Eks-prezıdent Nazarbaev atyshýly memýarynda Ózbekstannyń tuńǵysh prezıdenti Islam Kárimovpen dostyǵyn baıandaıdy. Ábishuly «ózbek – óz aǵam» degenge keltire qazaq pen ózbektiń baýyrlastyǵyn sóz etken dep jazady Dalanews.kz.
«Meniń ómirim. Bodandyqtan – bostandyqqa» atty kitapta KSRO ydyraǵannan keıingi TMD elderiniń saıası-ıdeologıalyq máselesi talqylanady. Ásirese, Ortalyq Azıa memleketteriniń Túrkistan konfederasıasyn qurý ıdeıasy nege iske aspaǵany ashyp aıtylǵan.
Buǵan qosa N.Nazarbaev saıasattaǵy áriptesi – Kárimov týraly oıyn saraptap, onyń birbetkeı ustanymyn alǵa tartqan. Borıs Elsınmen usaq básinen bastap, Qazaqstan-Ózbekstan arasyndaǵy qarym-qatynas shet qalmaıdy.
«Elsın men Kárimov birin-biri jaqtyra bermeıtin. Bir ústelde otyrsa, kirjińdesip qalatyn edi. Kárimov Elsınmen kezdese qala, janyna mindetti túrde meni ertip júretin...
13 jeltoqsanda Túrkimenstan astanasy – Ashhabadta Ortalyq Azıa memleketteriniń kóshbasshylary jınaldy. S.Nıazov, I.Kárimov, A.Akaev jáne men. Kelissóz ústeline otyrǵanymyz sol edi, Túrkimenstan tarapy Belovej kelisimine jaýap retinde Túrki odaǵyn, ıaǵnı Ortalyq Azıa elderiniń konfederasıasyn qurýdy usyndy.
B.N.Elsın birneshe ret Ashhabadqa habarlasyp, ne sheshkenimizdi bilmekke talpyndy. Ol Túrki odaǵynyń qurylǵanyn qalamady. Orta Azıa elderin Reseıge jaqyn ustaǵysy keldi. Kezdesý aıaqtalamyn degenshe Belovej kelisimi boıynsha qatysýshylar da, M.S.Gorbachóv te saǵat saıyn qońyraýlatty. Bul daýdyń sońy ýshyǵyp ketýge shaq turdy. Men mundaı bólinistiń sońy slavándar men túrkilerdiń qaqtyǵysyna ulasaryn eskerttim. Onyń ornyna táýelsiz memleketter qaýymdastyǵyn qurý týraly ıdeıany ortaǵa saldym. Mine, sol sátte Kárimovtyń qoldaýy osy isti birjaqty etken edi», – delingen memýarda.
Kitapta Kárimovtiń Eýrazıalyq ekonomıkalyq odaqty (áýelgi ataýy - EvrAzES, red.) synaǵany, Nazarbaevtyń odaqty qurý áreketine qatysty pikir bildirgeni qamtylǵan.
«Atalǵan joba Qazaqstannyń ózinde birden qoldaýǵa ıe bolmady. Usynysymdy Ózbekstan prezıdenti Islam Kárimov pen Túrkimenstan prezıdenti Saparmurat Nıazov ta quptamady. Olar bul jobany keıinge qaldyryp, aqyldasýdy usyndy.
Kárimov birqatar basylymǵa: "Mundaı qurylymnyń qazirgi býynǵa, keler urpaqqa qajeti qansha? Keshe ǵana egemendik alǵan elderdiń tóbesinen qaraıtyn saıası uıym qurǵannan ne utamyz?" dep meniń ıdeıamdy ashyq synǵa aldy. Ol bul bastamaǵa úzildi-kesildi qarsy boldy.
Alaıda ondaǵan jyl Qazaqstannyń usynysyn qoldamaǵan Ózbekstan 2005 jyly Odaqqa qosylýǵa nıet bildirip, 2006 jyly baqylaýshy el statýsyn aldy. Basa aıtqym keledi, 2016 jyly el tizginin ustaǵan Shavkat Mırzıóev alǵashqy Qazaqstan men Ózbekstannyń baýyrlastyq baılanysyn nyǵaıtýǵa kúsh saldy», – deıdi Nazarbaev.
