– Siz kitabyńyzdyń bir taraýyn komýnıstik bıliktiń qaýiptiligine arnapsyz. Tipti, Qytaı basshysyn «dúnıedegi eń qaýipti adam depsiz». Ne úshin?
– Qytaı qazir burynǵy Qytaı emes, Shıdiń dara bıligi. Kezinde áskerı gımnazıadan úırengenim – qarsylasyńdy baǵamdaý úshin kúshi men betalysyna qaraý kerek.
Biz Qytaıdyń ǵarysh, qorǵanys, ınternet salasyndaǵy qýatyn kórip otyrmyz. Mıllıardtan astam tutynýshysy bar iri ekonomıkalyq alyp memleket. Amerıkaǵa ǵana emes, kúlli álemge áser ete alady.
Al betalysyna kelsek, Shı tóraǵanyń álemge yqpal etý pıǵyly áshkerelenip keledi, sol maqsatta qarqyndy jumys júrgizýde.
Bizdiń bilim menshik quqymyzdy urlap, AQSH-tyń eńbek naryǵyn jaýlaýda. Ádil básekeni álde qashan umytqan. Buryn biz qundylyqtarymyz uqsamasa da, saýda baılanysy arqyly Amerıka múdesin oılaıdy dep senip edik.
Búgin olardyń kerisinshe qımyldap otyrǵanyna kózimiz jetti. Shı tóraǵa álem tap bolyp otyrǵan eń myqty qarsylas. Bizdiń urpaqtarymyzdyń amerıkalyq úlgidegi ómir surý formasyna eń úlken qaýip.
– Ýkraına soǵysyna bir jyl tolǵanda, Qytaı Reseıge áskerı qarý beredi eken degen aqpar shyqty. Siz Pýtınmen de kezdeskensiz, onyń ózi men aınalasyn jaqsy bilesiz. Kezinde Pýtındi raıynan qaıtarýǵa bolar ma edi? Qazirde soǵysty toqtatýǵa tetikter bar ma?
– Bizdiń Tramp úkimeti kezindegi atqarǵan jumystarymyz Pýtındi shoshytty. Biraq ol ózgergen joq.
Men onymen kóp kezdestim. Ol Keńes odaǵynyń ydyraýyn eń úlken qylmys dep sanaıdy. Eýropadan Reseıdi joǵary qoıǵysy keledi. Bári qaýipti baǵamdaýyna baılanysty.
Barak Obama kezinde Pýtın Ýkraına jeriniń besten birin jaýlap aldy. Tramp kezinde synyq súıem jer de alǵan joq, Eýropaǵa da azý kórsete almady.
Biraq jańa prezıdent kelgen soń Pýtın qatigez soǵysty bastady. Kári qurlyqqa qaýip tóndirdi. Pýtındi aýyzdyqtaýǵa bolar edi. Biz kezinde oǵan teris qadamnyń qandaı zardapqa ákilitinin jintiktep túsindirdik.
Baıden bılikke kelgen soń Pýtın keler qaýip joq dep sanady. Eýropaǵa soǵys ashty.
– Kitabyńyzdaǵy Soltústik Koreıaǵa qatysty bólekterge toqtala ketseńiz?
– Iá meniń kóp ýaqytym Soltústik Koreı men onyń basshysyna saryp boldy. Biz Soltústik Koreı basshysyn atom qarýyn jasaýdan bas tartsa, baqytty ómirge qol jetkizetinderine sendirýge tyrystyq.
Betpe-bet kezdesýde onyń halyqtyń qamyn oılamaıtyn qatigez adam ekenini kóz jetkizdim.
Men Soltústik Koreı eline alǵash 2018 jyly bardym. Ol kezde ortalyq barlaý mekemesiniń basshysy edim.
Amerıkalyq bir jas Koreı túrmesinde azaptalyp, artynan Amerıkaǵa jetkizilgen soń, zoryǵýdan kóz jumdy. Maǵan bul jaǵdaı aýyr tıdi.
Ekinshi ret barýym úsh amerıkalyqtyń zańsyz tutqyndalýyna baılanysty boldy.
Men Koreı basshysyna úsh azamatty bosatýyn, ózimmen birge alyp ketýge kelgenimdi aıttym.
Kezdesý aıaqtalyp, ushýǵa sanaýly mınýttar qalǵanda úsh amerıkalyqty áýejaıǵa alyp keldi. Biz eshqandaı saýdalasqan joqpyz. Olar menimen birge amerıkaǵa aman-esen qaıtty. Kimdi bolsa da áserlerdiretini anyq.
– Siz Soltústik Koreı, Reseı, Qytaı basshylarymen, tipti Irannyń atyshýly genaralymen de kezdestińiz. Amerıkaǵa qaısysy eń qaýipti dep qaraısyz?
– Meniń oıymsha Qytaı basshysy. Ol óte sýyq, qatal. Ol bılikti qalaı paıdalanýdy biledi, tap bolyp otyrǵan qıyndyqtarynda jaqsy biledi.
Halyq sany daǵdarysyn da, óziniń bıligine keletin qaýipti de bárin baǵamdaı alady. Qazir ol ómir boıy tóraǵa bolýǵa bekindi. Óziniń alǵa qoıǵan maqsatyn oryndaýǵa kirisip ketti. Taıýandy qaıtaryp alýda sonyń ishinde.
Esbol ÚSENULY
