Oıyn bıznesiniń ındýstrıasyn baqylaý máselesi qoǵam men memleketti alańdatady, osyǵan oraı sala usynyp otyrǵan zańnamalyq ózgerister ózekti bolyp otyr.
Úlken sporttaǵy – býkmekerlik keńselerdiń róli
Eýropanyń keıbir elderi birneshe ondaǵan jyldar boıy sport salasy men oıyn ındýstrıasyn damytýdy teń dárejede qarastyrady.
Sonymen, tolyqtaı Norvegıa úkimetine tıesili Norsk Tipping operatory óz paıdasynyń 64%-yn sporttyq bastamalardy damytýǵa baǵyttaıdy, kompanıa tabysynyń 18%-yn mádenı maqsattardy júzege asyrýǵa jumsaıdy. Qalǵan 18% – Norvegıalyq sport konfederasıasyna, Olımpıadalyq nemese Paralımpıadalyq komıtetterge kirmeıtin komersıalyq emes jáne gýmanıtarlyq uıymdardy qoldaýǵa arnalady. Mundaı qarjylandyrý júıesi elimizde sporttyń damýyna septigin tıgizetini anyq.
Bizdiń elimizde de osy salaǵa qatysty máselelerdi sheshýge bolady, onyń kómegimen sheshiletini:
• júzdegen, myńdaǵan qazaqstandyqty túsirip, san soqtyrǵan zańsyz onlaın saıttarmen kúres;
• lýdomanıa (bul – qumar oıyndarǵa táýeldilik), oıynshylardyń otbasyna orny tolmas zıan keltirý;
• oıyn bıznesi uıymynyń kirisinen búdjetke nysanaly tólemdi aıqyndaý arqyly sportty qoldaý.
Endigide bári ret-retimen baıandaıyq.
Aǵymdaǵy jyldyń basynda bás tigý bıznesiniń ókilderi oıyn bıznesine salyq júktemesin (QQS stavkalary boıynsha) qaıta bólý múmkindigin qarastyrýdy usyndy, bul óz kezeginde kiristiń beligin bir bóligin buqaralyq sportqa baǵyttaýǵa múmkindik beredi. Budan bólek, oıyn uıymdarynyń qyzmeti týraly málimetterdi jınaý quraly retinde belgileı otyryp, Mólshemelerdi Esepke Alý Ortalyǵyna qarjylyq operasıalardy júrgizý múmkindigin alyp tastaý usynyldy.
Bul rette barlyq júrgizilip otyrǵan operasıalardy baqylaýdy retteýshi organ – Qazaqstan Respýblıkasy Mádenıet jáne sport Mınıstrligine aı saıynǵy esep berýdi qamtamasyz etetin FDO júıelerine tapsyrý kerek.
Sala ókilderi, basqalarmen qatar, qumar oıyndardyń shamadan tys kóbeıýinen týyndaǵan psıhıkalyq aýrýmen kúresýge qarajat baǵyttaý týraly bastama kóterdi.
Bul mindetke – jergilikti sport jáne qoǵamdyq uıymdardyń, sala ókilderiniń pikirin eskere otyryp, - Mádenıet jáne sport mınıstrligi tártibinde bekitilgen keshendi baǵdarlama ázirleý arqyly – oıyn bıznesinen búdjetke tólenetin maqsatty tólem arqyly nysanda jınalatyn qarajat esebinen qol jetkiziledi.
Aqparattandyrý jáne kóleńkeli naryqpen kúres
Oıyn bıznesiniń áleýmettik jaýapkershiligi qumar oıyndarǵa táýeldilikten zardap shegetin oıynshylar men jaqyndaryna qoldaý kórsetetin uıymdardy qarjylandyrýdy ǵana emes, sonymen qatar oıynshylardy jaýapty oıyn týraly ýaqytyly jáne tolyq aqparattandyrý beriledi.
Aıta keteıik, 2022 jyldyń basynda kúshine engen DDS uıymynyń túzetýlerimen AHK-11 sáıkes qumar oıyndardyń buzylýy naqtyraq aıqyndala bastady, bul árıne mamandardyń nazaryn aýdardy. Qazaqstannyń densaýlyq saqtaý júıesi bul baǵytta profılaktıkalyq jumystardy júrgizbeıtindikten, oıyn bıznesiniń ókilderi oıynshynyń belgili bir ýaqytqa bás tigýin retteıtin ózin-ózi shekteý tujyrymdamasyn engizý týraly bastama kóterdi.
«Oıyn bıznesi týraly» zańnyń ózi qumar oıynshylardy ishinara ǵana eskertedi, biraq ınternet-resýrstardyń kópshiliginde qumar oıyndarǵa táýeldilik jáne qumar oıyndarǵa baılanysty yqtımal táýekelder týraly aqparat joq.
Qumar oıyndarǵa táýeldiliktiń bolýyn anyqtaýǵa arnalǵan ınteraktıvti testilerdi, qumar oıyndarǵa táýeldilik týraly materıaldardy engizý – osynyń barlyǵyn tıisti zańdy tolyqtyrý arqyly júzege asyrýǵa bolady.
Sonymen qatar, bul ádisti júzege asyrý tıisti bólimniń qatysýy týraly derekterdi taldaýǵa jáne jınaýǵa yqpal etedi.
Nazar aýdaratyn taǵy mańyzdy qosymsha – lısenzıarlardyń elektrondyq tiziliminde kórsetilmegen, biraq qazaqstandyq bás tigýshiler arasynda tanymal ofshorlyq býkmekerlik bás tigý saıttary qoldanady.
Qazirgi ýaqytta Qazaqstanda oıyn bıznesin sheteldik uıymdastyrýshylardyń qyzmetine tyıym salynǵan, alaıda Qazaqstan aýmaǵynda áreket etetin barlyq operatorlardy tizilimge engizý oıynshylardyń ózderin qamtamasyz etedi, sonyń ishinde QR lısenzıasy bar operatorlar klıentteriniń sanyn kóbeıtedi. Osyǵan baılanysty, 2022 jyly usynylǵan nusqada engizý ofshorlyq klıentterdiń ketýine ákeledi, bul kóleńkeli ekonomıkanyń damýyna qıyndatady, óıtkeni basqa býkmekrelik keńselerge mundaı básekelestikke tótep berý qıyn bolady.
Ymyraly sheshimderge qol jetkizý sala ókilderi men memlekettik ýákiletti organ arasyndaǵy qurylymdyq dıalogqa ǵana emes, sonymen birge, eń aldymen, eki taraptyń da basshylyqqa alýy tıis gýmanıtarlyq kózqarasqa negizdelgen.
Tıimdiligi dáleldengen jaýapty oıyn tájirıbesin qabyldaý, sondaı-aq bıznes qaýymdastyǵy usynǵan bastamalardy júzege asyrý arqyly sala problemalardy sheshý elesin jasamaıdy. Kerisinshe, qoǵamdyq jáne áleýmettik qajetterdi qanaǵattandyrý úshin jumys isteıtin bolady.
