Iran zymyrandaryn atqylamaı-aq 1 qazanda keshke qaraı munaı naryǵynda dúrbeleń burq etti. Taıaý Shyǵysta soǵys otynyń tutanǵaly jatqanyn, birinshi bolyp Aq úı men Pentagondaǵy derekkózderge silteme jasaı otyryp, amerıkalyq iskerlik BAQ-tar dabyl qaǵa habarlady. Sol-aq eken, London bırjasynda 1 qazanda keshke qaraı abyr-sabyr bastalyp ketti: Brent munaı fúchersteri 2,84%-ǵa ósip, qara altynnyń bir barreli 73,74 dollardy qurady, dep jazady Dalanews.kz.
Arada eki saǵat óter-ótpes ýaqytta shynymen de Iran Izraılǵa qaraı 400 zymyrandy baǵyttaı jaýdyrdy. Budan soń bırjada tizgin qaǵyp úlgergen Brent markaly munaı baǵasynyń ósimi endi 5,01%-dy qurap, bir barreli 75, 29 dollarǵa jetti. Jalpy, mamandar Taıaý Shyǵystaǵy shıelenis budan ári ýshyqsa, baǵa 100 dollarǵa (!) deıin barady degen oıda.
Negizi, sońǵy eki apta boıynda halyqaralyq naryqtaǵy munaıdyń baǵasy tek tómendep otyrǵan bolatyn. Óıtkeni OPEK+ pen Lıvan elderi baǵany joǵary ustaý úshin munaıdy shektep óndirý amalynan bas tartýǵa qulyqty ekenderin jarıalaǵan. Osy jańalyqtan keıin qara altyn baǵasy aqyryndap tómendep jatqan bolatyn. Al endi jyl basynan beri mamandar kúdiktene kútken jaǵdaı oryn aldy. Iran Izraılge ashyq qaqtyǵysqa shyqsa, munaı baǵasynyń qymbattaıtynyn sarapshylar jyl basynan beri aıtyp keledi. Nege deısizder me?
Óıtkeni bul arada másele Irannyń soltústigin jáne Omannyń ońtústigin tuıyqtap jatqan Ormýz buǵazynda bolyp tur. Sebebi osy buǵaz arqyly Parsy shyǵanaǵynda munaı óndiretin memleketterdiń munaıy tasymaldanady. Keıbir derekterge qaraǵanda, onyń jalpy kólemi óndirilgen "qara altynnyń" 20 paıyzynan asady. Sol sebepten sarapshylar Ormýz buǵazyn Iran bıliginiń ózgelerge doq kórsetetin quralyna balaıdy. Qaqtyǵys bastalsa, Iran osy buǵazdy jaýyp tastaýy múmkin. Eregesse Izraıl da osy buǵazdy atqylaýy yqtımal. Mundaı jaǵdaılarda munaı tasymaly máselesiniń basy qyltıyp shyǵa keledi, keıbir jerlerde tapshylyq oryn alady, esesine baǵa sharyqtaıdy.
Máselen, 2024 jyldyń basynda Bank of America jarıalaǵan boljamǵa sáıkes, Izraıl men Iran arasyndaǵy qarýly qaqtyǵys aıdan aıǵa jalǵasa beretin bolsa, onda ıran munaıynyń tasymaly kilt tejeledi.
"Ondaı jaǵdaıda AQSH-ta óndireletin WTI munaıynyń bir barreli 123 dollarǵa baǵalanýy múmkin. Al qaqtyǵys keń kólemdi sıpatqa ulassa, onda Irandaǵy munaı óndirisi táýligine 1,5 mln barelge deıin qysqarmaq. Óıtse OPEK+ elderi munaı óndirisin arttyrady, biraq tasymal jaǵynan kúrdelilikter týyndaıdy. Túıindeı kelgende, 2025 jyly Brent markaly munaıdyń bir barreli 100 dollardan, al WTI 93 dollardan satylýy múmkin, delingen boljamda".
Geosaıası ahýalǵa úńilsek, qos tarap ta qazir qaharyna minip alǵan. Ótken aptanyń basynan bastap Izraıl Lıvannyń ońtústigi men Beırýtqa áýeden shabýyldar jasap keledi. Halyqaralyq áýe tasymalyna ushaqtardyń bul aýmaqtan aınalyp ótýi tıistigi de qulaqtandyrylǵan. Irannyń bul rette jaýap qatýy yqtımal ekeni boljanyp, naryqtar sol kezde-aq taqymyn qysa bastapty.
Máselen, Price Futures Group-tyń aǵa sarapshysy Fıl Flınn "aıýlar" (bırja tilindegi balama - red.) men hej-qorlar ótken aptada abyr-sabyr bola bastaǵanyn aıtady. "Eger Iran shabýyl jasasa, Izraıl mindetti túrde jaýap qatady, óz kezeginde Tegeran, tipti Irannyń óndirýshi jáne óńdeýshi kásiporyndaryn qatardan shyǵaryp tastaýy múmkin", - deıdi ol. Al mundaıda naryqtardaǵy dúrbeleń, tipti alasapyranǵa da ulasýy bek yqtımal.
Munaı óndirýshi el retinde Qazaqstanǵa bul jaıttar qalaı áser etedi, munyń talqysymen kelesi materıalda tanysa alasyzdar...
PS Keshe keshkisin altynnyń da baǵasy kóterildi. Oǵan qosa, qarý-jaraq óndirýshilerdiń aksıalary da qymbattady, dep jazady MarketWatch. Lockheed Martin-niń baǵaly qaǵazdary 3,64%-ǵa qymbattap, 605,86 dollardy qurady. Northrop Grumman aksıasy - 2,99%-ǵa (543,88 dollarǵa deıin), L3Harris Technologies - 3,12%–ǵa (245,29 dollarǵa deıin) ósti.