Osy arada eks-prezıdenttiń keıbir tarıhı faktilerdi burmalap jibergenin ashyq aıtqan jón.
Atap aıtqanda, 2008 jyly Tashkent baǵyt-baǵdary kúmándi EvrAzES-ten shyǵý týraly sheshim qabyldaǵan. 2015 jyly osy uıymnyń irgetasynda qurylǵan Eýrazıalyq odaqqa da qosylǵan joq. 2020 jyly Tashkent osy odaqqa tek "táýelsiz baqylaýshy" retinde ǵana kirdi.
Estelikte Ózbekstannyń saıası mańyzy eskerýsiz qalmaıdy. 2015 jyly Túrkıanyń áýe kúshteri Reseıdiń ushaǵyn atyp túsirgende Tashkenttiń bitimgerlik qadamǵa barǵany aıtylǵan. Osy oqıǵadan keıin eki el arasyndaǵy qarym-qatynas kúrt nasharlady.
Nazarbaev Túrkıa men Reseı arasyndaǵy dostyq qarym-qatynasty qalpyna keltirýge kóp kúsh salǵanyn, atap aıtqanda, Túrkıany Erdoǵannyń atynan Pýtınge hat jazýǵa shaqyrǵanyn jazady. Aıtýynsha, Túrkıa bul usynysty maquldap, qazaqstandyq dıplomattarmen birge hattyń mátinin daıyndaǵan.
«Aqyrynda bul túıin Tashkentte tarqady. 2016 jyly Ózbekstan astanasynda SHYU-na múshe memleket basshylarynyń kezdesýi ótti. Aradaǵy kelisim boıynsha Túrkıa prezıdenti Pýtınge sol hattyń kóshirmesin jiberýi kerek edi. Elshi J.Túımebaev sol kezde Túrkıanyń prezıdenti R.Erdoǵan kóshirmeni emes, túpnusqany jiberýdi uıǵarǵanyn aıtty. Ol úshin kómekshisi Ibragım Qalyndy arnaıy ushaqpen Tashkentke jibermekshi boldy.
Bul jerde birqatar másele týyndaǵan edi. Ózbek astanasynyń aspany jabyq, óıtkeni aýqymdy shara ótkeli tur. Amal bolmaǵasyn, ushaqty Shymkentke qondyryp, hatty kólikpen jetkizbekshi boldyq. Biraq, Kárimov táýekel etip, túrik ushaǵyn Tashkentke qondyrýǵa ruqsat berdi. Sol ýaqytta túrik ushaǵy Qazaqstan aspanynda qalyqtap, janarmaıy sarqylyp, qaı áýejaı qabyldaıtynyn bilmeı dal bolǵan edi.
Osylaısha, Qalyn myrza der kezinde jetip, hat Pýtınniń qolyna tıdi. Reseı prezıdenti ony oqyp, túri surlanyp ketkeni ras. Alaıda, men Erdoǵannyń tatýlasýǵa daıyn ekenin, ony qoldaý keregin aıttym. Pýtın danalyǵyn taǵy bir dáleldep, qulaq túrdi, keıinnen ekeýi telefon arqylyp tildesip, túsinisti», – deıdi Ábishuly.
Ózbekstandy shırek ǵasyrdan astam basqarǵan Kárimov óz eliniń tarıhynda oıyp turyp oryn alady. Ekonomıkasyn alǵa súıreýde de eńbegi zor dep paıymdaıdy Nazarbaev kitabynda.
«1998 jyly Astanany tanystyrdyq. Bul aýqymdy halyqaralyq shara edi, TMD elderiniń basshylarynyń basy qosyldy. Sol kezde Kárimov «Astanany aýystyryp, jańa qalany qaıta turǵyzý úshin úlken júrek kerek. Al, ol meniń dosym Nursultanda bar» degen júrekjardy oı aıtqan edi», – dep eske alady eks-prezıdent.
Kitapta Kárimovpen beıresmı kezdesýde búkpesiz áńgimege den qoıyp, biraz máseleni talqyǵa salǵanyn da eske alady Nazarbaev.
Aıta keteıik, eks-prezıdent memýardyń bir danasyn qazirgi Ózbekstan prezıdenti Shavkat Mırzıóevke syılaǵan.
