, bılik bankterge salyq jaǵynan san alýan jeńildikter bere otyryp, álgindeı úmitsiz nesıelerdiń birazyn syzyp tastaýǵa yńǵaı tanytqan bolatyn. Ekonomıka mınıstri Erbolat Dosaevtyń sózine qaraǵanda, zaem retinde berilgen qaıtarylýy úmitsiz qarjynyń birshama bóligi «umyt bolady». Bul qandaı hám kimderdiń qaryzy? Eń aqyry sonaý jyldary áline qaramaı nesıe alyp, keıin barmaq tistegen qarapaıym halyq budan uta ma?
Sózdiń shyny kerek, búginde banktik qarajatty beı-bereket ıelenip, nesıege belshesinen batqan, sosyn qazir bar tapqan taıanǵanyn qaryzdan qutylýǵa sarp etip júrgen qazaqstandyqtar az emes. Bireýi baspanaly bolamyn dep kredıtke kirse, ekinshisi turmystyq tehnıkanyń túr-túrin qaryzǵa alýdy ádetke aınyldyrǵan. Avtokólik úshin, bıznes úshin degenderdi bylaı qoıyńyz, toı-tomalaqqa nesıe alǵandardyń qatary qanshama? Mine, osyndaı tutyný nesıeleriniń kólemi 2 trıllıon 200 mıllıard teńge bolǵan. Qazaqstanda tutynýshy nesıeleriniń berý kórsetkishi 700 mıllıardqa ósken. Osylaısha, el azamattarynyń bankter aldyndaǵy qaryzy 2 trıllıon teńgeden asypty. Munyń barlyǵy bankke qaıta oralatynyna da senim az. Kúni keshe ǵana ekonomıka jáne búdjettik josparlaý mınıstri Erbolat Dosaev ekinshi deńgeıli bankterdiń esebindegi «jumys istemeıtin» zaemdardyń, ıaǵnı qaıtarýdan úmitsiz nesıelerdi syzyp tastaýǵa jaǵdaı jasaıtynyn málimdedi. Árıne, Úkimettiń ózi bankten surap otyryp, barlyq qaryzdardy esepten shyǵarta almaıdy. Bul úshin bankterge salyq jaǵynan birshama jeńildik berý arqyly biraz shyǵyndardy japtyryp tastaýǵa múmkindik berilgen.
Árıne, zaemdar týraly aıtqan kezde qarapaıym tutynýshynyń toı-tomalaq úshin alǵan nesıelerinen bólek san alýan iri jobalarǵa bólingen qarajatty da umytpaý qajet. Endeshe, dál osyndaı «qumǵa sińgen» qaryzdyń qarapaıym halyqqa berilgen nesıelerden (2 trln. 200 mlrd. teńge) birneshe esege artyq bolǵany qatty qynjyltady. Osynshama qarjyny syzyp tastap otyrǵanda, áýpirimdep júrip nesıege baspana alǵan, keıinnen joly bolmaı banktegi kepilde turǵan jalǵyz baspanasynan aıyrylýǵa deıin barǵan qatardaǵy qarapaıym jurtshylyqtyń máselesi birinshi kezekte qaralmaı ma? Jumysynan aıyrylyp, kúnkórisiniń nasharlaýynan nesıe tólemegenderdi dalada qaldyryp, mıllıardtardy túgimen jutqandardyń qaryzyn syzyp tastaý ádiletsiz kórinedi, bizge. Endeshe osynyń ózi bankterdegi úmitsiz sanalatyn qyrýar qaryzdardy syzyp tastaý naýqannyń qarapaıym halyq úshin emes, nesıeni mıllıardtap matap otyrǵan qaltalylar úshin jasalatyndaı. Úkimet bankke jaǵdaı jasady. Al bank kimdi keshirip, kimdi keshirmeýdi ózi sheshedi.
Anýar Aıtýlep
