Osy aptada Qazaqstan telearnasyna orystandyrý saıasaty turaly Dos Kóshimmen birge suxbat qurdyq. Shynymdy aıtsam sol áńgimege tolyqtaı rıza bolmadym. Sebebi keıde tilim jetpedi, keıde sol mańyzdy taqyrypty tereń talqylaı almadym.
Menińshe biz orystandyrý saıasatyna áli kúnge deıin naqty kedergi jasaǵan joqpyz.
Teledıdardaǵy (ásirese kabeldik nemese spýtnık operatorlaryna qarasaq) qazaqsha kontent 10-15% dan aspaıdy, jalǵyz Ulttyq kitap júıesinde - Meloman dúkenderinde 95 paıyzy reseıden kelgen orys tilindegi ımport. Al orys tilindegi orta mektepterde 1 mıllıonǵa jýyq oqýshylardyń ishińde 270 myń qazaq ultynyń balalary oqyp júr.
Almatyda, Astanada ótetin jınalystarynda, keıde qazaqtardan basqa bir de ózge ult bolmasa da, jınalys orys tilińde ótkizilip jatyr. Jekemenshik iri kompanıalardyń ishińde tek qana qazaqsha sóıleseńiz eshqandaı karera jasa almaısyz, óıtkeni basshylyq (asfáltta ósken qazaqtar) memlekettik tilde esh nárse túsinbeıdi, esepterińizdi nemese xattaryńyzdy qazaqsha qabyldamaıdy. Bastyqtarmen eshqandaı komýnıkasıa jasaı almasańyz qalaı ósesiz?
Nátıjesinde qazaqtar óz jerińde ekinshi sortty jurt sıaqty bolyp jatyr.
Sonda sol soraqy jaǵdaıǵa ne jasaýǵa bolady? Ótken suxbatta birneshe máselelerdi talqyladyq, biraq eń mańyzdyny men qazir atap keteıin dep edim.
Eń aldymen memlekettik tildi eńgizý úshin, ony paıdalanýǵa májbúrletetin zań qabyldaý kerek. Áli kúnge deıin qazaq tildi engize almaıtynymyz, sebebi – ony paıdalanýǵa eshqandaı zańnyń qajeti joq bolǵyndyqtan. Ony túsinýimiz kerek - til ádemiliginde emes, kereginde úırenedi.
Al ekinshiden, meniń oıymsha, qazirgi kúni qazaqtardyn sany 70 paıyzǵa jaqyndasa, ári qazaq qazaqpen tek qana qazaqsha sóılesse (ózge tilge túspeı jáne basqa ulttardy zorlamaı) sonda ǵana ózge ulttar qazaq tiline óz erkimen úırenedi. Qazir qazaq tilge kedirgi jasap júrgender kóbinde ózge ulttar emes, ózimizdiń qazaqsha sóıleı almaıtyn qazaqtar bolyp jatyr. Olardan bastaý kerek - uryspaı, kerisinshe kómektesip júrý kerek.
Maqsat sol qazaqtardyn 70 paıyzy qazaqsha sóılep ketýi kerek. Olar Qazaqstannyń qazaqshylýyna kilt. "Qazaq osylaı aıtpaıdy" degen sózdi múddem umytý kerek. Ózińiz jaqsy sóıleı berseńiz, orys tildi qazaqtar ýaqytymen úırenedi. Óz qazaqtarymyz qazaqshasyn meńgermese, basqa ulttardan memlekettik tildi talap etýge quqyǵymyz bar ma? Solaı, osy joly oıymdy naqtyraq jetkizdim dep oılaımyn.
