Kópshiligimiz general-maıor, marqum Murat Qalmataevtyń Aýǵan soǵysyna qatysqanynan habardarmyz. Alaıda Jeltoqsan kóterilisine qandaı qatysy baryn bilmeımiz. Jýrnalıs Serikbol Hasan Murat aǵanyń "Aq jelken" jýrnalyna bergen suhbatynan úzindi usynypty. Qalmataevtyń Jeltoqsanyna kóterilisine qanshalyqty qatysy baryn jáne Keńesiniń ókimetiniń ony nege Aýǵan jerine jóneltip jibergenin osy bir suhbattan oqyp bilýge bolady.
– Jeltoqsan kóterilisinde soldattardyń dýbınkasyna urylmasam da, moraldyq taıaq jedim. Kolbınniń kezindegi júıemen, ásirese, İshki İster mınıstrligi men Ulttyq Qaýipsizdik komıtetindegi azamattardyń is-áreketimen kelispeıtindigimdi aıtqanym úshin aıypty boldym.
Men ol kezde İshki İster mınıstriniń orynbasary, respýblıka boıynsha saıası bólimniń bastyǵy, mılısıa generaly bolatynmyn.
Bastapqyda Jeltoqsanda alańǵa shyqqan jastardy shynymen tártip buzǵan shyǵar dep oılap júrgem. Biraq tártip buzǵan adamdy jazalaýdyń da zańdy joly bolady.
Al bular jazalaýdyń dóreki túrin jasaı bastady.
Soldattar alańǵa shyqqan jigitterimizdi soqqynyń astyna aldy, qyzdarymyzdyń shashynan súıredi. Sheshindirip tastap, muzǵa jatqyzyp qoıdy. Basyn kóterse boldy, soldattar dýbınkamen uryp, esterinen tandyryp otyrdy.
Mundaı qatygezdikke shydaı almaǵan soń, men muny jasaǵan adamdarǵa qarsy keldim.
Máskeýden kelgen Keńes Odaǵy İshki İster mınıstriniń orynbasarymen qarsylastym.
Qazaqstan Ortalyq partıa komıtetiniń ekinshi hatshysyna jolyǵyp: «Mynaý ne sumdyq, muny toqtatpaısyz ba? Fashıser de bulaı istegen joq. Bular kináli bolsa zańdy túrde sottaıyq. Jazasyn sot bersin. Bul qalaı bolǵany?» – dep edim, sonda ol: «Seniń olarǵa janyń ashysa men saǵan bir aqyl aıtaıyn», – dedi.
Men birdeńe aıtqaly otyr ma desem, ol: «Úıińe baryp kórpe-jastyq ákep bulardyń astyna jaıyp qoı, sonda bular jyly jatady», – dedi. Álgini estigende partıaǵa degen senimim bir shaıqalyp qaldy, sebebi men 40 jyl komýnıs bolǵan adam edim...
...Jeltoqsan kóterilisi kezinde maǵan joǵary jaqtan 400 áskerı adamnyń jaralanǵanyn radıodan habarlaý tapsyryldy. Anyq-qanyǵyn bileıin dep, gospıtálǵa bardym. Barsam shetinen basy-qoly baılaýly áskerıler gospıtálǵa syımaı tur. Qolym syndy dep baılanyp alǵan bireýin janyma shaqyryp aldym da: «Mynany ala turshy», – dep qalamymdy berip edim, álgi shap berip ustap aldy.
Negizi, qoly synǵan adamnyń saýsaǵy istemeıdi. Sosyn bas dárigerdi shaqyrtyp alyp: «Bulardyń basy-qoly synsa, rentgendi kórset», – dep edim, joq bolyp shyqty. Sosyn álgi soldattyń qolyn sheshkizdim. Qolyn sheshse, túgi joq.
Basym jaryldy degen bir orysty sheshindirip edim, jarylmaq turmaq bóritken bolsa buıyrmasyn.
Aqyry anyǵyna jetken soń gospıtálda jatqan 200 adamdy tún ishinde túgel shyǵartyp jiberdim.
Sol áreketim Máskeýdegi adamdardyń qulaǵyna jetken.
Artynsha meni sotqa bermek bolyp, daý-damaı bastaldy.
Kóterilis basylǵannan keıin maǵan Máskeýden Qazaqstanda turýǵa bolmaıdy degen sheshim shyǵaryp, bir-aq kúnniń ishinde Aýǵanstanǵa aıdap jiberdi.
Ol kezde men elýdemin, tipti nemerem bar bolatyn. Amalsyz Aýǵan soǵysyna kete bardym...
